Þjóðviljinn - 18.03.1975, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 18. marz 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13
Vegna norðurlandasamvinnu:
íslendingar skuldbundnir til
að setja tölvuskrárlög
islendingar taka þátt i norrænu
samstarfi, en mikið af þvi er
bundið samþykktum norður-
landaráðs. Norðurlandaráð og
hliðarstofnanir þess hafa hvað
eftir annað ályktað um nauðsyn
þess að setja tölvulög og sam-
ræma ákvæði þeirra milli Norð-
urlanda innbyrðis. i öllum lönd-
unum hefur verið farið eftir þess-
um ályktunum — nema á íslandi.
Samt hafa fulltrúar islands ekki
setið hjá við afgreiðslu þessara
mála hjá norðurlandaráði né gert
fyrirvara um aðild sina aö þessu
leyti. Það er þvi skylda Islenskra
stjórnvalda — gagnvart Norður-
löndum — að taka að undirbúa
löggjöf um eftirlit með tölvu-
skrám og tölvuvinnslu.
Nýlega var hér i Þjóðviljanum
rakið hvað Norðurlönd eru komin
langt I þeim efnum að setja hjá
sér löggjöf um tölvuskrár og
tölvuvinnslu.
1 Sviþjóð var sett fullkomin lög-
gjöf um þessi efni i april 1973 og
hún tók að öllu gildi um mitt ár i
fyrra. t Danmörku, Finnlandi og
Noregi hafa opinberar nefndir
fjallað um þessi mál undanfarin
4—5 ár, og I öllum löndunum hafa
komið fram itarleg nefndarálit. I
engum þessara þriggja landa er
langt i heildarlöggjöf um tölvu-
vinnslu og persónuleynd, og i
Danmörku hafa þegar verið gerð-
ar breytingar á hegningarlögum
sem þetta varða.
Á tslandi hefur hins vegar ekk-
ert verið gert, engin nefnd verið
skipuð I málið, ekki einu sinni far-
ið fram forathugun á þvi hvaða
þætti þyrfti að rannsaka i sam-
bandi við undirbúning að slikri
lagasetningu.
Samþykkt NR frá 1972
A vettvangi norðurlandaráðs og
i annarri norrænni samvinnu sem
tengist starfsemi ráðsins hefur
undanfarin ár verið höfð til leið-
sagnar i tölvumálunum sam-
þykkt sem gerð var á fundi norð-
urlandaráðs i Helsingfors 21.
febrúar 1972, svohljóðandi:
Norðurlandaráð niælist til þess
við rikisstjórnir norðurlanda að
leitast verði við að ná fullu sam-
ræmi i þeim reglum sem ætiunin
er að setja um persónuskrár i
höndum einkaaðila.
Það má fullyrða að islendingar
á 20. þingi norðurlandaráðs i
Helsingfors, stjórnarsinnar sem
stjórnarandstæðingar, hafi staðið
að þessari samþykkt án nokkurs
fyrirvara.
Þessi samþykkt var gerð eftir
umræður i sjálfri ráðherranefnd
noröurlandaráðs, enda sagði i
skýrslu hennar til 20. þingsins að
hér stæðu menn frammi fyrir
nýju löggjafarsviði og þess vegna
áriðandi að menn mætu þörfina á
vemd einkalifsins á svipaðan hátt
og leituðu eftir lausnum sem
væru I grundvallaratriðum af
sama toga.
Samstarfið til þessa
t plöggum norðurlandaráðs
segir að samstarfið á þessu sviði
einkennist af þvi að löggjafar-
starfið gengur ekki alveg sam-
hliða og með sama hraða i lönd-
unum, og er þá fyrst og fremst átt
við hið mikla forskot svia. Hins
vegar kemur i ljós að almennt er
litið svo á að forganga svia auð-
veldi öðrum þjóðum eftirleikinn,
en af kurteisisástæðum er það
ekki orðað svo i nefndarálitum
norðurlandaráðs.
