Þjóðviljinn - 21.03.1975, Blaðsíða 3

Föstudagur 21. marz 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 3
Fyrstu umræöu um frumvarp
rlkisstjórnarinnar um málm-
blendiverksmiðju lauk I neðri
deild I fyrririótt. Páll Pétursson,
þingmaður Framsóknarflokksins
lýsti sig andvlgan frumvarpinu
og taldi ókosti þess tvlmæialaust
meiri en kostina. Áður hafði einn
stjórnarþingmaður I efri deild,
Jón Sólnes, snriist gegn frum-
varpinu. Annars staðar I blaðinu
segir frá ræðu sem Jónas Árna-
son flutti á kvöldfundinum.
Meðal ræðumanna var einnig
Lriðvlk Jósepsson, sem talaði I
hálfan annan klukkutima og
deildi hart á stefnu stjórnvalda I
orkumálum. Taldi hann okkur
tapa á orkusölu til verksmiðjunn-
ar samkvæmt þessu frumvarpi,
og að samþykkt þess gerði okkur
Loðnu-
veiðar
yfir
sumar-
mánuði
t nýritkomnu hefti af Ægi, riti
Fiskifélags islands, er I ritstjórn-
argrein skrifað um hugsanlegar
loðnuveiðar Islenska bátaflotans
yfir sumarmánuðina, og þá með
hliösjón af þvl, að svo gæti farið,
að veiðiheimildir nótaskipanna I
Norðursjó verði stórlega skertar.
Við tökum okkiir bessaleyfi til
að birta greinina orðrétta eftir
Ægi, þó z-lausa:
„Islenski loðnustofninn er tal-
inn vera mjög stór. Það er giskað
á að hrygningarstofninn einn
saman kunni að vera 3—4 miljón-
ir lesta og við veiðum þvi ekki
nema um 10% af honum árlega.
Siðan er svo sú loöna sem heldur
sig á uppeldisslóðunum norður
frá og það er búist við að þar séu
tveir sterkir árgangar I vexti.
Nú vitum við það, að loðnan er
mikilsverður ætisfiskur fyrir
þorskfisk okkar, og við megum
ekki rýra þennan stofn um of. En
það er ein mikilsverð staðreynd I
fiskvernd okkar, sem við höfum
ekki gefið mikinn gaum að og hún
er sú, að ætisskilyrði verði of lítil
á slóðinni fyrir tiltekinn stofn.
Nú berast okkur þær fréttir frá
norskum fiskifræðingum að loðn-
an i Barentshafi sé orðin svo mik-
il, að það dragi greinilega úr vexti
hennar og hún verði seinna kyn-
þroska en eðlilegt sé. Það getur
verið jafn nauðsynlegt að grisja
stofn eins og að friða hann. Svo
segja menn og er þó ekkert verið
að fullyrða um þá skoðun hér, að
loðnan við Island vaxi hægar en
áður og jafnvel sé það sama uppi
á teningnum og I Barentshafi að
hún verði seinna kynþroska en
áður var. Fiskifræðingar hafa lit-
ið lagt til þessara mála, en gera -
það væntanlega.
Nú er það hald manna að loðn-
an á uppeldisslóðunum norður af
norðanverðum Vestfjörðum og
Norðurlandi sé jafnvel allt að 20%
feit og því vel nýtanleg á sumr-
um. Það má búast við að það
sneiðist um veiðar okkar sem
annarra i Norðursjó vegna ofveiði
þar og þá getur allstór floti orðið
verkefnalítill á sumrum. Það
væri þvi áreiðanlega vel athug-
andi að hefja tilraunaveiðar að
sumarlagi þarna norður frá. Það
getur ekkPSpillt neinu að prófa
þetta að minnsta kosti.”
Lúðvík Jósepsson um járnblendi:
Yerksmiðjan eykur
orkuvanda okkar
Einn Framsóknarþingmaður
mælti gegn verksmiðjunni
sjálfum mun erfiöara fyrir að
leysa rir orkuskortinum til al-
mennra þarfa, sem hér er gífur-
legur.
