Þjóðviljinn - 15.04.1977, Blaðsíða 7

Föstudagur 15. april 1977 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 7
Aukiö lýöræði i fjölmiölun fæst þvi ekki fyrir
tilstilli fjölda einkastööva.
Hins vegar kann það að nást með þvi að komið
verði upp landshlutastöðvum.
Þorbjörn
Broddason:
Land shlutaútvarp
Um svipaö leyti og áhuga-
menn um norrænt menningar-
samstarf og norræna fjölmiölun
beindu sjónum sinum til himins
og grunaöi nýja öld i samskipt-
um þjóöanna fyrir tilstilli sjón-
varpsgervihnattar, sem mundi
gera hverri þjóö Noröurlanda
mögulegt aö horfa á sjónvarps-
efni allra hinna ómælt, skaut
upp á Alþingi fslendinga yfir-
lætislitlu þingmannsfrumvarpi,
sem þó fjallaöi um ósmátt mál,
sem sé afnám einkaleyfis Rikis-
útvarpsins til starfsemi sinnar.
Þessara tveggja mála er getiö
hér f sömu andrá vegna þess aö
þeim kynni aö veröa framfylgt,
hvoru á sinn hátt, þannig aö
niöurstaöan yröi grundvallar-
breyting á opinberri stefnu í
menningarmálum hérlendis.
I stuttum pistli er þó nóg f
fang færst aö fjalla um annaö
máliö og ég mun þvi einskoröa
mig viö hugsanlegar breytingar
á hlutverki Rikisútvarpsins í til-
efni af frumvarpi Guömundar
H. Garöarssonar um afnám
einkaleyfis Rfkisútvarpsins.
Ég er f nokkrum grundvallar-
atriöum ósamþykkur efni þessa
frumvarps, en þar er eigi aö sfö-
ur vikiö aö umhugsunarveröum
atriöum, og ólíkt er þaö geö-
felldara umræöuefni en
breyting útvarpslaganna áriö
1974 (um kjör útvarpsráös),
sem ekki var meö öllu vansa-
laust fyrir þá sem aö henni
stóöu.
Ég er ósammála Guömundi
H. Garöarssyni um afnám
einkaleyfis Rfkisútvarpsins.
Slik ráöstöfun væri glapræöi
sem seint yröi fyrir bætt. En ég
ersammála honum um nauösyn
valddreifingar i fjölmiölum, og
um þátttöku fleiri aöila f útvarpi
og sjónvarpi.
I áöurnefndu frumvarpi er
ráö fyrir þvi gert, aö mennta-
málaráöherra skuli heimilt aö
veita fjölda aöila leyfi til út-
varps-og sjónvarpsreksturs. Ef
þetta næöi fram aö ganga væri
einum ráöherra fengiö meira
vald á sviöi fjölmiölunar en mér
er kunnugt um aö þekkist i
nokkru þvi landi sem viö kjós-
um aö bera okkur saman viö.
Slik ráöstöfun valds væri stór-
felld afturför frá þvf fyrirkomu-
lagi sem nú gildir (þ.e. þing-
kjöriö útvarpsráö), og má þó
margt aö þvf finna.
En rétt er aö taka undir þá
hugmynd, aö timabært sé oröiö
aö almenningur fái greiöari aö-
gang aö útvarpi en nú tiökast.
Sú breyting á hins vegar aö ger-
ast á vegum Rikisútvarpsins, en
ekki utan þess. Þaö er hrapaleg-
ur misskilningur aö ætla aö út-
varp og sjónvarp veröi betri af
þvf aö lenda I svokallaöri
„frjálsri” samkeppni. Þaö er
lfka mikill misskilningur aö
einkaleyfisveitingar séu úrelt
fyrirbæri frá bernskutima út-
varpsins (eins og kemur fram I
greinargerö meö frumvarpinu).
Þvert á móti veröur mönnum
stööugt betur ljóst, aö útvarp,
og enn frekar sjónvarp, eru svo
máttug tæki til aö móta al-
menningsálit og raunar menn-
ingu þjóöanna, aö ekki kemur til
mála aö óheft lögmál markaös-
ins fái aö gilda um þau.
