Þjóðviljinn - 04.07.1976, Blaðsíða 20

20 SÍÐA — ÞJÓDVILJINN Sunnudagur 4. júli 1976
gleðjast
Að hafa sömu áhyggjur og
yfir því sama og þjóðin
Eftirfarandi viötal við
skáldiö viöfræga, Évgéní
Évtúsjenko, birtist fyrir
skömmu i sovéska viku-
blaðinu „Nedelja".
Sp. — Kvæði yðar birtast oft á
prenti, og sumir lesendur halda
þvi fram að þér hafið litið fyrir
þvi að yrkja. Er það rétt?
Évtúsjenko— Það er rétt að ég
skrifa mikið. Einu sinni orti ég 85
kvæði á tveimur mánuðum. Auð-
vitað voru þau ekki öll góð. En
hvaða skáld yrkir aðeins góð
ljóð? Sumir samtimamenn Maja-
kofskis höfðu imugust á blaða-
skrifum hans og töldu vafasamt
að hann ætti heima á skáldabekk.
En hann skaut þeim öllum ref
fyrir rass með kvæðum sinum. Til
eru skáld sem láta aldrei fara frá
sér neitt án þess að vera búnir að
finpússa það og snurfusa þannig
að hvergi sjáist snurða. En slikur
skáldskapur er einsog eimað
vaLn: skortir lif. Svo eru aðrir
sem helst má likja við fjallalæki.
Þeir bera með sér grjót og
spýtnarusl, en það heyrist þó i
þeim. En yfirleitt ætti maður að
reyna að sameina frumkraftinn
og listrænan sjálfsaga.
Vinnuaöferöir.
Sp.— Lesendur okkar fýsir að
vita hvernig þér vinnið.
Evtúsjenkó— Ég skrifa aldrei
neitt hjá mér i minnisbækur.
Blaðamaður sem dregur upp
vasabók i miðju samtali og fer að
krota eitthvað niður, getur átt á
hættu að viðræðunautur hans fari
hjá sér og hætti að vera eðlilegur.
Rithöfundur, sem hugsar stöðugt
um að hann er rithöfundur, er
dæmdur til sálfræðilegrar inni-
króunar Ég hrifst af mjög mörgu
i lifinu sem kemur bókmenntum
ekkert við, mér finnst tilgangur
lifsins ekki felast i bókmenntum
eingöngu. Ég hitti oft allskonar
fólk og ferðast mikið um
heiminn.
Oft heyrist talað um tvær
vinnuaðferðir rithöfunda. önnur
er fólgin i þvi að láta aldrei liða
svo dag að maður skrifi ekki eitt-
hvað. Hin aðferðin er sú, að skrifa
aldrei nema þegar ekki veröur
hjá þvi komist. Ég er hlynntur
siðarnefndu aðferðinni. Ég þoli
ekki að sitja við skrifborð á
hverjum degi. Mér finnst
skemmtilegra að handfjatla árar,
riffil, hamar, skóflu, naglbit eða
stýri, heldur en pennann. En
þegar ég verð fyrir sterkum
áhrifum og ég get ekki annað en
skrifað, getur heldur ekkert slitið
mið frá pennanum. Þá get ég
unnið fimmtán tima á sólarhring i
tvo mánuði samfleytt.
Egglaga eöa hvöss
Sp. — Þér höfðuö haslað yður
völl i sovéskri ljóölist aðeins 25
ára að aldri. Nú eru skáld kölluð
„ung” þótt þau séu komin yfir
þritugt. Hvernig stendur á þessu?