Þjóðviljinn mun einhvern
næstu daga greina rækilegar frá
ræðu Lúðviks, en meðal þess sem
fram kom I máli hans var þetta:
Gert er ráð fyrir að Landsvirkj-
un selji verksmiðjunni 244 gíga-
wattstundir á ári af forgangsorku
og 304 glgawattstundir af af-
gangsorku. Verðið á forgangsork-
unni á að vera 9,5 mills á kwst.
eða kr. 1,12 á genginu, sem frum-
varpið miðar við (fyrir slðustu
gengislækkun), en afgangsork-
una á að selja á 0,5 mills eða 6
aura aðeins. Þetta er réttlætt með
þvi, að ekki hvili á okkur full af-
hendingarskylda, hvað afgangs-
orkuna snertir, eins og varðandi
forgangsorku.
Lúðvik kvaðst ekki gera mikið
með þennan mun, þvl að sam-
kvæmt ákvæðum frumvarpsins
væri okkur vissulega skylt að af-
henda á ári til jafnaðar 244 giga-
wattstundir af afgangsorku á 20
ára tímabili, eða jafn mikið og af
forgangsorkunni. Þannig hvildi i
raun á okkur full afhendingar-
skylda á mestum hluta þeirrar
svokölluðu afgangsorku, sem um
væri rætt. Meðalverðið á for-
gangsorku og afgangsorku er hins
vegar aðeins um 5 mills fyrir
kwst.
Lúðvlk kvaðst telja að með
þessu værum við að selja orkuna
undir kostnaðarverði, og leiddi rök
að þeirri skoðun. Hann sagði, að
við þyrftum sannarlega á allri
þessari orku að halda til annarra
þarfa, ekki sist húsahitunar i stað
oliu, en nú væru greiddar a.m.k.
3000 miljónir króna á ári til að
hita upp hús með ollu. Nri kostar
ollan kr. 20,20 líterinn. Það þýðir,
að þótt kilówattstundin af raforku
til hrisahitunar væri seld á kr. 4,50
væri samt hagnaður á skiptunum.
Það er ekki hægt að gera hvoru-
tveggja á fáum árum, að koma
upp þessari verksmiðju og jafn-
framt að útrýma upphitun húsa
Samkvæmt tölum loðnunefndar
eru nri komin á land 425 þris. tonn
af loðnu á þessari vertlð, en 19.
mars I fyrra voru á land komin
434 þris. tonn.
Bræla á miðunum i fyrrinótt, en
eitthvað hafði lygnt eftir hádegið i
gær, og nokkrir bátar komnir á
með olíu. Hér verða menn að
velja og hafna.
Við gætum ráðstafað orkunni á
miklu hagkvæmari hátt fyrir okk-
ar þjóðarbú með þvl að verja
henni til húsahitunar. Lriðvik
ræddi nokkuð um samningana um
álvcrið i Straumsvik á sinum
tima og minnti á, að árið 1973 fékk
álverið 60% af allri orku Lands-
virkjunar fyrir 314 miljónir
Jtróna, en Hafmagnsveita
Reykjavikur fékk 16% orkunnar
fyrir 346 miljónir króna. Heild-
söluverðið, sem Rafmagnsveitan
þurftiaðborga var fimmfalt á við
verð álverksmiðjunnar.
Lúðvik hélt þvi fram, að þvi
færi fjarri, að við ættum neinn
vísan gróða af þátttöku i þessum
verksmiðjurekstri, og vandalaust
ætti að vera að tryggja þeim
mönnum, sem þarna eiga aö
vinna aðra atvinnu, sem skilaði
þjóðarbúinu meira.
miöin, en óvíst var hvort þeir
gætu nokkuð aðhafst.
1 gær tilkynntu 7 skip um afla til
loðnunefndar, samtals 1300 tonn,
en þetta voru slattar sem skipin
höfðu fengið á miðvikudaginn.
