Þjóðviljinn - 04.07.1976, Blaðsíða 15

Sunnudagur 4. júli 1976 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 15
Umsjón:
Magnús
Rafnsson og
Þröstur
Haraldsson
Norskt vaðmál
Vömmöl spellmannslag.
Þetta plakat varft til i baráttu norðmanna gegn aðild Noregs að
EBÉ. Sú barátta varð allri róttækri listsköpun mikil lyftistöng, ekki
sist tónlist.
Sá spillcs Tango Sjalusi
og Tango lnfanteri
og Tango Liebestraum
og Tango Lebensraum...
I þessu öilu er sumsé beittur
pólitiskur broddur. En þeir eru
jafnframt skemmtilegir og hafa
húmor (sem norsara annars
vantar sorglega oft). Ekki sist
gripur samblöndun þeirra með
rokk og þjóðmúsik, ásamt
ferskum söng á þeirri góðu
Þrándheimsmállýsku. Hljóð-
færaskipan: gitar, fiðia, saxó-
fónn, munnharpa, bassi, madó-
lin, stundum trommur, einnegin
lurkurklæddur i mannsskó, sem
ætti að sjást á myndinni og er
notaður til rytmiskrar fyllingar.
Þeirfóru sigurför um alian Nor-
eg eftir þessa plötu og lög af
henni náðu fyrstu sætum I
norska afbrigðinu af Top ten.
Þetta eru liflegir sviðsmenn og
leggja áherslu á sem mesta
þátttöku áheyrenda.
Eftir næstu plötu, lika hinni
fyrstu, leystist Spellmannslaget
upp i frumeindir sinar til náms
og starfa. En nú hafa nokkrir
þeirra stofnað aftur
„Arbeidslaget hass K. Vömmöl-
bakken”. Þessi nýja hljómsveit
er mun rokkaðri en sú fyrri,
minni áhersla lögð á þjóðlaga-
stefin, trommurnar fastar i
bandinu. Enda eru þeir nú flutt-
ir inn til kaupstaðarins i Vað-
málsdal, og syngja fyrst og
fremst um bæjarlifið, stéttá-
baráttuna i plastversmiðjunni
og borgfirringu æskunnar.
Útaffyrirsig má lengi deila
um það vinstripólitiska afbrigði
sem strákarnir aðhyllast, skal
ekki gerthér. Það athyglisverða
er, að þeir ná vinsældum og á-
hrifum með boðskap 'sem ann-
ars er litinn hornauga. Það ger-
ist vegna þess, að þeim tekst að-
skapa pólitik sinni aðgengilegt
skemmtigildi á listrænan hátt.
Útgefendur Vömmöl-
■ skifnanna er MAI, sem gefur út
bróðurpartinn af þessu pólitiska
þjóðlagarokki. Þetta fyrirtæki
er að stærstum hluta i eigu lista-
mannanna sjálfra, og leitast við
að brjótast gegnum það bisness-
kerfi, sem þar einsog annars
staðar hefur byggst upp i kririg-
um einkanl. poppmúsik. Þetta
fyrirtæki hefur gengiö nokkuð
vel, þó ekki sé örgrannt um, að
hugmyndafræðingar þess séu
heldur stifir i tónlistarpólitisku
mati.
Pólitikin
A ðurnefnd samtenging
pólitikur og músikur er hvorki
nýttnésernorsktfyrirbrigði, og
i Noregi styðst þessi stefna ein-
mitt viö leifar gamailar hefðar
og við svipaðar hreyfingar
annars staðar, sérstaklega i ná-
grannalöndunum Danmörku og
sérilagi Sviþjóð, en i þeim tón-
listarlega jurtagarði virðist
drjúpa smjör af hverju strái.
En kraftur þessara nýju
hræringa i nojarapoppi liggur
bó annarsvegar i norskum upp-
runa sinum, hinsvegar i hinni
alþjóðlegu endurnýjun vinstri-'
pólitikur á siðustu áratugum.