Alla vega er augljóst að einmitt
þau form samstarfs sem norður-
landaráð gefur kost á, auðveldar
upplýsingarstreymi um löggjaf-
armálefni og stjórnsýslu, en með-
an nýskipan slikra mála er á
undirbúningsstigi er yfirleitt ekki
sá greiði aðgangur að þvi fyrir
annarra þjóða fólk eins og raunin
er á meðal norðurlandaþjóða.
Viðræðufundir hafa átt sér stað
milli norðurlandaþjóða um tölvu-
lög, bæði milli fulltrúa ráðuneyta
og nefnda sem að slikum málum
vinna. ( Þátttaka tslands: stórt
núlli).
Danir hafa þegar samið drög að
tölvulögum og er þar i grundvall-
aratriðum byggt á sömu viðhorf-
um og sviar gerðu i sinum lögum
Asgeir — sam- Geir — sam-
máia tiliögum mála skýrslu
iaganefndar. ráðherranefnd-
arinnar.
Ragnhiidur — Jón — sammála
sammála af- niðurstöðu
greiðslu 23ja laganefndar.
þingsins.
(sem höfðu þegar verið samþykkt
þegar danska nefndarálitið kom
fram), en ýmsar tæknilegar
lausnir eru þó frábrugðnar svo
sem vænta má þar eð stjórnar-
farsleg uppbygging er ekki að öllu
leyti sú sama i löndunum.
Búist er við að væntanleg lög-
gjöf i Finnlandi og Noregi verði i
höfuðdráttum svipuð, og er þá
ekki slst átt við það að komið sé
upp eftirlitsstofnun i hverju landi.
Álit ráðherranefndar
1974
Til 23ja fundar norðurlanda-
ráös 1 Reykjavik um daginn skil-
aði ráðherranefndin itarlegri
skýrslu um norræna samvinnu á
árinu 1974, og skrifaði Geir
Hallgrimsson forsætisráðherra
undir hana.
t skýrslunni er sérstakur kafli
um persónuvernd, fyrst og fremst
gagnvart tölvuvinnslu, en einnig
er þar minnst á simahleranir og
ólögmæta ljósmyndatöku sem
hvort tveggja þykir skerða frið-
helgi einkalifs.
Ráðherranefndin undir forystu
Geirs Hallgrimssonar vonast til
að töluveftirlitsstofnanir hinna
einstöku Norðurlanda muni eiga
með sér náið samstarf, e.t.v.
þannig að þær komi sér upp sér-
stakri skrifstofu. Sé þvi nauðsyn-
legt að setja ákvæði um þetta
samstarf inn i lög einstakra
landa.
Þrátt fyrir rikjandi viðleitni að
haga persónuvernd gagnvart
tölvuvinnslu á sem svipaðastan
hátt i löndunum, verði að reikna
með smávægilegum mismun sem
geti leitt til þess að söfnun vissra
persónuupplýsinga sem er þrengt
að i einu landi sé þá flutt i annað
land sem hefur linari ákvæði að
þvi leyti. Þá sé unnt að halda
starfseminni áfram frá nýja
landinu og vinna tjón i-uppruna-
landinu. Hættan á slikum ,,upp-
lysingaflótta” sé einkar mikil
meðal skyldra og nátengdra
þjóöa eins og á Norðurlöndum og
þurfi að veita þessu vandamáli
sérstaka athygli i áframhaldandi
norðurlandasamvinnu i tölvu-
málum. Hugsanlega þurfi að gera
sérstakan samning gegn ,,upplýs-
ingaflótta”. (Er þessu ekki sér-
staklega beint gegn starfsemi
bandarisku leyniþjónustunnar
hér á landi sem nýtur svo góðrar
fyrirgreiðslu hjá „aðstandendum
Varins lands” og vildi e.t.v. biðja
þá um smágreiða viðvikjandi
skoðananjósnum á Norðurlönd-
um?).
Laganefnd Norður-
landaráðs
fjallaði um löggjafaratriði i
skýrslu ráðherranefndarinnar
áður en hún kom til umfjöllunar á
þinginu i Reykjavik.
