Þjóðviljinn - 29.03.1977, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 29. mars 1977. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Stefán Jón
Hafstein
skrifar frá
Bretlandi
Bresk olía eda amerísk?
Sinum augum lltur hver á
silfrið, segir máitækið, og
sannaðist það vel i breska þing-
inu um daginn. Eftir margra
ára efnahagslega niöurlægingu
og jafnlangar umræður um úr-
bætur i þeim efnum hafa nokkr-
ir þingmenn skilað áliti. Nú
erþað kristin trú sem þjóðin á að
sameinast i, máttur bænarinnar
á að lyfta bretum úr basiinu. t
sjónvarpsviðtali vitnaði einn af
talsmönnum þessarar skoðunar
til erfiðleika striðsáranna og
hvernig aimennur bænadagur
hefði haft mikil áhrif til að snúa
gangi striðsins bretum I hag.
Þegar sjónvarpsmaður vék að
þætti rússa og bandarikja-
manna I þeirri viðureign,
svaraði talsmaðurinn þvi til að
vanmat á mikilvægi kristinnar
trúar mætti ekki byrgja mönn-
um viðari sýn. Spuröur að þvi
hvernig verða mætti að bænin
yrði bretum tii bjargar einnig
nú kvað hann endurreisn al-
menna bænadagsins vera ótvi-
ræðan áfangasigur til sam-
einingar Ibæninni. „Þvi,” sagði
hann ,,nú verður ekkert til
bjargar bresku þjóðinni utan
aimáttugur Guö á himnum.”
Sinum augum litur hver á
silfrið, satt er það. Þegar
áköfustu talsmenn kristindóms-
ins beina sjónum til himna I von
um hjálp, lita hinir jarðbundn-
ari niður i ystu myrkur, þar
sem þeir sem þar búa eiga
ógrynni auðæva: svarta gullið.
Nú er það olian sem allir með
örfáum undantekningum eru að
biða eftir. Þegar er þessi vimu-
gjafi peningafurstanna farinn
að streyma úr olíupöllunum i
Norðursjónum og áður en ára-
tugnum lýkur munu hjólin
verða farin að snúast af alvöru.
Smám saman er Bretland að
skipa sér i röð oliuveldanna með
• allri þeirri velsæld, sem sliku
fylgir. En eftir þvi sem
draumurinn nálgast veruleik-
ann vex efahyggjunni ásmegin,
nú lita bretar i eigin barm og
spyrja: Hefur verið rétt að
staðið?
Rót efans má rekja til þeirra
sem vinna oliuna: stóru olíu-
félaganna. Fyrir nærri tuttugu
árum sameinuðust á fundi full-
trúar allra stærstu félaganna,
hinna „Sjö systra” sem slðan
hafa verið kallaðar svo.
Systurnar sjö bera gamal-
kunnug nöfn, Esso, Mobil,
Texaco, Shell, B.P. Chevron og
Gulf. A umræddum fundi komu
þessi félög sér saman um að hin
harða og óhagkvæmna sam-
keppni þeirra i millum skyldi
hætta. Þess i stað skyldu þau
hafa samráð um verð hverju
sinni og einbeita sér að baráttu
við smærri félög utan félags-
skaparins. Það eru þessar syst-
ur sem sitja nú að oliunni i Norð-
ursjónum.
Það sem nú er að renna uþp
fyrir bretum er að olían þeirra
mun etv. ekki verða þeim sú bú-
bót sem skyldi. Systurnar sjö
vilja talsvert fyrir sinn snúð og
það sem verra er: ágóðinn fer
að miklu leyti til yfir tii
Ameriku.
Kostnaðarsamt
Að leita að og bora eftir oliu I
Norðursjónum er dýrt spaug.svo
dýrt að engin rikisstjórn megn-
ar að lyfta sliku Grettistaki. Þvi
var það að systurnar sjö komu
til. Þessi fyrirtæki hafa lagt i
gifurlegar fjárfestingar vegna
oliuævintýrisins og ekki að
ósekju. Eftir mannorðsmissi
siðustu ára eru þau smám
saman að reyna að vinna sig i
álit hjá almenningi á ný. Af til-
efni fjárfestinganna I Norður-
sjónum fara þau miklar her-
ferðir til að sýna að verk þeirra
séu unnin til almannaheilla.
Enn sem komið er hefur engin
ágóði skilað sér vegna fram-
kvæmdanna og þess er auðvitað
rækilega minnst I auglýsinga-
Anthony Wedgwood Benn, orku-
málaráðherra breta —
sáróánægður meö' framvindu
oliumála.
myndunum sem lofa fegurð
þeirra systra. En það kemur
fleira til. Þegar gróðinn loks
byrjar að streyma verður það
með stórfenglegum hætti. Mobil
sem er sjötta stærsta fyrirtæki
sinnar tegundar, mun hafa að
minnsta kosti 300 miljónir
punda upp úr krafsinu, trúlega
þó allt a tvöfalt meira. Arið
1980 er áætlað að Mobil hafi uþb.