Á miðvikudag tilkynntu 26 skip
afla t'il loðnunefndar, samtals
8.500 tonn. — riþ
Loðnuaflinn
425 þús. tonn
af erlendum vettvangl
Mestu sigrarnir í sögu
Þj óðfrelsisf ylkingarinnar
Likur til að allur norður-
og miðhluti S-Víetnams
komist á vald hennar
Tiðindin, sem þessa dagana
berast frá Vletnam og Kam-
bodlu, eru hörmuleg og gleðileg
I senn. Hörmuleg vegna þess að
ennþá er ekkert lát á styrjöld-
inni, sem hrjáð hefur þjóðir
þessara landa I áratugi og
valdið þeim þjáningum, sem
aldrei verða neinum tölum
taldar. Gleðileg vegna þess, að
undanfarna mánuði hefur
losnað um það þrátefli, sem
lengst af hefur einkennt
hernaðinn þarna. Siðan um ára-
mótin hafa þjóðfrelsisherir
landanna unnið mikla sigra,
sumir spá bandarisku
leppstjórninni i Kambodíu falli
innan fárra daga og i Suður-
Vietnam er helst að sjá að allur
norður- og miðhluti þess lands
séaðganga kanaleppnum Thieu
og glæpalýð hans rir greipum.
Sjálfir virðast bandarikjamenn
i vaxandi mæli gera sér ljóst fá-
nýti þess að halda áfram stuðn-
ingi við leppstjórnir sinar I
Indókina, enda er bein og óbein
þátttaka þeirra i Indókina-
striðinu ein af ástæðunum til
efnahagskreppunnar, sem
valdið hefur þjóðarsvartsýni I
Bandarikjunum og gæti vel átt
það eftir að draga þau niður á
stig annars flokks stórveldis —
ef ekki lengra.
Taka Ban Me Thuot i miðhá-
lendi Suður-Vietnams er að
likindum mesti hernaðarsigur-
inn, sem þjóðfrelsisherir víet-
nama hafa unnið siðan þeir
lúskruðu á franska nýlenduhern-
um við Dien Bien Phu, en sá
sigur leiddi til þess að frakkar
sprungu á limminu i Indókina
og að alþýðulýðveldið Norður-
Vietnam var stofnað. Tet-sókn
þjóðfrelsisfylkingarinnar 1968
og páskasóknin 1972 mis-
lukkuðust hernaðarlega séð og
kostuðu gifurlegar fórnir, enda
þótt niðurstaða Tet-sóknarinnar
yrði að visu mikill sálfræðilegur
sigur fyrir Þjóðfrelsis-
fylkinguna. Ljóst virðist hins-
vegar að i bardögunum i miðhá-
lendinu undanfarið hafi Þjóð-
frelsisfylkingin unnið sigra sina
með tiltölulega litlum til-
kostnaði en valdið óvinunum á
hinn bóginn miklu tjóni. Vitað er
að þjóðfrelsisliðar tóku mörg
þúsund herfanga i Ban Me
Thuot og mörgum herflokkum
Saigon-manna I dreifðum út-
varðarstöðvum mun hafa verið
gereytt. Þá eru skarar Saigon-
hermanna villuráfandi um fjöll
og skóga hálandanna og stefna
til Saigon eða strandar, en þar
eð þjóðfrelsisliðar hafa á sinu
valdi svo að segja allar sam-
gönguleiðir á landi inn i hálönd-
in, er varla við öþru að búast en
að mestur hluti þessa flóttaliðs
verði þeim einnig að bráð.
Norðurhéruðin yfirgefin
einnig?
Saigon-stjórnin hefur sam-
kvæmt áreiðanlegum fréttum
fyrirskipað algert undanhald úr
þremur héruðum miðhálendis-
ins, og einnig herma fréttir að
Saigon-menn hyggist nú yfir-
gefa nyrstu héruð landsins, þar
sem helstu borgirnar eru Quang
Tri og gamla keisaraborgin
Hué, en um fyrrnefndu borgina
var sérstaklega mikið barist i
páskasókninni 1972. 1 miðhá-
landahéruðunum þremur,
Kontum, Pleiku og Darlac (i
þvi siðarnefnda er Ban Me
Thuot höfuðborg), sem eru
samanlegt um 17.000 ferkiló-
metra að stærð, býr um hálf
miljón manna, eða um 2.5%
ibúa Suður-Vietnams, sem
giskað er á að séu um tuttugu
miljónir.
t bráðina er svo að sjá að
álitshnekkirinn, sem stjórn
Thieus verður fyrir af völdum
ósigranna, sé ef til vill enn meiri
en beinn hernaðarlegur ósigur.
