Þjóðviljinn - 20.03.1977, Síða 7

Þjóðviljinn - 20.03.1977, Síða 7
Sunnudagur 20. mars 1977 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 7 MORÐ- SAGA Aldrei fór það svo að vér íslendingar eignuðumst ekki krimma. Fátt er nú meira rætt manna á meðal en Morðsaga Reynis Odds- sonar — þaðer þá helst Lér konungur. Ég hætti mér ekki út í umræður um blóð- skömm, þótt auðvelt væri að tengja Morðsögu við þær hugmyndir sem nú eru uppi. Eða hver er munur- inn á Lé konungi, Bjarti í Sumarhúsum og Róbert í Morðsögu? Er þetta ekki allt sama fyrribærið? En I alvöru talað, það er erfitt að finna eitthvað sem nothæft væri sem mælistika, til viðmiðun- ar. Ekki getum viö mælt Morö- sögu við Siðasta bæinn i dalnum eöa Reykjavikurævintýri Bakka- bræðra. Og það væri illa gert að bera Reyni saman við Claude Charbrol, þótt hann sé eiginlega að mælast til þess (sbr. orð kær- astans i bióatriðinu). Hvað eigum við þá að gera? Betri madurinn Betri maðurinn i mér segir vitanlega: gaman gaman. Það er óneitanlega þægileg og jákvæð lifsreynsla að fara i bió og sjá mynd með Islenskum leikurum, islensku landslagi, islensku tali (þegar þaö heyrist). Þetta gerist ekki nema tvisvar-þrisvar á mannsævi, að meöaltali. Þaö er uppörvandi aö verða vitni að þeirri ótrúlegu bjartsýni sem einkennir Reyni Oddson. Hann er eini maðurinn sem lætur sér detta i hug að þetta sé hægt — og fram- kvæmir þaö. Það er llka þægileg liðan sem fylgir þvi að verða hissa á þeim tæknilegu gæðum sem þrótt fyrir allt (sbr. „miðað við fólksfjölda”) hafa náðst. En þar meö gefst betri maðurinn upp og finnur ekki fleira jákvætt. „Hvar sem er” Efnið er kannski hvorki betra né verra en gengur og gerist i miðlungskrimmum erlendis. Blóðskömm er mikið mál og al- varlegt (sbr. Lé konung). Morö sömuleiðis. Samt er einsog þetta nægi ekki. Þráðurinn er teygður þartil honum liggur við sliti. Viö erum leidd úr einu innantómu og tilgangslausu atriðinu yfir I ann- að I fylgd meö persónum sem eru ekki af þessum heimi vegna þess aö þær eru ekki af holdi og blóði, er þetta islensk borgarastétt? Einhversstaðar sá ég það haft eftir aðstandendum Morðsögu að hún „gæti gerst hvar sem er”. Þetta er að minum dómi einhver hættulegasta kennig sem lista- maður getur haft að leiöarljósi. Þetta þýðir ekkert annaö en að sagan gæti hvergi gerst I raun- veruleikanum. Fólk hangir nefni- lega ekki I lausu lofti. Það á sér sögu og sálarlif. Það á sér rætur. Það er ekki einhliða, heldur margþætt, fullt af flækjum og mótsögnum. En I Morðsögu hefur hver persóna aðeins eina hlið, einsog dúkkulisurnar sem maður klippti út I gamla daga. (Þetta er að sjálfsögðu ekki leikurunum að kenna, þeir gera sitt besta. Sökin er handristins, eða réttara sagt höfundar þess, Reynis Oddsson- ar). Nú er ég ekki að halda þvi fram að ytri atburðarás myndarinnar (partiin, nauðgunin, morðið, „jarðarförin”) sé ótrúleg i Is- íensku umhverfi. Þvert á mðti, er ekki alltaf veriö að drepa fólk og henda þvi oni gjótur? Ég er hins- vegar að halda þvi fram að svona dúkkullsufólk sé hvergi til, hvorki hér né annarsstaðar. Það fólk sem hendir hvert öðru oni gjótur er öðruvisi. Þarna erum við liklega komin að þvi sem greinir Morðsögu frá verulega góðum krimma og Reyni frá Chabrol: sálfræöinni. Þeirri sálfræði sem listamenn nota til að skapa trúverðugar persónur og góð samtöl, texta sem „segir eitthvaö”. Ef til vill hefur þetta átt drýgstan hlut I að myndin varð ekki betri. Næst þegar Reynir gerir kvikmynd (sem ég vona af heilum hug að verði sem allra fyrst) ráölegg ég honum að fá einhvern annan til að skrifa handritiö. Helst einhvern góðan rithöfund. Það má alltaf breyta samtölum ef þau verða of