Þjóðviljinn - 24.12.1976, Blaðsíða 31

Jólablað 1976. — ÞJÖÐVILJINN — SIÐA31
Teikningar: Siguröur Örn Brynjólfsson
.en á pappirunum eiga þeir ekkert. Ekki einu sinni bót fyrir gljástrokinn þarminn á sér.
búinn aö komast aö þvi. En til
hvers? Æ hann mundi það ekki
lengur... þetta var allt orðið svo
flókið; niðurstaöan sem forsend-
umar byggðust á sem hann
mundi ekki lengur hverjar voru
sögöu það. Hann yrði semsé að fá
sér bil. Og sá græni.. hann var
enn á sölunni. Tiu dagar...
kannske hafa menn ekki rekist á
hann. Eða var salinn ekki að
segja allan sannleikann. Treystu
engum. Hvernig gat hann vitað
það? Og vigseðlarnir... gat hann
fengið fleiri??
Guðvefur sá ekkert nema þann
græna. Hann talaði við kunningja
sinn um vigseðlana.. hvort þeir
mættu vera hærri?
Já já það var sko i lagi. Fáum
bara einn i öðrum bánka,
alltilagi. Höfum tvo á hundrað og
einn á tvö. Svo færðu fimmtiu hjá
honum Oklán... hann lánar... svo-
litlir vextir... en það er ekkert.
Og allt var klárt. Guðvefur
hafði fengið fyrir þeim græna. Nú
var bara að hafa hraðann á og
kaupa. Margir voru aö spekúlera
sagði salinn... tíu dagar... en var
það satt? Var það ekki brella...
sölubrella? En hann var fal-
legur... Guðvefur skyldi fá hann
þótthann yrði að fá sér einn vig-
seðil i viðbót. En hvernig færi
hann að þessu... var alltilagi með
bilinn? Treystu engum. Hann
fékk Gauja pust tilað fara með
sér að skoða. hélt hann, Gaui
þekkti bila. Hafði hann nokkra
astæðu tilað ljúga? Nei nei Gaui
var af allt öðru méii... hann var
máske i skökku munstri einsog
Guðvefur. en þekkti öll. Hélt sig
samt viö þaö skakka.
Þeir fóru á söluna. Guðvefur
varglaðurog hjartað sló ögn örar
en venjuleá^LlJ ú skyldi hann ekki
láta blekkjasl.. nú skyldi hann
sýna þeimTytiJ hann var enginn
auli. Hann Kunni á þetta alltsam-
an. Nógir'vigseðlar... alltilagi...
ekkertbókhald. Og sá græni hafði
ekkert breyzt... hann var jafnvel
ennþá flottari en siðast; einsog
hugmynd sem verður áþreifanleg
framar öllum vonum... alveg
óvart.
Hvernig list þér á hann Guðjón?
ER hann ekki glæsilegur.. er
þetta nokkurt vtrð? Og
nagladekk
hverjum bil. Þetta væri besti bill
af þessari tegund sem hann gæti
fengið. Og Guövefur trúði þvi.
Salarnir voru svo sannfærandi.
Þeir vissu þetta lika örugglega
allt... hélt hann.. það var þeirra
vinna. Hann langaði oft til að
kaupa, en það var of mikið...
Hvernig stóð eiginlega á
þessu... afhverju gat hann aldrei
neitt? Fór hann eitthvaö ver með
peninga en annað fólk? Hvemig
gátu menn si og æ verið að kaupa
bila... meiraaðsegja sýndist
honum flestir bilar á götunum
vera nýir, eða að minnsta kosti
nýlegir. Hafði hann lægra kaup en
annað fólk? Nei... nei nei það var
ósköp svipað... svona i meðallagi.
Margir með það kaup áttu bila og
jafnvel hús, altént ibúð. En
Guðvefur leigði, og átti ekkert...
bara vilyrði fyrir tveimur vig-
seðlum uppá hundrað hvorn.
Hann fór að ræða þessi mál við
kunningja sina. Þá komst hann
smátt og smátt að þessu öllu. Sá
hvernig i öllu lá. Bölvað fifl hafði
hann alltaf verið... auðvitað
hugsuðu ekki allir einsog hann.
Sennilega var hann eini maðurinn
á landinu sem hugsaði einsog
hann. En þeir voru meö vigseðla i
gangi. Um að gera að skulda sem
mest sögöu þeir. Þá borgarðu
minni skatta sjáðu. Svo étur verð-
bólgan þetta alltsaman; hundrað
i dag er ekkert á morgun.
Fáðu þér bara vigseðla, marga
seðla I mörgum bönkum. Um að
gera. Svo borgarðu þennan vig-
seðil með öðrum og koll af kolli.
Þetta er einsog hvert annað spil
... kanntu ekki að spila?
Jú Guövefur kunni Ólsen og
Svartapétur, hann gat ekki neitað
þvi... En geta þá allir fengiö vig-
seðla?
Já já allir sem eitthvað vilja
geta logið út vigseðla maður. Það
er alltaf vont aö fá vigseðla, en
samt fá þá allir... reyndu bara.
Allir græða á öllum sjáðu... hver
hugsar um sitt. Salinn vill fá sem
mest fyrir bilinn, þú vilt borga
sem minnst. Allir þurfa að græða.
Þú mátt ekki trúa öllu sem þér er
sagt. Salinn segir aö bilarnir séu
góðir... hann veit það... en hann
gleymir kannske að segja þér
eitthvaö. Kannske vantar kúp-
línguna i bilinn. Hann segir þér
það ekki. Þú kaupir... þú verður
að ákveða það sjálfurhvað er gott
og hvað er vont. Salinn þekkir þig
ekki þegar þú ert búinn að borga.
Hver ert þú segir hann. Hann
vissi ekkert um að að kúplínguna
vantaði og að annað skítbrettið
væri ónýtt. Hann gleymdi að
segja þér þaö... auðvitað viljandi.
Þú gleymdir að skoða það. Maður
lýgur ekki á meðan maður segir
ekki allan sannleikann... er þaö?
Þú verður að læra á þetta Guð-
vefur minn. Fyrst ertu svikinn og
svo er stolið frá þér. Hver hugsar
um sitt, það er mórallinn...
siöferðið. Mórall er siðferði og
siðferði er munstur... þú ert I
skökku munstri. Það þykir fint i
þessu þjóðfélagi að svikja undan
skatti... allir reyna það. Það er
munstrið. Og hverjir borga svo
skattana? Ekki burgeisarnir sem
reka fyrirtækin, nei, nei, ekki þeir
sem eru með svokallaðan sjálf-
stæöan rekstur, o nei Guövefur
minn. Þeir græða mest, hafa
mesta penínga, skulda mest og
eiga mest.. en á pappirunum eiga
þeir ekkert. Ekki einu sinni bót
fyrir gljástrokinn þarminn á sér.
Samt kvarta þeir mest undan
háum sköttum. Nei Guðvefur
minn, það eru þeir sem hafa lægst
launin sem borga skattana.
Verkamenn og þeir sem vinna hjá
riki og bæjum. Þeirsem vinna hjá
öðrum, þeir sem selja vinnu sina,
sjálfan sig. Þetta fólk borgar
skattana, heldur öllu gángandi...
allri samhjálp þjóðfélagsins. Allt
sem sagt er að borgaö sé af þvi
sem kallaö er almannafé borgar
þetta fólk. Þjóðfélagið er svona.
Burgeisarnir vilja ekki breyta
neinu... þeim liður vel þótt þeir
eigi ekkert. Status quo er þeirra
mottó. Óttinn við breytingar er
þeirra einkenni. Stöðugt ástand,
áframhaldandi hringekja. Snjó-
kúlur hlaða utaná sig uns þær
sprínga. Kannske springur þetta
allt... nema statuskvóiö verði lagt
niður. Þjóðfélagið er hlægilegt
Guðvefur minn. Þú skalt engum
treysta... þvi enginn treystir þér.
Allt snýr öfugt, athugaðu þaö...
fyrst er logið að þér svo ertu
svikinn. Og allir brosa. Þetta
rúllar allt áfram, það er alltilagi.
Enginn hefur neina ábyrgðartil-
finningu... þetta er leikur.
Raunverulega er öllum alveg
sama. Berðu ekki virðingu fyrir
neinum... ekki peningum heldur,
allrasistpeningum. Mundu að allt
er öfugt. Ef einhver segir eitthvaö
við þig þá á hann við allt annað
þveröfugt.
En getur þetta verið satt?
Guövefur átti bágt með að trúa
þvi. Eru mennirnir svona vondir?
Eða eru þaö aðstæðurnar sem
gera þá svona; aðlaga þeir sig
bara aðstæðunum? Þeir skapa
aðstæðurnar sjálfir... eða
hvað?... jú Guðvefur sá ekki
betur. Mennirnir aðlaga sig
sinum eigin aðstæðum..
aðstæðum sem þeir skapa sjálfir.
Þetta er alltof flókið fyrir mig
hugsaði hann. Hafði hann lifað i
skökkum heimi... voru hans
aðstæður allt aðrar en hinna....
það hlaut að vera... hann varð að
setja sig inni þetta, skipta um
aðstæður. Hætta að vera i skökk-
um heimi, fá sér nýtt munstur.
En hvernig getur þetta við-
gengist... þurfa menn ekki að
borga á endanum... einhvertima
fellur siðasti vigseðillinn... er það
ekki spurði Guðvefur?
Þá ertu löngu dauður vinur,
sögðu þeir, ... eða borgar bara
ekki. Það er alltilagi að borga
ekki. Margir borga aldrei... Þetta
er leikur.
Er maðúr þá ekki dæmdur og
lokaður inni ef maður borgar
ekki?
Dæmdur og dæmdur. Fyrst
þarf að rannsaka... svo að meta
og dæma. Allt tekur lángan tima
sjáðu... Ef þú ert búinn að vera
lengi i þessu... skuldar marga
vigseðla og átt vont bókhald ... og
helst ekkert ... þá er alltifina.
Þetta tekur mörg ár... kannske
hundrað.. og þú færð þér nýja
seðla á meðan. Svo eftir dúk og
disk ertu dæmdur... þá er þetta
ekkert... verðbólgan étur þetta
alltsaman. Borgar kannske smá
sekt.... sem var stór fyrir
hundrað árum, en núll i dag. Ef
bókhaldið hefur verið mjög gott...
allt er klárt... allt kemst upp, öll
svikin... þá ertu máske dæmdur i
fángelsi. En það var lika
alltilagi... menn eru
aldrei settir inn. Vertu
bara i flokki... þá er alltífina. Þá
verðurðu ekkert lokaður inni. En
ef fer mjög ílla og þú lendir inni
þrátt fyrir allt... þá er lika allti-
lagi... þú getur meiraaðsegja
braskað áfram á öðrum nöfnum.
Lifið er leikur. Svo ertu náðaður
eftir árið fyrir góða hegðun... eða
á afmæli Arngrims lærða eða
Skúla fógeta, kannske á afmælinu
þinu. Nóg af afmælum. Þú getur
meiraaðsegja ráðið þvi sjálfur
hvenær þú ert leystur út... ef þú
athugar dagatalið. Hvenær er
stórafmæli? Þú getur ráðið þessu
öllu sjálfur ef þú bara nennir...
lifið er leikur, leikur að stráum,
leikur að hálmstráum útí haga...
Og Guðvefur fór að hugsa
málið. Grevilli hafði hann verið
vitlaus. Hann velti þessu lengi
fyrir sér... gat þetta verið satt?
Var allt svona? Voru mennirnir
svona vondir? Eða voru þeir
ekkert vondir? Snéri allt öfugt?
Hverju átti hann að trúa... átti
hann engum að trúa... engum
manni? Hverjum? Sjálfum sér?
Gat hann það ef engum var að
treysta... gat hann treyst sér?
Treystu menn bara sjálfum sér
og engum öðrum? Eða alls
engum? Þetta var skritið. Ef þú
treystir engum, þá treystir þú
ekki sjálfum þér... eða er það?
Nei hugsaði Guðvefur.. nema
náttúrulega ef maður telur
sjálfan sig ekki með. Já auðvitað
... enginn telur sjálfan sig með.
Þannig liggur i þessu.
Gat hann þá fengið vigseðla og
keypt sér bil? Hann varð að fá sér
bil.. hann vissi það... var löngu
Gaui sagði ekkert. Hann gekk i
kríngum bilinn.. horfði á hann.
Andlitið sviplaust, hendur i
vösum.
Toppbill sagði Guðvefur... hvar
er salinn... best að ljúka þessu
strax. Fara á bilnum.
Göðan daginn góðan daginn
sagði salinn og sló i herðar Guð-
vefs svo vindilaákan þyrlaðist
bakvið annað eyrað og niðrá
frakkann. Þú varst hérna um
daginn... var það ekki... ert að
spekúlera. Ekkert til á tvö... ha
ha... Þetta er ekta bill... allt
nýskverað sjáiði... Undirvagninn
aldrei betri sko... og kassinn
nýupptekinn. Margir að
spekúlera sjáiði sko... fjögur og
fimmtiu á borðið. Ekki minna...
algert lágmark. Gjafpris. Skil
ekkert i honum að vilja ekki
meira... stráknum.
Má ég kikja á vélina spurði
Gaui og opnaði vélarrúmið...
Jú jú alltifina... sko. Ég þarf að
skreppa aðeins, þið kikið á ’ann á
meðan strákar... og talið svo við
mig. Og salinn vatt sér inná
kontórinn og lokaði.
Er ekki góð i honum vélin
Guðjón, spurði Guðvefur og var
kátur. Er ekki óþarfi að vera að
þessu fikti? Hún er einsog ný er
það ekki? Hvað ertu að pota og
toga?
Það er endaslag i henni, hann á
ekki mikið eftir þessi... keyrður
sextiu... vélin er að gefa sig.
Þetta eru svo litlar vélar...
Ha? Endaslag.... er það nokkuð
.. er ekki alltilagi?
Nei vinur, hún er að gefa sig
vélin, mér list ekki á hana. Hún
fer að fara vinur... þær eru svo
litlar þessar vélar. Svo keyra
menn svo ílla. Hamast á þessu
einsog þeir geta. Vélar þola ekki
la'ti... það þarl að iara vel að
velum... tala við þær... hlusta á
þær... fylgjast með þeim. Þessi er
að gugna... hún er útpiskuð. Dina-
IflllTÍIflGll I