Meirihluti hálandanna var
Kortið nær yfir mestan hluta
Suður-VIetnams og sýnir hvar
héruðin þrjri eru I miðhá-
lendinu, sem Saigon-herinn flýr
nri sem fætur toga.
hvort eð var löngu áður á valdi
Þjóðfrelsisfylkingarinnar,
Saigon-liðar héldu þar aðeins
borgum og stærri bæjum og út-
varðarstöðvum á vlð og dreif,
og til þess að verja þetta þurfti
óf liðs og vopna, sem Thieu hef-
ur fulla þörf fyrir annarsstaðar.
En það hlýtur að hafa gifurleg
áhrif á almenningsálitið i Viet-
nam — og i heiminum yfirleitt —
að nú skuli allt i einu f jórar — ef
ekki sex — af 44 héraðshöfuð-
borgum Suður-Vietnams vera i
höndum þjóðfrelsisliða. Fyrir
töku Ban Me Thuot höfðu þjóð-
frelsisliðar aðeins náð einni
héraðshöfuðborg, Phuoc Long
um það bil miðja vegu milli
Saigon og Ban Me Thuot. Phuoc
Long tóku þjóðfrelsisliðar i
janúar s.l. og varð sá atburður
Saigon-stjórninni mikil
hrollvekja, þótt litil væri hjá þvi
sem nú er orðið.
Ofsahræösla í Saigonher?
Ekki siður athyglisverðar eru
fréttirnar af flótta Saigon-
manna frá Quang Tri og Hué.
Gæti það bent til þess að ofsa-
hræðsla hafi gripið um sig i
Saigon-hernum, og sé svo, gætu
atburðir undanfarinna daga
haft enn viðtækari áhrif en
menn hafa gert sér vonir um
eða óttast. Ákvörðun Saigon-
stjórnar um að gefa upp hin
strjálbyggðu hálönd var að þvi
leyti hernaðarlega séð skvn-
samleg, að með þvi móti var
hugsanlegt að spara lið til að
verja Saigon sjálfa og nágrenni
og hið þéttbýla strandlendi.
Hinsvegar fylgdi hér sá böggull
skammrifi að strandlendisræm-
an um landið mitt er harla mjó
og þvi miklir möguleikar á að sá
her, sem hefur hálendið örugg-
lega á sinu valdi, geti sótt fram
til sjávar. Ef þjóðfrelsisliðum
tækist það, væri her Saigon-
stjórnarinnar i norðurhluta
landsins kviaður af og allar
samgönguleiðir hans á landi við
höfuborgina rofnar.
Dómínókenningunni
f laggaö
Áberandi er að Saigon-stjórn-
in virðist á margan hátt reyna
að auka á ofboðið oghræðsluna i
herbúðum sinum og meðal vina
sinna erlendis heldur en hitt,
meðal annars með tröllasögum
af flóttamannastraumi úr mið-
hálendinu og með þvi að
„hvetja” óbreytta borgara til að
yfirgefa Hué. Kannski gerir
Thieu skepnan sér vonir um að
með þessu takist honum að
blása nýju lifi i dóminókenningu
kalda striðsins. Kannski vonast
hann til að ofboðið i herbúðum
hans smiti Bandarikjaþing svo
aö það láti undan tilmælum
Fords bjánans um aukinn fjár-
austur til leppanna i Saigon.
Þegar haft er i huga að aukin
hergagnaframleiðsla með hjálp
til indókinversku leppstjórn-
anna fyrir augum gæti hleypt
einhverju smávegis fjöri i
bandariska iðnaðinn, sem sam-
dráttarsýki efnahagskreppu
auðvaldsins hrjáir æ meir.
mætti vel segja manni að Thieu
hagaði taflinu skynsamlega
eftir atvikum — það er að segja
séð frá sjónarhóli beinna hags-
muna hans sjálfs.
-dþ