Évtúsjenko — Æskan er timi
leitar og dirfsku. Skáldskapur
ungs fólks nú er tæknilega betri
en áður, en sálfræðilega minnir
hann svolitið á færiband. Sönn
ljóðiister bæði þjóðleg og nútima-
leg. Skáld er fyrst og fremst per-
sónuleiki. Gallinn við sum ungu
skáldin nú á dögum er hvað þau
vilja forðast hvössu hornin, þau
eru einhvernveginn egglaga. Ég
er ekki að segja að maður eigi
endilega'að leita uppi „hvöss”
viðfangsefni, en stundum rekur
maður sig á þau. Hverjir aðrir en
ungskáld ættu að berjast gegn
hversdagsleika og smáborgara-
skap, andlegum veiðiþjófnaði og
skepnuskap? Annar galli á ung-
skáldum okkar er sá,-að þau
skortir sögukennd, tengl við djúp
aldanna. Það er of mikið af góð-
látlegu aðgeröarleysi og
aðgerðum sem ekkert eru nema
trumbusláttur. Ljóðunum er of
auðvelt að skipta i flokka:.
„sveitaljóð”, „verkamannaljóð”
og „stúdentaljóð”. Of litið er um
tilraunir sem gustar af. Of litið af
tilraunum með form. Hrynjandi
Ijóðanna er oft einhæfúr. Siðasti
umbótamaðurinn á þessu sviði er
Voznerjenski, sem kom fram á
sjónarsviðið fyrir 15 árum.
Hvar er sá strákur?
Sp. — Hvernið skilgreinið þér
þjóðfélagslegan skáldskap?
Évtúsjenko — Þjóðfélagslegur
skáldskapur getur verið bæði
opinn, i einskonar balaðmennsku-
stil, og persónulegur. En stór-
skáld getur enginn orðið nema
hann yrki þjóðfélagslega, hvort
sem hann gerir það einsog blaða-
maður eða á persónulegan, inni-
legan hátt. Að yrkja þjóðfélags-
lega er aö láta sér ekki á sama
standa um hlutina. Skáld sem
þannig yrkir finnur að hann er
þjóðfélagsþegn, sonur þjóðar
sinnar, hefur sömu áhyggjur, ótt-
ast það sama og gleðst yfir þvi
sama og hún.
Sp. — Hver haldið þér að
þróunin verði i sovéskri ljóðlist á
næstunni, og af hvaða skáldum
væntið þér stærstu afrekanna?
Évtúsjenko — Ég er enginn
spámaður. Af elstu kynslóðinni
finnst mér Mesjirov, Slútski og
Samoilov skrifa best. Af næstu
kynslóð þar á eftir: Vinokúrov.
Ljóð, söngvar og óbundið mál
Okudsjava finnast mér undur-
samlegt fyrirbæri i listinni. Af
okkar kynslóð nefni ég Voznes-
énski, Akhmaduliu, Vladimir
Sokolov og Matvejevu. Þetta fólk
var þegar á tvitugsaldri komið
með sinn sérstæða persónuleika,
þvi verður ekki ruglað saman við
neitt annað fólk. Af yngri
skáldum get ég nefnt Tsjúkhont-
sev og Júri Kúsnetsov, en þvi
miður eru þeirvarla i hópi ung-
skálda lengur. Mer sýnist miklu
meira vera að gerast hjá þeim
skáldum sem skrifa óbundið mál,
prósa. Hvað ljóðlistina snertir
bind ég vonir minar við skáld
framtiðarinnar, skáldið sem á
eftir að birtast. Ég er ekki einn
um það. „Mig dreymir um ljóð-
rænan son TU-144 eða Boeing”
sagði Voznesjenski einu sinni.
Hvar ætli hann sé, strákanginn
sá?
Ungir og gamlir.
Sp. — Áður ávörpuðuð þér
mannkynið gegnum æskulýðinn,
sn nú er þessu oft öfugt varið i
skáldskap yðar. Er hér um að
ræða breytingu á skáldskapar-
verkefnum yðar, eða aðeins á að-
ferðunum?
Évtúsjenko — Spurningin er
ekki alveg rétt orðuð. Æsku-
lýðurinn er ekki einhver við-
bygging við mannkynið, heldur er
hann likamlegur og andlegur
eiginleiki mannkynsins eiginleiki
sem er i stöðugri endurnýjun. Að
yrkja bara fyrir æskulýðinn,
miða allt við hann einsog hann
væri einskonar loftvog — það er
álika takmarkað og að miða allt
við miðaldra fólk eða gamalt fólk.