30 miljónir punda árlega i sinn
hlut. Skerfur Mobils er þó smá-
vægilegur miðað við höfuðpaur-
inn sjálfan: Esso. 1980 mun
Esso hafa upp 150 miljónir
punda árlega, og allt I allt mun
gróði þess fyrirtækis ekki verða
undir2700 miljónum punda. Það
eru þessar tölur ásamt með
þeirri staðreynd, að llklega allt
að 60% ágóðans mun renna
beint til Ameriku, sem láta
breta nú efast um að rétt hafi
verið að málum staðið.

Kortið sýnir legu helstu ollu-
iinda breta á borni Norður-
sjávar.
Réttlæting oliusystranna
Systurnar sjö hafa náttúrlega
sitt til málanna að leggja. Olíu-
félögin leggja áherslu á hve
mikla og áhættusama fjár-
festingu þau hafi lagt i, raunar
sé alls ekki útseð um hvernig
fari með gróða af öllu saman.
Fari hins vegar svo sem til var
ætlast og gróðinn skili sér, þá sé
hreint ekki ósanngjarnt að sá
sem unnið hafi verkið fái sín
sanngjörnu laun. 1 sjónvarps-
þætti sagði talsmaður Exxon
t.d. að I stað þess að fjarg-
viðrast yfir miklum ágóða til
Bandarikjamanna skyldu bret-
ar hugsa sig um. Þeir skyldu
m.a. hugsa um það, hverjir
hefðu veitt þeim góða þjónustu i
gegnum árin, hverjir hefðu lagt
út peninga sem þeir hefðu ekki
haft handbæra og hverjir hefðu
tekið áhættuna sem þeir hefðu
ekki getað tekið sjálfir. Að öllu
þessu framansögðu sæu bretar
væntanlega aö allir skilmálar
væru sanngjarnir.
Klóraö i bakkann
En þeir eru margir bretarnir,
sem ekki eru ánægðir. Ahættuna
sem þeir telja að lagthafi verið i
meta þeir sáralitla eöa enga
enda ólikt oliufélögunum i hæsta
máta að taka verulega áhættu.
Hvað fjármagnið varðar er
auðvitað leikur einn að benda á
hvaðan runnið er, að sjálfsögðu
er það komið úr vasa þeirra sem
keypt hafa ollu fram að þessu.
Spurður um afstöðu rikis-
stjórnarinnar kvaðst orkumála-
ráðherrann Tony Benn,
sáróánægður með framvindu
mála. Sagði hann þó ástandið
hafa skánað eftir að núverandi
rikisstjórn tók við. Rikisstjórn
Edward Heaths kvað hann hafa
gefið oliusamsteypunum alltof
rúmar hendur. Það sem áunnist
hefði væri einkum það að I siðari
samningum hefði ágóðahlutfall
fyrirtækjanna íækkað úr 40%
niður i' 15%. Sömuleiðis
hefði bretum tekist að tryggja
sérforkaupsrétt aöamk.51% að
þvi sem unnið væri. Hann
staðfesti að hann væri siður en
svo ánægður, en undirstrikaði
að samt hefði tekist að rétta hlut
breta nokkuð hverju svo sem
siðar tækist aö ná fram.
Það er þvi um svipaðar
mundir og fyrsta olian kemur
upp á yfirborðið að bretar taka
að spyrja sig grannt um eigin
leikbrögð: seldu þeir erlendum
auðhringum rjómann af
auölindum sinum?
Tónleikar í kvöld:
Beethoven á 20 ára afmæli
Kammermúsikklúbbsins
Kammermúsíkkiúbburinn er
tvitugur um þessar mundir og
heldur afmælistónleika i kvöld
þriðjudaginn 29. mars kl. 20.30 i
Bústaðakirkju. Þar leikur
MÁRKL-strengjakvartettinn
þýski og ennfremur kvartett
Reykjavikur Ensembie.
Þar sem tónleikana ber upp á
útfaradag Beethoveen, leikur
MÁRKL kvartettinn strengja-
kvartett op. 135 eftir Beethoven,
siðasta fullsamda tónverk tón-
skáldsins.
Þá leikur Sigurður I. Snorrason
klarinettkvintett eftir Reger með
M&kl kvartettinum.
Reykjavikur Ensemble
kvartettinn leikur strengja-
kvartett op 77nr 1 eftir J. Haydn,
en siðan leika kvartettarnir
saman oktett fyrir strengi eftir
Mendelsohn.
