Þjóðviljinn - 23.05.1976, Blaðsíða 16

16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 23. mal 1976
Umsjón:
Magnús
Rafnsson og
Þröstur
Haraldsson
Sú mynd sem
við fáum
er ákaflega
takmörkuð
Tónlistaruppeldi islend-
inga er fyrirbæri sem
Klásúlur hefur lengi
langaðtil að festa hönd á.
Á hvernig tónlist er þjóðin
fóðruð í fjölmiðlum, á
skemmtistöðum, í skól-
um? Hverjir hafa sterk-
ustu mótunaráhrifin á
tónlistarsmekk manna og
hvernig rækja þeir hlut-
verk sitt?
Eins og sjá má, er
þetta tröllvaxið verkefni,
sem ekki verður afgreitt
á einni síðu í dagblaði. En
svona til þess að hefja
starfið leituðu Klásúlur
til Atla Heimis Sveins-
sonar tónskálds og ræddu
við hann vítt og breitt um
tónlist, fjölmiðla og ann-
að sem upp kom.
Sp. A tónlist einungis erindi til
fárra útvaldra eða getur alþýöa
manna notið hennar?
AHS: Ég held að allir geti not-
ið tónlistar. Þó er talað um að
fólk sé músikalskt, en ég veit
ekki til þess að sams konar hug-
tak sé til i öðrum listgreinum.
Sumir virðast hafa meiri þörf
fyrir músik en aðrir eða eru
móttækilegri, og það kann að
vera að þetta sé sérgáfa, en þá
held ég að hún sé tiltölulega al-
menn. Tónlistariðkun og
tónlistarneysla virðist fylgia
öllu mannkyni og vera útbreiad
Músfk er höfð við hönd við ákaf-
lega mörg tækifæri 1 mannlegu
lifi. Mæður syngja við.börn sin,
það er sungið við giftingar og
jarðarfarir, og mjög margir
iðka einhvern hljóðfæraslátt eða
söng.
Þetta æðra músiklif, sem við
nefnum, kemur tiltölulega seint
til sögunnar. Það er uppruna-
lega yfirstéttalist, sem þróast i
skjóli kirkna og konungsvalds,
sem nota þetta við ýmsar at-
hafnir sem vissan ramma utan
um sina dýrð. Þegar kemur
fram á 19. öld nær tón
listin til fleira fólks, og
borgarastéttin tekur hana upp á
sina arma. Og nú á 20. öldinni
nær þessi tónlist, sem við getum
nefnt háþróaða, gifurlegri út-
breiðslu i gegnum hljómplötur
og útvarp. Hér á Vesturlöndum
getur hver, sem áhuga hefur,
* komist i kynni við hana á
tónleikum, plötum eða i útvarpi.
Þekking auðveldar
neyslu
Sp. En er tónlistaráhugi sjálf-
sprottinn eða hvar kemur
tónlistaruppeldi inn I myndina?
AHS: Ég held að það verði að
vera fyrir hendi ákveðin þekk-
ing, ef menn ætla að meðtaka
tónlist mjög vel. Ef við tökum
samlikingu af bókmenntum er
það talið sjálfsagt hér á Islandi,
að menn viti nokkur deili á
bragarháttum, og flestir vita
hvað skáldsaga er. Ég held að
einhver slik almenn þekking
myndi auðvelda mönnum mikið
skilning á tónlist. Það hjálpar
t.d. mikið að vita að sinfónia er
yfirleitt i fjórum köflum, sá
fyrsti er oftast hraður, annar
hægur o.s.frv. Þó getur vel ver-
ið, að menn meðtaki alla músik,
án þess að hafa snefil af slikri
þekkingu. En ég held að hún
auðveldi alla neyslu, og þvi er
það mikilvægt, að henni sé
miðlað t.d. i skólum, þvl að
þetta er bara almenn menn-
ingarþekking.
Sp. Hvernig er þessu hlut-
verki — tónlistaruppeldi —
gegnt i islensku þjóðfélagi nú?
AHS: Það hefur ýmislegt
verið gert, einkum á sfðustu ár-
um. Þannig hefur tónlistar-
kennslan stóraukist undanfarin
ár. Tónlistarskólinn i Reykjavik
hefur ekki undan að mennta alla
þá kennara sem þörf er fyrir, og
út um land eru að risa upp
tónlistarskólar. Það er mikil
aðsókn að þessum skólum eins
að það sé töluverð þörf hjá þess
ari þjóð að stunda svolitinn
hljóðfæraslátt og afla sér
menntunar á þessu sviði.
Sp. Nú fer tónlistaruppeldi
ekki eingöngu fram i skólum.
Hvað með fjölmiðlana og
ábyrgð rikisfjölmiðla á þessu
sviði?