Laganefndin lýsti ánægju sinni
með að ekki skyldu vera ósam-
ræmi i þeirri leiðsögn sem ráð-
herranefndin vildi gefa á sviði
tölvuvinnslu og þeirri þróun sem
laganefndin sjálf vildi sjá i þeim
efnum. Laganefndin lagði áherslu
á að koma þyrfti i veg fyrir „upp-
lýsingaflótta” með öllum ráðum
þegar I upphafi, þvi ella væri
hætta á að þróunin hlypi á undan
löggjöfinni. Væri þvi ráð að
hyggja frekar fyrr en seinna að
samningi milli rikjanna til að
girða fyrir „upplýsingaflótta”.
Laganefndin telur nægja að
vandamál persónuverndar gagn-
vart tölvuskrám eru framvegis á
dagskrá i norrænni samvinnu á
sviði löggjafar og mun hún þvi
hafa frekari afskipti af þeim mál-
Samþykkt NR 1975
Laganefnd norðurlandaráðs
táldi ekki þörf á þvi að þingum
norðurlandaráðs væru framvegis
gefnar reglubundnar skýrslur i
tilefni af tilmælum 20. þingsins
um tölvuskrárlög, enda væri lög-
gjafarstarfiö i fullum gangi og
hefðu tilmælin i rikum mæli stuðl-
að að þeim árangri sem þegar
hefði náðst.
23ja þingið i Reykjavik gerði
þessa skoðun að sinni i sérstakri
ályktun. Má þvi ætla að forseti
þingsins, Ragnhildur Helgadóttir,
hafi siðferðilega séð skuldbundið
sig til að stuðla að samræmingu
löggjafar um tölvuskrár milli
norðurlanda og muni hún hvetja
forsætisráðherrann, Geir
Hallgrimsson, til að gangast hér
fyrir löggjöf um tölvuskrár og
eftirlitsstofnun með tölvuvinnslu i
samræmi við þær skoðanir er
hann undirskrifaði I skýrslu ráð-
herranefndarinnar.
Þá er rétt að vekja á þvi athygli
að dómsmálaráðherrann, Ólafur
Jóhannesson, fær góð ráð og til-
styrk i sambandi við undirbúning
tölvulaga frá þeim Ásgeiri
Bjarnasyni og Jóni Skaftasyni, en
þeir hafa báðir starfað i laga-
nefnd norðurlandaráðs og tekið
þar þátt i að afgreiða einróma
nefndarálit um tölvulög. hj—
Utan rík isþjón us tan:
Ekkert gert í endur-
skipulagningu hennar
Magnús Kjartansson fékk á
dögunum svarað fyrirspurn sinni
um það hvað iiði endurskipuiagn-
ingu utanrikisþjónustunnar sem
Einar Agústsson hefur haft I
takinu nú I nær 4 ár. Fram kom að
safnað hefur verið gögnum en
ekkert annað gert, ekki einu sinni
tillögur!
Þegar Magnús fylgdi fyrir-
spurn sinni úr hlaði drap hann á
það að föst sendiráð hafa islend-
ingar aðeins á litlum bletti i norð-
lægri Vestur-Evrópu —■ með
tveimur undantekningum, en
hann teldi þetta úrelta skipan,
leyfar frá þeim tima þegar
Evrópa var talin miðdepill
heimsins. Starfsemi sendi-
ráðanna svaraði ekki kröfum
tlmans og hinar reglubundnu
skýrslur sendiherranna veittu
ekki mikla vitneskju fram yfir
það sem hægt er að lesa I áreiðan-
legum blöðum. Sér væri kunnugt
um ákveðnar athuganir sem fram
fóru á starfsemi utanrikisþjón-
ustunnar að frumkvæði vinstri
stjórnarinnar og vildi hann nú
Magnús spyr:
Ætlar Einar
ekki að vera
stefnumótandi
ráðherra?
spyrja hvaða ávöxt þær hefðu
borið og hvaða stefnu ráðherrann
heföi markað á grundvelli þeirra.
Einar Ágústsson utanrikis-
ráðherra sagði að Ólafur Ragnar
Grlmsson prófessor og Pétur
Eggerz fyrrv. sendiherra hefðu
framkvæmt athuganir í málinu
og skilað skýrslum og einnig
hefðu komið álitsgerðir frá starf-
andi sendiherrum erlendis. Væru
þessar greinargerðir nú til athug
unar og mundi hann bráðlega
biðja utanrikism álanefnd
þingsins að tilnefna menn til að
skoða þær og mynda sér skoðun
um þær. En of snemmt væri að
ræða hver skyldu verða atriði
endurskoðunarinnar.