Kammermúsikklúbburinn var
stofnaður i ársbyrjun 1957. Til-
gangur með stofnun hans var að
fylla upp i eyðu sem var i tón-
listarlifinu þ.e. hér var ekki um
stöðugan og markvissan flutning
á Kammermúsik að ræða. Ætlun-
in var að fylla upp I skarðið milli
einleiks og hljómsveitartónleika.
Kammermúsikklúbburinn
hefur að mestu byggt starfsemi
sina á islenskum tónlistarmönn-
um og hafa margir þeirra fengið
sina fyrstu reynslu i opinberum
flutningi kammertónlistar á veg-
um hans, en auk þess hefur
klúbburinn boðið félögum slnum
á tónleika mikilla erlendra tón-
listarmanna.
Einn þáttur i starfsemi
Kammermúsikklúbbins er mark-
viss kynning á flokkum tónverka
og má þar nefna auk Branden-
borgarkonserta Bach Sellósvitur
Bach en þær allar hefur Erling
Blöndal Bengtson flutt þrisvar og
allar flautusónötur Bach, sem
Manuela Wiesler hefur flutt hjá
klúbbnum.
Nú stendur yfir flutningur á öll-
um strengjakvartettum Beet-
hoven og hóf MARKL kvartettinn
frá Þýskalandi þann flutning.
Gert var ráð fyrir að annar þýsk-
ur strengjakvartett.Sinnhofer,
kæmi nú i vor til klúbbsins til að
halda þessum flutningi áfram en
af þvi getur ekki orðið en i stað
þess kemur sá kvartett I október.
Flutningi Beethoven strengja-
kvartetta lýkur svo vorið 1978.
Kammermúsikklúbburinn
hefur nú starfað i tuttugu ár og
staðið fyrir flutningi fjölda tón-
verka sem tónskáldin töldu sin
bestu verk en án starfsemi hans
er sennilegt að mörg þeirra hefðu
enn ekki heyrst á Islandi.
Forstöðumenn klúbbsins eru nú
Einar B. Pálsson verkfraEÍíingur,
Þórarinn Guðnason læknir, dr.
Jakob Benediktsson og
Guðmundur W. Vilhjálmsson lög-
fræðingur.
Sýslumaöurinn í Skagafjardarsýslu gerir athugasemd
Skólastjóri óskaði
i tiiefni af frétt hér I blaðinu sl.
fimmtudag með yfirskriftinni:
Fingraför tekin af börnum án
heimiidar, óskar sýslumaðurinn i
Skagafjarðarsýslu, Jóhann Sal-
berg Guðmundsson á Sauðár-
króki, að taka fram eftirfarandi:
1 umræddri fréttagrein segir á
takmarkaðan og villandi hátt frá
rannsókn út af innbrotsþjófnaði
sem framinn var I Varmahllð.
Brotist hafði verið inn i geymslu-
herbergi i félagsheimilinu Mið-
garði i Varmahlið og þaðan stolið
kassa sem i voru 12 föskur af
brennivini. Kassinn fannst siðar
þar sem hann hafði verið falinn i
skúr innan skógræktargirðingar,
skammt frá félagsheimilinu.
Skólinn er skammt frá félags-
heimilinu og hefur af þvi afnot til
kennslu.
ýtarlegri
Eftir að frumrannsókn lögreglu
hafði farið fram út af hvarfi kass-
ans, barst sýslumannsembættinu
bréf frá skólastjóranum i Varma-
hlíð, Páli Dagbjartssyni, þar sem
hann óskar eftir að ýtarleg rann-
sókn fari fram til þess að upplýsa
hver valdur sé að þessum stuldi
og rannsókn verði hraðað þar
sem hann taldi að ef málið ekki
upplýstist, mundi það skaða
rannsóknar
verulega kennara skólans per-
sónulega og það sem verra væri:
skólastarfið i Varmahlið i heild.
Ennfremur hafði húsvörður
félagsheimilisins óskað eftir
ýtarlegi rannsókn málsins til þess
að firra sig grun.
Rétt þótti að koma til móts við
framangreindar óskir, ekki sist
vegna álits skólans, sem skólastj.
taldi vera i hættu,og reyna þvi að
upplýsa málið. Það var ekki
krafa eiganda hins stolna, heldur
hagsmunir skólans sem hér voru
að verki. Það hefði áreiðanlega
þótt ámælisvert af hálfu em-
bættisins ef þessum kröfum hefði
ekki verið sinnt.
Það, sem aðallega var svo hægt
að feta sig eftir við þessa rann-
sókn voru fingraför, sem fundust
Framhald á bls. 18.