Og nú stendur þessi stefna að
mér sýnist á nokkrum timamót-
um. Neiið fræga var enginn úr-
slitasigur og norskir pólitikusar
virðast nú vera að hleypa mörg-
um þeim skrimslum innum bak-
dyrnar sem meirihluti norð-
manná hrakti frá garðhliði sinu
72. Það er hægribylgja i Noregi
og eiga oliuþursarnir i Norður-
sjó þar ekki minnstan þátt.
Þannig hefur baráttugleðin
dofnað. Og þegar nýjabrumið er
farið af hljómsveitum i
Vömmölstilnum hljóta
hlustendur að gera meiri kröf-
ur, bæði til frumleika og gæða i
tónlistinni og til markvisi i þjóð-
félagslegri stefnumótun. CJtlitið
á norskum vinstrivæng er lika
heldur illt. Þeir búa greyin við
einn sterkasta maóistaflokk i
Evrópu að hlutfalli og mega ný-
menningarmenn gæta sin að
falla ekki i gryfju staliniskrar
menningarsýnar. En þar á allt
að fara vel að lokum, ekki má
finna að draumalöndunum eða
láta lokkast af úrkynjun vestur-
landa, þar undir falla þeir vist
báðir, Dylan og Jagger.
Samfélagsgagnrýnir lista-
menn hafa löngum átt i ýmsum
innri erfiðleikum: hið nauðsyn-
lega sjálfstæði listamannsins —
tryggð við flokkslinu hvers
tima, gildi boðskaparins —
listrænt innihald. En við sem
ekki kunnum á hljóðfærin biðum
og vonum. Auk þeirrar gömlu
lummu, að fagrar listir gefa
lifinu gildi, skulum við muna, að
i pólitikinni verður baráttan
ekki skilin frá listsköpuninni,
þvi einsog norsku hippo-anark-
istarnir lýsa yfir i blaði sinu
Gateavisa: Revolusjonens mál
er den totale kommunikasjon.
Möröur
Önnur greinargerð frá Norðurlöndum
t síðustu Klásúlum var
rætt um pólitíska tónlist á
Norðurlöndum og birt
vettvangslýsing frá Dan-
mörku. Nú er röðin komin
að frændum vorum norð-
mönnum, en hér á eftir
fylgir frásögn íslensks
námsmanns í Osló af rót-
tæku tónlistarlífi í
Noregi.
Konurnar sem þeir Cohen og
Lennon syngja um i „So long
Marianne” og „Norwegian
Wood” munu hafa verið norskar
og þarmeð búið spil um áhrif
þeirrar þjóðar i hinum alþjóð-
lega engilsaxneska poppbransa.
Fyrirgefið, Edvard Grieg var
norskur lika, en hann er eitt af
fórnarlömbum náriðla á borð
við Rick Wakeman.
Og höfum við þar greinilega
vinninginn yfir þá ágætu frænd-
ur vora, getum teflt fram mörg-
um heimsfrægum hljómsveit-
um, næstum heimsfrægum, hér-
umbil heimsfrægum og amk.
landsfrægum af heimsfrægð
sinni.
En þar i mót eiga norðmenn
lika mun breiðari grundvöll
að byggja á i sinni tónlistar-
sköpun. Þar tókst hreintrúar-
mönnum einsog Jóni ögmunds-
syni (megi hann aldrei þrifast)
ekki að eyöileggja þjóðlegan
músikarf; hvert hérað heldur
sinum sérstöku einkennum og
hefur hvert sitt lag á fiðlum,
flautum og i söng. Grieg er siður
en kvo siðasti fulltrúi hinnar
svokölluðu alvarlegu tónlistar,
sem lifir þar góðu lifi, jafnt
klassikerar og framúrstefnu-
menn. Norskt djasslif er einnig
mjög öflugt, á þvi sviðinu eiga
þeir ýmsa viöurkennda lista-
menn, allavega á evrópskan
kvarða. Hver barnaskóli hefur
sina lúðrasveit, og i þessu guðs-
óttalega landi blómstrar auðvit-
að trúartónlist af hinum ýmsu
rétttrúnaðartogum.
Þannig eru óskalagaþættir
norskir furðulegir á að hlýða.