Þegar á allt er litið eru ungu
stúlkurnar i dag ömmur fram-
tiðarinnar. Ég hef ort mörg ljóð
um gamalt fólk og lika um ungar
stúlkur, en ég hef þá verið að
yrkja um lifið i heild. Á árunum
eftir 1950 voru það helst ungir
jafnaldrar minir sem lásu ljóð.
Við þóttum þá helst til hávaða-
samir, sumri gagnrýnendur
skrifuðu um okkur einsog tisku-
fyrirbæri, sem mundi fljótt falla i
gleymsku. En þeir sem voru að
leita að „nýjustu tisku” heRust
úr lestinni. Lesendur okkar hafa
elst, en án þess að tapa tengslum
við æskuna. Það er jafnhættulegt
að tapa tengslum við æskuna og
að komast ekki i samband við vis-
dóm eliinnar. Bestu ljóðin eru
þau, sem framfarasinnaðasta
æskufólki fiunst ekki gamaldags
og eldra fólki finnst ekki barna-
leg eþa heimskuleg.
. Uppi á palli.
Sp. — A sjöunda áratugnum
lásuð þér oft upp ljóð yðar opin-
berlega. Finnið þér enn til þarfar
á slikri miðlun?
Évtúsjenko — Skáld minnar
kynslóðar — og þá sérstaklega ég
— voru oft skömmuð fyrir að vera
einskonar „show-menn”, og átti
það að vera i andstöðu við „hina
hljóðlátu ljóðlist”. Gæði ljóðanna
Framhald á bls. 22
Hj úskapar tilb oð
og mannréttindi
Auglýsing og fjaðrafok
Fyrir nokkru birti ungur
verkamaður i Malasiu, ind-
verskrar ættar, auglýsingu í blaði
i Nýja-Sjálandi, sem heitir Truth
Sannleikur. Verkamaðurinn, sem
Nadarajah heitir, auglýsti eftir
nýsjálenskri stúlku sem vildi gift-
ast honum og gera honum kleift
að flytjast til lands hennar. Hann
mælti nokkuð með sjálfum sér
eins og gengur f hjúskaparaug-
lýsingum (heiðarlegur, duglegur
o.s.frv.) og fannst að sjálfsögðu
að sitt hjúskapartilboð hefði ekki
minni rétt á sér en annarra
manna, enda, eins og hann sagði
siðar ,,er það hvort eð er siður i
indverskum fjölskyldum að
hjónabandið fer á undan ástinni”.
En blaðið Truth, sem aug-
lýsinguna birti, var ekki á sama
máli. Það rak upp mikla
hneykslunarhrinu, segjandi sem
svo:„Nýsjálenskar stúlkur, varið
ykkur! Malasiskur indverji er á
höttunum eftir ykkur! Hann vill
giftasteinniykkartil að hann geti
komið hingað að vinna. Engin ást,
engin bliða! Bara ábatahjú-
skapur”. Agalegt og ægilegt er
það. Veslings Nadarajah var
alveg miður sin, þegar blað eitt i
Singapore spurði hann um þetta
mál.
Atthagafjötrar
Þessi 'saga minnir á stóran
mannréttindavanda og þver-
stæðufulla afstöðu um það á al-
þjóðlegum málþingum, að menn
hafi rétt til að velja sér bústað.
sunnudags
Ég man ekki, hvaða formúlur
þeir nota hjá S.Þ. en ein er ein-
hvernveginn svona: „Menn hafa
rétt til að yfirgefa land sitt, og
snúa heim aftur”. I reynd eru fá
mannréttindi eins rækilega snið-
gengin og þetta; flestir jarðarbú-
ar búa i reynd við einhverskonar
átthagafjötra — jafnvel þött þeim
sé leyftaö yfirgefa heimkynni sin
er allsendis óvist að þeir hafi stað
að fara til. Frelsi i þessum efnum
er i reynd bundið við góðan efna-
hag.