Einar kvaðst vissulega frá þvi
fyrsta hafa haft hug á að endur-
skoða utanrfkisþjónustuna og
hefði enn, en verkið hefði reynst
erfiðara en hann hefði haldið i
upphafinu.
Það væri vissulega ófært að
hafa ekki sendiráð i stórum
hlutum heimsins og hann hefði
lagt fram beiðnir til fjárveitinga-
valdsins um að stofna sendiráð i
Afriku og Asiu — Kanada hefði
einnig komið til greina — en
beiönirnar hefðu enn ekki náð
fram að ganga.
Það væri rétt að sendiráðin væru
of samanþjöppuð á litlum bletti,
en það hefði mætt mótspyrnu
þegar „viðreisnarstjórnin”
ætlaði að leggja niður sendiráðið i
Osló og talið móðgun af hálfu
norðmanna.
Vaxandi stöðnun
Magnús Kjartansson harmaði
þaö að ekkert skyldi enn hafa
gerst I málinu nema gagnaöflun
og undraðist hann aðgerðaleysi
ráðherrans á þessu sviði.
Þá kvaðst Magnús sannfærður
um það að Einar hefði ekki lagt
nógu mikla áherslu á að fá fé til
aö stofna sendiráð I fjarlægum
heimshlutum, menn hefðu liklega
ekki tekið beiðni hans alvarlega.
Við endurskipulagningu á utan-
rikisþjónustunni mætti ekki taka
alltof mikið tillit til viðkvæmni
sem upp kynni að koma. Sendi-
ráðin hefðu vissulega störfum að
gegna og væri þar að verki lög-
mál Parkinsons um það að hvert
starf uppfyllti þann tima sem þvi
er ætlaður, en hann teldi verk-
efnin smávægileg i hlutfalli við
það sem þyrfti að vera. Æ fleiri
erindum væri nú sinnt með ferða-
lögum og fjarskiptum af ýmsu
tagi og sérstakir menn gerðir út
af örkinni, en sendiráðin væru
staðnaðar stofnanir.
Varðandi sendiráð i Asiu vildi
hann vekja athygli á hinni
rómuðu kinversku kurteisi sem
kæmi fram i þvi að kinverjar
halda uppi sendiráði hér á landi
en við litum enn á Kina sem eins
konar botnalanga úr Danmörku.
Það væri ámælisvert að ekki
skyldu hafa orðið neinar efndir á
fyrirheitum frá 1971 um endur-
skipulagningu utanrikisþjón-
ustunnar heldur vaxandi stöðnun.
Sendiherrar islendinga væru nú
æ lengur i hverju landi og verða
nú æ viðar oddvitar i hópi
þingsjá
erlendra sendimanna — doyen
upp á frönsku — með tilheyrandi
skyldum i samkvæmislifinu. En
það væri dálitið vafasamt fyrir-
tæki að sinna þviliku.
Norðúrlönd væru ágætt dæmi
um það sem gerðist i þessum
málum. Við þau hafa íslendingar
nánasta samvinnu af öllum
þjóðum, hún er lifandi og gagn-
leg, en hún færi að langminnstum
hluta fram i gegnum sendiráðin
sjálf.
Loks kvaö Magnús ekki nóg að
fyrir lægju skýrslur fyrrgreindra
manna, svo ágætar sem þær
ugglaust væru, heldur þyrfti nú
umfram allt að fara að koma
einhver stefna i þessum málum.
Og vildi hann vænta þess að Einar
geröi nú gangskör að slikri
stefnumótun.
Einar Agústsson tók aftur til
máls og mótmælti þvi að talað
væri litillækkandi um störf sendi-
ráðanna. Hann kvað það að visu
rétt að þau beindust ekki sem
skyldi að sölu islenskra afurða og
vildi hann gera þann þátt stærri.
En eftir væri að vita hvort
Islenskir útflytjendur óskuðu eftir
slikri breytingu.