Fyrst biður Per frá Guð-
brandasdal um Johnny Cash,
þá Torild frá Björgvin um Jesú-
sálm, næst kemur pólitiskur
visnasöngur, þá Louis Arm-
strong, Harðangursfiðlur, lúð-
rasveitarmars, Dingadangdong
úr Grand Prix og siðast Mósart-
aria.
Rokkið
Þrátt fyrir það að gömlu
stjörnurnar eiga sér sinn sauð-
trygga aðdáendahóp, leðúr-
jakkaklæddan og brilljantin-
greiddan, er það staðreynd, að
rokkið hefur aldrei slegið þar
eins I gegn og I nágrannalönd-
um. Nefna má til sterka stöðu
annarrra tónlistargreina, einnig
að Noregur hefur ekki borg-
væðst jafn ört og viðmiðunar-
lönd. ósló er eina Kristjanian i
Noregi og hefur verið kölluð
stærsta smáþorp i heimi. Auð-
vitað gengur sama giamríð á
diskótekinu i Chateau Neuf
einsog annars staðar, en sú
menningarbylting, sem flæddi
um ungu kynslóðina á sjöunda
tugnum, einangraðist i fámenn-
um hópum og verður til dæmis
furðu litt vart I norskum háskól-
um.
Merkasti atburður Noregs-
sögunnar frá striðslokum er án
efna slagurinn um þátttöku
Noregs i Efnahagsbandalaginu,
sem lauk með naumu neii i
september 72. Þetta varö póli-
tiskur prófsteinn hins norska
hluta þess aldurshóps sem hér
er skrifað um og fyrir. Og ein
aðalvopnin i þessari baráttu af
hálfu neimanna voru einmitt
texti og lag. Viða var leitað
fanga, hvorki Elvis né Bell-
mann voru látnir i friði. Þessut-
an vaknaði áhugi á hinum póli-
tiska skáldskap fyrri tima,
dustað rykið bæði af öreiga-
skáldinu Rudolf Nielsen og þeim
róttæka flugmanni og píslar-
votti Nordal Grieg, og samin lög
við ljóð þeirra. Meiraðsegja
Björnstjerne Björnson fékk ekki
að hvila óáreittur I gröf sinni;
hefði kannski betur legið áfram.
Þarna tengdust þvi hinar
ýmsu menningarstefnur i
pólitiskri baráttu og það er þessi
samtenging og hinn aukni
pólitiski þroski semjenda og
flytjenda sem tvimælalaust
vekur islendingi úr Hljóma-
kúltúrnum mesta athygli. Og
þetta hafði áhrif útyfir þann hóp
sem stóð I fremstu viglinu. Til
dæmis er norskur almenningur
mikið til hættur að lita við þvi
sem einstaka þjóðvillingur sem-
ur á ensku.
Það hefur litla þýðingu að
romsa upp framandi nöfnum.
Þó skuluð þiö leggja eyrun við ef
þið til dæmis heyrið i visna-
söngvurunum Lillebjörn Niels-
en, Jon Arne Correll, Finn Kal-
vik, eða róttæka þrænda-
bandinu Isenkram, kvenna-
hljómsveitinni Amtmandens
Dötre, fólkrokksveitinni Folque
eða Samagrúppunni
Dædnugádde Nuorat/Tana-
breddens Ungdom. Flaggskip
þessa tónlistarflota er þó án efa
Vömmöl Spellmannslag.
Vaðmálið
Fyrsta skifa þeirra kom út 74
og náöi strax geysilegum vin-
sældum. Á plötunni eru sögur
frá og af imynduðu, en dæmi-
gerðu norsku byggðarlagi,
Vömmöldalen (Vaðmálsdalur),
þar sem hagvöxtur og framþró-
un eru vel á veg komin með að
eyðileggja áðurblómlegt mann-
lif. Þeir syngja um liðið I
sögunarverksmiðjunni og fjár-
bændur inndalsins, fiðluröll
sveitarinnar og ekki síst' um
böllin I kaupstaðnum Porselen-
strand, þarsem Rótariklúbbur-
inn svifur um i einum ljúfum
Tango Kapitai: