Þjóðviljinn - 09.02.1977, Side 6

6 — SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 9. febrúar 1977.
Tillaga þingmanna Alþýðubandalagsins:
Launahlutfallið verði: Hæstu
laun tvöföld verkamannalaun
þingsjá
Miklar umræöur uröu um
iaunamái á alþingi I gær. Tilefni
þeirra var þingsályktunartillaga
Stefáns Jónssonar, Helga F. Selj-
ans og Jónasar Arnasonar um há-
markslaun. Er tillagan nú endur-
flutt og mælti Stefán Jónsson fyr-
ir tillögunni. Auk framsögu-
manns tóku til máls Sigurlaug
Bjarnadóttir, Ingvar Gislason og
Eövarö Sigurösson. Tillögunni
var siöan visaö til nefndar og um-
ræöu frestaö.
A sföasta þingi fluttu Stefán og
Helgi tillögu þessa i efri deild en
hún fékk þá ekki afgreiöslu.
Hér á eftir veröa rakin helstu
efnisatriöin úr framsöguræöu
Stefáns Jónssonar og skýrt frá
umræöunum um hana.
Stefán lagöi fyrst áherslu á aö
tillagan hljóöaöi upp á launahlut-
faU fremur en þaö hver hæstu
laun ættu aö vera. Las hann siöan
tillöguna sem er i heild á þessa
leiö:
„Alþingi skorar á rikisstjórnina
aö láta undirbúa löggjöf um há-
markslaun, þar sem kveöiö veröi
á um aö ekki megi greiða hærri
laun hér á landi en sem svarar
tvöföldum vinnulaunum verka-
manns miöaö viö 40 stunda vinnu-
viku. Jafnframt veröi loku fyrir
þaö skotið aö einstaklingar gegni
nema einu fastlaunuöu starfi, og
eins fyrir hitt aö átt geti sér staö
duidar launagreiöslur I formi
neinskonar friöinda, umfram lág-
markslaun. Meö breytingu á
skattalögum skal aö þvi stefnt aö
einkafyrirtæki hagnist ekki á lög-
bundinni lækkun hæstu launa, og
skal þvi fé, sem rennur til rikis-
sjóös af þessum sökum eöa spar-
ast meö niöurskurði á launum
embættismanna I efstu launa-
þrepum, variö til almennrar
kjarajöfnunar og annarra félags-
legra umbóta.”
Eins og á sjónum
Stefán rakti siöan hvernig væri
lagt til aö tekiö væri upp sama
kerfi varöandi launahlutföll og
um aldir heföi gilt i sjávarútvegi
og viö heföum margra kynslóöa
reynslu fyrir, þar sem skipstjór-
inn heföi tvöfaldan hlut á viö há-
setann. Einstakir þegnar þjóö-
félagsins eiga ekki tlmanlega vel-
ferö sina undir öörum yfirmönn-
um fremur en háseti undir forsjón
og dugnaöi skipstjóra, sagöi
Stefán. Þó aö fengurinn vaxi á sjó
helsthlutfalliö óbreytt, þeim hlut-
föllum verður ekki haggaö.
Hefur þessi skipan gefist vel.
Aö visu hafa á hinum siöari árum
oröiö þarna á nokkrar breytingar,
þar sem hlutur kapitalsins hefur
vaxiö, en staöa hlutaskipta-
mannsins hefur oröiö veikari.
Minnti Stefán og á i þessu sam-
bandi aö oft heföi veriö „boöiö i”
góöa skipstjóra á undanfömum
misserum. Sagöi hann sögu eftir
útgeröarm anni nokkrum sem
haföi boöiö skipstjóra hærri laun
enum getur i samningum. — Not-
aöu heldur peningana til þess aö
bæta veiöarfærakostinn, svaraöi
skipstjórinn, og svo er ég hrædd-
ur um aö strákarnir tortryggi mig
ef ég hækka svona i launum.
Launamunur hefur leitt
margt illt af sér
í þessari tillögu eru ekki sett
takmörk fyrir þvi hversu há
hæstu laun eiga aö vera heldur
um launa-hlutföllin einvöröungu,
itrekaöi þingmaöurinn. Tilgang-
urinn meö þessum tillöguflutningi
er ma. sá aö þaö veröi skilyröi
fyrir hækkun launa hinna há-
launuöu aö þeir lægstu fái jafn-
framt kauphækkun.
Stefán ræddi almennt um
launamismun og minnti á aö i
fyrra heföu bankastjórar haft
sexföld verkamannalaun á sama
tima og þeir heföu lagt blátt bann
viö öllum kauphækkunum. Sagöi
þingmaöurinnaö sú stefna aö viö-
halda miklum launamun heföi
margt illt leitt af sér viösvegar i
þjóöfélaginu, launamismunurinn
heföi haft slæm áhrif innan sam-
taka launafólks. Hann sagöi og aö
þaö aö gera launahækkanir aö
starfshvata heföi gert dýrtiöar-
vandann enn erfiöari og ftóknari
viöfangs. Launamismunurinn
hefur valdiö þjóöinni f járhagsleg-
um áföllum og siöferöislegri
hrörnun sem viö erum nú aö sjá
framan i i erfiöum málum hin siö-
ari misseri. Siöustu áratugi hafa
málin þróast á siölitinn hátt
þannig aö matiö á vinnunni hefur
lækkaö en fjármagniö hefur veriö
hafiö til vegs. Allskonar stjórnar-
störf og störf sérfræöinga hafa
vaxiö i áliti og tekiö til sin meiri
laun á kostnaö erfiöismannsins.
Stefán minntist á þaö að I efri-
deild heföi komiö fram sá mis-
skilningur aö með tillögunni væri
gertráö fyrirað skeröa i rauninni
samningsrétt verkalýössamtak-
anna. Sú aöferö sem hér er gerö
tillaga um, sagöi Stefán, hróflar á
engan hátt viö samningsréttin-
um. Þá lagði hann áherslu á aö i
tillögunni væri ekki gert ráö fyrir
neinum breytingum á hlutaskipt-
um sjómanna og meö henni væri
heldur ekki gert ráö fyrir
breytingum á skiptingunni milli
launavinnu og auömagns. 1 tillög-
unni er ekki kveöiö á um há-
markslaun heldur launahlutfall.
Kannski finnst hag-
fræðingum litið til tillög-
unnar koma
Þaö hefur gengiö misjafnlega
aö sniöa islenskt efnahagskerfi
eftir þeim erlendu fyrirmyndum
sem hagfræöingarnir okkar hafa
lært um i útlöndum og viljaö
koma á á Islandi. Þeir hafa ekki
gert sér grein fyrir þeim sérstöku
aðstæðum sem hér rikja og hafa
unaö þvi illa aö lögmál þeirra
hafa ekki átt viö hér. Þessum
mönnum finnstsjálfsagt mörgum
litiö til þeirrar tillögu koma sem
hérer á dagskrá. En meö tilliti til
þess hvemig fræöigrein þeirra
hefur reynst á Islandi leyfi ég
mér aö halda þvi fram aö tfmi sé
til kominn aö leyta annarra ráöa,
sagöi framsögumaöur aö lokum.
Taxtar marklitlir
Sigurlaug Bjarnadóttir (S) tók
næst til máls. Taldi hún tillögu
Stefáns og samherja hans allrar
athygli verða. Hún taldi-kaup-
taxtana marklitla, fariö væri i
kringum þá eftir allskonarkróka-
leiöum og málaflækjum. Vildi
þingmaöurinn hækka lægstu
launin frá þvi sem nú er. Skoraði
hún á Eövarö Sigurösson sem
verkalýössinna aö beita sér fyrir
þvi aö þolanlegt réttlæti fengist I
launaákvöröunum viö samnings-
gerö þegar þar aö kemur næst.
Ingvar Gislason (F) þakkaöi
Stefáni Jónssvni ágæta fram-
söguræöu. Kvaö hann margt i
ræöunni hafa vakiö sig til um-
hugsunar um launamálin og
launahlutföll. Sagðist Ingvar ekki
sjá annaö af tillögu Stefáns og
tillögu Alþýöuflokksins sem var á
dagskrá fyrir nokkru um lág-
markslaun aö þessir flokkar —
Alþýöubandalag og Alþýðu-
flokkur — vildu skora á rlkis-
valdiö og alþingi aö hafa bein
afskipti af launamálum.
Eövarö Sigurösson kvaddi sér
hijóös. Hann kvaöst ekki ætla aö
Ingvar Glslason Sigurlaug Bjarnadóttir
0 Miklar umræður í sameinuðu
þingi í gær um launamál,
launahlutföll og kjarasamninga
% ísland er orðið iáglaunaiand,
sagði Eðvarð Sigurðsson
ræöa tillöguna sérstaklega, þar
sem henni heföu veriö gerö ágæt
skil i framsöguræöu Stefáns. Væri
hann kominn i ræðustólinn sér-
staklega vegna ýmissa þeirra
atriöa sem fram komu i ræöu
Sigurlaugar Bjarnadóttur.
Er undirrótin i kjara-
samningum
Þaö var á henni að skilja aö
aðalvandinn — aöalsyndin mætti
kannskioröa þaö—I kjaramálum
væri fólginn i þeim samningum
sem félögin innan ASt heföu
gert. Þar væri aö finna rót launa-
mismunarins og verkalýös-
hreyfingin hefði látiö undan
þrýstihópum og nefndi Sigurlaug
sérstaklega samningana 1974 i
þessu sambandi. En það er þó
staöreynd aö samningar verka-
lýösfélaganna innan ASI fyrir þá
sem hafa timamælt fastakaup
gera ekki ráö fyrir miklum launa-
mismun. Hins vegar finnast ein-
stakir hópar meö hærri laun og þá
ekki sist þeir sem búa viö önnur
launakerfi, eins og ákvæöisvinn-
una. Þessir hópar geta farið
býsna hátt.
Þaö er reginmisskilningur aö
munurinn sé svo mikill á töxtum
innan ASt og þetta geta menn séö
meö þvi aö fletta upp i siöasta
heftinu frá kjararannsóknar-
nefnd.
„Slysið frá 1974”
Sigurlaug gat þess og aö launa-
taxtar væru blekkingin ein, raun-
tekjur væru allt annaö. Þaö er
rétt, sagði Eövarö, aö yfirborgan-
ir þekkjast en þaö er fyrst og
fremst hinn langi vinnutimi sem
hækkar tekjurnar hjá launafólki.
„Slysiö frá 1974”, sem ég kalla
svo, iá i þvi aö atvinnurekendur
og viösemjendur þeirra i launa-
mannastétt komu sér saman um
aö taka yfirborganir inn i taxta.
Þetta geröist aö visu ekki til fulls,
en I áttina, munurinn varö sá
aö þegar upp var staöið fengu
þeir sem minnsta fengu hækkun-
ina 20% hækkun, en þeir hæstu
nær 30%. A árinu 1975 var munur-
inn hins vegar jafnaður út og hef-
ur ekki orðiö svo mikil breyting
þar á siöan.
Krónutala-prósentur
Sigurlaugu Bjarnadóttur kom
þaö fyrst og fremst i hug sem
lausn á vandanum aö afnema
regluna um hlutfallshækkanir
launanna, i staöinn skyldi tekin
upp krónutölureglan. Um þetta
sagði Eövarö efnislega eitthvað á
þessa leiö:
Siöasta þing ASt i nóvember-
mánuöi sl. markaöi þá stefnu að
taka skyldi upp krónutölu-
hækkanir. Þessi stefna hefur
raunar oft áöur veriö sett fram,
en þá hefur strandaö á atvinnu-
rekendum, sem hafa viljaö hafa
prósenturegluna. Og þaö er aug-
ljóst, aö i sliku dýrtiöarþjóöfélagi
sem hér hefur veriö og virðist
einnig veröa á þessu ári, er erfitt
aö halda þessari krónutölureglu
til lengdar. Þaö er nægjanlegur
styrkur til i ýmsum hópum aö
brjóta þessa reglu niöur. Þá kem-
ur til launaskriöiö sem þekkist
vel erlendis. Þaö veröur til meö
þeim hætti aö félög eöa einstakir
hópar brjótast út úr og efna til
ólöglegra aögeröa en viö höfum
haft lltib af sliku aö segja hér-
lendis. Kannski vegna þess aö
sam ningar okkar eru I betra sam-
ræmi viö hagsmuni fólksins en
gerist annars staöar.
island er láglaunaland
Orsakir launamismunarins eru
ekki þær sem Sigurlaug gat um.
Viö skulum gera okkur greir. fyrir
þvl aö almenn verkalaun hér á
landi eru tiltölulega lág og þó aö
samanburður viö útlönd segi ekki
alla söguna þá er ljóst aö miðað
viö grannriki okkar er tsland orö-
iö láglaunaland. Kjör almenns
verkafólks erlendis eru helmingi
betri en verkafólks hér á landi.
Viö skulum einnig gera okkur
grein fyrir þvi aö hér á landi
fjölgar þvi fólki sifellt sem hefur
verkþekkingu og þjálfun sem er
gjaldgeng hvar sem er I heimin-
um. Þetta fólk lætur sér ekki
nægja samanburöinn innanlands,
þaö ber laun sin einnig saman viö
þaö sem gerist erlendis og ef þaö
er ekki ánægt fer þaö einfaldlega
úr landi.
Þá fer þaö einnig vaxandi hér á
landi aö tæknifróöir menn ails-
konar eru á einskonar uppboös-
markaöi. Við sjáum hve opinber-
um fyrirtækjum gengur illa aö
halda slikum starfskröftum
vegna þess aö þaö er boðib I þá af
öðrum atvinnurekendum.
Hér er um að ræöa vandasamt
mál og viökvæmt. Þaö er einfalt
aö setja fram fullyrðingar en
framkvæmdin vill oft veröa erfib-
ari.
Ingvar Gislason spuröi hvort
frjáls samningsréttur tryggöi
réttlæti i kjaramálum. Eövarö
svaraði þessari spurningu svo aö
ekkerteitt form tryggöifullkomiö
réttlæti, en hann kvaöst sann-
færöur um aö fullkomlega frjáls
samningsrétturtryggðiþetta best
þvi hann leggur ábyrgöina á
hendur samtakanna sem i hlut
eiga. Ég held aö þaö sé hættulegt
ef menn færu — vegna misræmis
sem skapast hefur i launamálum
— aö halda aö rikisvaldiö gæti
leyst þessi mál betur en frjáis
samtök fólksins sjálfs.
Ingvar Gislason haföi varpað
fram þeirri spurningu hvers
vegna daglaunamenn væri jafn-
framt lægst launaðir. Þessu svar-
aöi Eðvarð efnislega á þessa leið:
Allsherjarviðmiðun
Þeir sem búa viö lægstu launin
og mesta öryggisleysiö eru þeir
sem vinna viö framleiöslu-
greinarnar. Astæöan fyrir þessu
er fyrst og fremst sú aö viö þessar
atvinnugreinar er allt þjóöfélagiö
miöaö og kjör fólksins sem þar
vinnur eru notuö sem allsherjar
viömiöun. Ef kjör þess batna þá
vilja aörir hækkun launa. Þeir
sem fást viö þjóöhagsmálin
þreytast aldrei á þvi aö hamra á
þvi aö laun þessa fólks megi alls
ekki hækka. Þeir predika aö nú sé
ekki efni á veisluhöldum þó afurö-
irnar hafi aldrei veriö i hærra
veröi en nú — ef þetta fólk fái
launabætur sé grundvellinum
kippt undan efnahagslffinu. Þetta
er þaö sem alltaf glymur viö.
Hækki aörir — sérfræöingar og
stjórnendur — heyrist ekki á þaö
minnst. Þaö er þetta kerfi sem
verbur aö skera upp. Viö lögum
ekki launin nema þaö'veröi gert.
Ef fiskvinnslan getur ekki boriö
hærra kaup en nú er greitt þá
veröur aö taka peninga annars
staöar frá þvi þab veröur aö bæta
kjör þeirra sem hafa lægstu laun-
in. .

* PÖSTSENDUM
TROLOFUNARHRINGA
3íol)nniifs Hnfsson
H.iug.ibrgi 30'
&imi 10 200
*