I frumvarpi Guömundar og
greinargerö meö þvi er þetta aö
nokkru viöurkennt, en ekki sýnt
hvernig þessi vandi veröi leyst-
ur þegar upp er sprottinn fjöldi
svokallaöra „frjálsra” útvarps-
stööva meö margvislegan
grundvöll bæöi fjárhagslegan og
félagslegan, en sem allar skulu
keppa sin á milli um hylli al-
mennings og auglýsenda.
Engum blööum er þvf um þaö aö
fletta aö samþykkt á þessu
frumvarpi óbreyttu mundi leiöa
til þess aö sjónvarp og útvarp á
tslandi yröu verkfæri I höndum
fjársterkra aöila og yröu jafn-
framt háö markaöslögmálum
lfkt og hver annar söluvarning-
ur. Slfkir fjölmiölar eru kallaöir
frjálsir af þeim sem aöhyllast
þá, en þaö veröur aö teljast um-
deilanleg nafnbót.
Aukiö lýöræöi I fjölmiölun
fæst þvf ekki fyrir tilstilli fjölda
einkastööva. Hins vegar kann
þaö aö nást meö því aö komiö
veröi upp landshlutastöövum
sem veröi I eigu og á ábyrgö
Rikisútvarpsins og hafi traust
og hald af þvi, en starfi samt
sjálfstætt viö efnissöfnun og
framleiöslu. Efniö mætti sföan
senda út ýmist frá Reykjavik
eöa eingöngu innan landshlut-
ans. Stöövar af þessu tagi gætu
oröiö mikil lyftistöng fyrir
menningarlff og boöskipti
manna á meöal úti á landi. Aö
hluta til mundi þaö einnig létta á
Reykjavfkurútvarpinu, t.d. meö
fréttaflutning.
Sums stöar erlendis er sá
háttur haföur á, aö I lok frétta-
tima frá miöstöö útvarps kemur
fréttatimi landshlutastöövar-
innar.
Aö öllum likindum yröi mjög
farsælt aö náiö samstarf yröi
milli útvarpsstöövarinnar og
annarra mennta- og menn-
ingarstofnana á svæöi hennar.
Þannig gætu f náinni framtiö
risiö upp litlar útvarpsstöövar,
t.d. á lsafiröi, Akureyri og
Egilsstööum, sem heföu fjár-
hagslegan og tæknilegan stuön-
ing af Rikisútvarpinu, en
félagslegan og starfrænan
grundvöll I menningar-, félags-
og atvinnulffi umhverfisins.
Reksturinn gæti aö hluta veriö I
höndum kennara og nemenda
framhaidsskólanna (mennta-og
fjölbrautaskólanna), og þá ver-
iö metinn sem hluti af kennslu
og námi f handverksgreinum
(t.d. útvarps- og sjónvarps-
virkjun), bóklegum greinum
(t.d. bókmenntum) og I list-
greinum (t.d. tónmennt).
Landshlutaútvarpsstöövar af
þvf tagi sem ég hef i huga ættu
ekki aö vera fleiri en ein í hverj-
um landsfjóröungi. Mjög vand-
lega þyrfti aö hyggja að stjórn-
unarfyrirkomulagi þeirra. Mest
er um vert aö starfslið þeirra
njóti sjálfstæöis, en vel mætti
hugsa sér stjórnarnefnd sem
kæmi saman endrum og sinnum
og væri skipuö fulltrúum út-
varpsráös Rikisútvarpsins, út-
varpsstjóra, landshlutasam-
taka sveitarfélaga, mennta-
stofnana og annarra menn-
ingarstofnana. Þannig væri
komin 5 manna stjórn meö
meirihluta heimamanna. Þessi
stjórn yröi aö sjálfsögöu aö
starfa innan ramma útvarps-
laganna og samkvæmt þeim
fjárhagslegu forsendum sem
gæfust hverju sinni.