AHS: Útvarpið hefur núna
starfað hérumbil hálfa öld og
mótað allan músiksmekk geysi-
lega mikið. Það er þó ekki leng-
ur með sömu einokun á
tónlistarmiðlun og fyrst I stað,
heldur hefur framboð á tónlist
aukist á öðrum vettvangi.
Tónleikum hefur fjölgað, og svo
erþað auðvitað hljómplatan. Þó
að útvarpið sé ekki eins mikil-
vægt og það var á timabili, hef-
ur það þá sérstöðu að vera ekki
bundið gróðavon. Það getur þvi
stutt viðbakið á tónlist sem ekki
er formönguð („commercial”)
og á erfitt uppdráttar. Hér verð-
um við að hafa það i huga, að
vegna hljóðritunar erum viö
fyrsta eða önnur kynslóðin sem
hefur aðgang að allri tónlistar-
sögunni og allri tónlist sem
samin er I heiminum. Við getum
heyrt tónlist viku eftir að hún
var flutt I fyrsta skipti á Ind-
landi eða tónlist sem samin var
árið 1300 i Frakklandi. Þetta er
alvegnýtt. Þegar Beethoven var
að semja sina tónlist, var sú
eina tónlist, sem flutt var á
tónleikum, ný tónlist. Þessa
möguleika ætti útvarpsstöð að
nýta. Hún getur gefið okkur
mynd af þessum tveim viddum:
Sögunni og öllum heiminum.
Að gera sér grein fyrir
möguleikunum.
Sp. Hvernig gengur svo út-
varpinu okkar að koma þessari
mynd til skila?
AHS: Mér finnst það hafa
vantað, að menn gerðu sér grein
fyrir þessum möguleika og not-
færðu sér hann. Sú mynd sem
við fáum er ákaflega takmörk-
uð. Annars vegar fáum við
músik frá svona á að giska 1750
fram til 1880. Þetta er megin-
kjarninn. Og það er mið-evrópu-
tónlist, þ.e. af þessari svoköll-
uðu æðri tónlist. Það sem kemur
á undan og eftir heyrir meira til
undantekninga.
Það væri lika gaman, ef út-
varpið gerði meira af þvi að
miðla þvi tónlistarlifi sem fyrir
hendi er, t.d. með ,,live”upptök-
um i beinni útsendingu. Nú eru
vist tæknilegir örðugleikar á
þvl, enda er tæknideild útvarps-
ins sú deild sem hvað mest er
svelt.
Þegar talað er um það, að út-
varp eigi að endurspegla það
tónlistarlif sem til er, komum
við að þessu smekksatriði: 1
hvaða hlutföllum á músikin að
vera? Ég held að útvarps-
stöðvar eigi fyrst og fremst að
flytja þá tónlist sem ekki er for-
mönguð, þvi að hún á minnstan
séns. Það eru aðrir aðilar reiðu-
búnir til að koma þeirri
formönguðu á framfæri. Otvarp
getur tekið að sér það hlutverk
sem kirkjan og hirðin höfðu
áður fyrr, verið þessi Mæcenas
sem tónlistin þarf á að halda, og
það hefur útvarp gert viða um
lör.d, t.d. hvað varðar framúr-
stefnutónlist.
Sp. Hvernig hefur rikisút-
varpið okkar staðið sig i
verndarhlutverki sinu?
AHS: Það hefur gert mjög llt-
ið, allt of litið. Það þarf að
virkja okkar flytjendur og
tónskáld miklu meira. Það þarf
að veita skjól hvers kyns
óformangaðri tónlist, þar á
meðal þeim hluta af djass og
poppi sem telst til þessa flokks.
Hinn hlutinn, sá formangaði,
hefur nóga möguleika annars
staðar.
Poppið
Sp. Nú er ungt fólk tiltölulega
móttækilegt fyrir tónlist og
tónlistaruppeldi. Þetta fólk vill
þó einkum hlusta á popp. En er
þá ekki möguleiki að veita ungu
fólki tónlistaruppeldi i gegnum
popp og nota það sem lykil að
annarri tónlist?
AHS: Jú það kann að vera.
Annars hef ég orðið fyrir
vonbrigðum með poppið. Ég
gerði mér töluverðar vonir um
það og farinst það nokkuð ferskt
fyrir nokkrum árum. En það
virðist hafa staðnað, þótt það
séu heiðarlegar undantekningar
á, en yfirleitt er verið að hita
upp sömu súpuna aftur og aftur.
Sp. Getur það ekki verið ein
ástæðan, að þegar popparar
brydda upp á einhverju nýju,
komast þeir hvergi að með það?
Þeir komast ekki að I sjónvarpi
og fólk vill ekki hlusta á þetta á
böllum.
AHS: Alveg rétt. Ég á ýmsa
góða kunningja i þessum hópi,