bókleg, en rithöfundar kunna flestir galdur persónusköpunar, og leikararnir verða áreiöanlega fegnir að fá eitthvað til aö vinna úr. Tilgangurinn Sú spurning hlýtur óhjákvæm- lega að vakna, hver sé tilgangur- inn með Morðsögu. Ef hann er eingöngu fólginn I að sýna aö á Is- landi sé mögulegt að framleiða leikna mynd af fullri lengd, i lit- um og á breiðfilmu, þá hefur hon- um verið náð. Og þetta er afar mikilvægt atriði, fyrir þetta ber okkur að þakka Reyni. Héðanifrá getur enginn komið og sagt: Þetta er ekki hægt. Vist er það hægt! Nú hljóta þeir sjóðir að opnast sem áður voru harölæstir. Nú hljóta viðkomandi yfirvöld að ranka við sér og setja á laggirnar Kvikmyndastofnun Islands. Hafi tilgangurinn hinsvegar verið sá að framleiða sam- keppnishæfa afþreyingarkvik- mynd, veröur útkoman óljósari. Vissulega stenst Morðsaga sam- keppni á Islenskum markaöi viö erlendar myndir i miðlungsgæöa- flokki. Aösókn hlýtur að verða margföld á við venjulegan ameriskan krimma. Allir eru for- vitnir og enginn sér eftir þúsund- kalli sem aðgöngumiöinn kostar. En mér er til efs að sama gildi, verði myndin sýnd erlendis. Ef viö hættum okkur ofar I gæöaflokkana og miðum þá ekki aðeins við aðsókn, heldur gæði, rekumst við á nöfn einsog Chabrol, Polanski.Hitchcock... og þá verður allur samanburður hjá- kátlegur og raunar ósanngjarn. Hvaö næst? Hægt er aö benda á ýmislegt i Morðsögu sem er snoturlega unn- ið, annað sem hefur misheppnast. Hægt er að gagnrýna tæknileg atriði einsog hljóðupptöku, nokkrar vondar nærmyndir osfrv. — en mér finnst þetta ekki skipta höfuðmáli. Þegar á heildina er litib má segja aö furöanlega vel hafi til tekist. Auðvitað eru myndir af þessu tagi betri þegar þær eru framleiddar við fullkomnar að- stæður, þar sem hver maður kann sitt fag og kvikmyndaframleiösla er einsog hver annar iðnaöur. Ef til vill má ganga svo langt að segja að krimmi, sem ekki er tæknilega fullkominn, nái ekki til- gangi sinum sem slikur. En látum það liggja milli hluta. Hitt er öllu verðugara Ihugunarefni, hvers- konar kvikmyndir við eigum aö framleiða, nú þegar Reynir hefur bent okkur á þá dásamlegu stað- reynd að þetta er hægt. Með hverju eigum við að fylla upp þetta gat sem er á islenskri menningu, tómarúmið þar sem kvikmyndalistin á að vera? Get- um við vænst þess að leggja undir okkur erlenda markaði fyrren viö höfum komiö okkur upp þjóðlegri kvikmyndagerð? Þurfum við ekki að taka til at- hugunar llf okkar á þessu skeri I öll þessi ár, hvernig það hefur mótað okkur og gert okkur frá- brugðin hinu fólkinu? Þá fyrst getum viö snúið okkur að þvi sem við eigum sameiginlegt með öðru fólki. Viðmiðun okkar má ekki vera: Þetta gæti allsstaöar gerst. Við þurfum að ganga útfrá þvi sem gerist á lslandi og innra með okkur sjálfum. Seinna kemur kannski einhver og segir: Þetta gæti alveg eins gerst hjá okkur. Og þá er tilganginum náö, þá er- um við farin að skapa list. En eftilvill eiga þessir sundurlausu þankar ekki heima I dómi um Morðsögu. Þegar saga islenskrar kvik- myndalistar verður skráð hlýtur Reynir Oddsson að komast þar á blað sem einn af frumherjunum. Maöurinn sem sagði: Vist er þetta hægt. Rýmfngarsala — Bútasala A!Is konar gluggatjaldabútar og efni í heilum ströngum á hagstæðu verði Tilbúin eldhúsgluggatjöld lítið gölluð Kr. 3.140.- Tilbúin eldhúsgluggatjöld breidd. 2.70 KR. 3.416,- Dralon efni br. 2 m. Kr. 980.- pr. m. Spönsk terylenefni hæð 2.70 Kr. 1.500 pr. m. Rayon efni 120 cm. Kr. 350.- Dralon damask 120 cm. Kr. 650,- Litið inn og gerið góð kaup. Rýmingarsalan stendur aðeins til miðvikudagskvölds ÁKLÆÐI & GLUGGATJÖLD, Skipholti 17a

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.