Að sjálfsögðu er til mikið af
fólki, sem aldrei reynir að taka
sig upp og „leita gæfunnar” ein-
faldlega vegna þess að það býr
við þá einangrun, eða fáfræði eða
allsleysi, að það veit ekkiaf öðr-
um kostum. Látum útrætt um það
i bili.
Pólitik
En svo eru það allir hinir sem
vilja láta reyna á þessi réttindi.
1 fyrsta lagi eru þeir, sem flýja
eitthvert pólitiskt ástand, það er
þjarmað að þeim, þeir eru ofsótt-
ir. Þetta fólk fær mesta samúð og
stuðning, þó mjög mismunandi.
Andófsmenn frá austanverðri
Evrópu sem fara úr landi,
nauðugir eða viljugir, fá míkla
samúð, og það er margt fyrir þá
gert, sem betur fer. Þvi miður
hafa verið ogeru fleiri, sem verða
að bita i' það súra epli, að enginn
vill taka við þeim. Ég minni á
gyðinga og aðrasem voru i hættu
fyrirHitlerrétt fyrir striðog voru
strandaöir hér og þar á krossgöt-
um og i hafnarborgum Evrópu.
Eða á þá flóttamenn frá Chile,
sem um árabil hafa dregið fram
lifið i sérlega fjandsamlegu um-
hverfi i Argentinuog hefur gengið
mjög treglega að finna þeim at-
hvarf.
Tötraliðið kemur!
En einna mestur verður vandi
þeirra sem eru blátt áfram að
flýja undan örbirgð — og þá til
efnaðri iðnvæddra landa. Þá fer
samúð heimsins niður fyrir frost-
mark, þess heldur blossa upp all-
ar meinlokur og fordómar eins og
hjá þvi góða blaði Truth á Nýja
Sjálandi (sem væri n.b. sjálfsagt
vist til að skrifa með hrifningu
um glæsibrullaup sautján ára
stelpu og áttræðs oliukóngs). Þá
er hrópað: varið ykkur, þeir eru
að koma að taka frá ykkur vinnu,
þeir ætla að sofa hjá dætrum ykk-
ar. Og þaðsem verst þyrkir: þeir
ætlast til þess að börn þeirra að
minnsta kosti verði fullgildir
borgarar i nýja landinu. Þvi þótt
það sé talið hagkvæmt að hleypa
inn sumu af þessu fólki (án
hjúkrunarkvenna og sjúkraliða
frá Trinidad og Singapore væri
ekki hægt að reka enska spitala;
án alsirbúa og tyrkja i sorp-
hreinsun mundu stórborgir
Frakklands og Þýskalands fyllast
af skit) — þótt þetta sé talið hag-
kvæmt,þá á þaðsamt allt að vera
til bráðabirgða; ráðningar eiga
helst að vera þannig, að fjöl-
skyldúrnar komi ekki lika, að
sem fæstir festi rætur.
Persóna og samfélag
Útlegð, hvort sem hún er tengd
flótta undan örbirgð eða kúgun,
getur verið mikiisverður réttur.
Hún ieysir a.m.k. persónulegan
vanda. En það er lika ljóst, að
önnur vandamál leysir útlegð
ekki, þvi miður. Útlegð stjórnar-
andstæðinga kemur alræðisstjórn
að gagni, þeir eru hættuminni er-
lendis enheima fyrir. Flótti und-
an fátækt flýtir ekki lausn undan
eymd heima fyrir — hann gerir að
þvi leyti illt verra, að einatt hafa
þeir sem flýja meira frumkvæði
eða starfsþekkingu en þeir sem
eftir sitja. Það var ein sérlega
dökk hlið á samskiptum Bret-
lands við fátæk samveldislönd:
þaðan máttu menn flytja inn ef
þeir höfðu viss próf, enda þótt
öðrum væri synjað um landvist.
Pakistanskur læknir að störfum
uppi isveiti Skotlandi leysirýms-
an vanda fyrir Sameinaða kon-
ungsrikið, en staðsetning hans i
tilverunni gerir hlutskipti landa
hans i Belútsjistan eða Púndsjab
nokkru verra en ella hefði verið.
Árni Bergmann