Einhverjum kann aö vaxa I
augum umfang þessara hug-
mynda. Ekki skal úr þvi dregið,
að þær geta leitt til verulegra
umsvifa. Einn meginkostur
þeirra er þó sá, aö unnt er aö
byrja mjög smátt og meö litlum
kostnaöi. Ef boriö er saman viö
þau útgjöld sem blasa viö vegna
endurbóta á dreifikerfi útvarps
og sjónvarps, kostnaöar viö
jaröstöö fyrir gervihnött, svo
ekki sé minnst á norræna gervi-
hnöttinn, þá mun landshlutaút-
varp naumast reynast stærri
eða fyrirferöarmeiri baggi. En
munurinn er sá, aö öll fyrr-
greinda f járfestingin er fyrst og
fremst i þágu aukinnar miö-
stjórnar, en landshlutaútvarp
væri i þágu lýðræðis og auk-
innar skapandi þátttöku al-
mennings. Þessi þátttaka er
lifsnauösynlegt mótvægi gagn-
vart stööugt auknum áhrifum
alþjóölegs fjármagns í fjöl-
miölaheiminum.
Danskur rithöfundur, Jörgen
Knudsen, skrifaöi nýlega i til-
efni af áformum um norrænan
sjónvarpsgervihnött:
„An illrar ætlunar nokkurs
manns, og þrátt fyrir góöan
vilja fjölmargra, er sjónvarp-
iö f núgildandi þjóöfélagsgerö
sykurhúöin á hinni beisku
pillu forræðissviptingarinnar,
blíöasta og notalegasta aö-
feröin til valdfirringar sem
nokkru sinni hefur veriö fund-
in upp i nokkru þjóöfélagi.”
Meö þessu er einkum átt viö
sljóvgandi áhrif timasóandi af-
þ reyingarefnis af stööluöu
alþjóölegu tagi.
Þótt I litlu væri mundi lands-
hlutaútvarp, og siöar lands-
hlutasjónvarp, vinna gegn slíkri
þróun.

Kjartan Ragnarsson og Ragnheiður Steindórsdóttir i hlutverkum sin-
um
Helga M. Nielsdóttir, form.
Ljósmæörafélagsins:
Merkjasala
ljósmæðra
Sýning-
um að
ljúka á
Kjarn-
orkunni
Leikfélag Reykjavfkur hefur aö
undanförnu sýnt gamanleikinn
Kjarnorku og kvenhylli eftir
Agnar Þóröarson f Austur-
bæjarbiói. — Aformað var aö
ljúka sýningum á leiknum nú
fyrir páska. En uppselt var á
miönætursýningu á skirdag og
uröu margir frá aö hverfa. Mikil
aösókn hefur veriö aö leiknum
og raunar uppselt á flestar sýn-
ingar í allan vetur. Akveöiö er
þvf aö hafa 24. sýninguna á
laugardagskvöldiö og sýna á
iaugardagskvöldum út þennan
mánuö.
Nokkrar breytingar hafa orö-
iö á hlutverkaskipan I leiknum,
vegna veikinda. Þannig leikur
Sigrföur Hagalín nú frú Karitas,
eitt aöalhlutverkiö I leiknum,
sem áöur var I höndum Mar-
grétar ólafsdóttur og Sofffa
Jakobsdóttir hefur tekiö viö
hlutverki Guörúnar, konu
bankastjórans.
Meö önnur helstu hlutverk
fara Guömundur Pálsson,
Kjartan Ragnarsson, Ragnheiö-
ur Steindórsdóttir, Margrét
Helga Jóhannsdóttir, Gfsli Hall-
dórsson, Aróra Halldórsdóttir
og Jón Sigurbjörnsson.
Ljósmæörafélag Reykjavikur
hefir merkjasölu ár hvert og I ár
höfum viö til umraöa 16. aprfl
sem ber uppá laugard'ag. 1 stuttu
máli vil ég gera grein fyrir Ljós-
mæðrafélagi Reykjavikur.
Stefnu-
skrá þess er aö gefa til framfara
og linarstarfa. Félagiö var stofn-
aö 19. júni 1942.Fyrsti formaöur
félagsins var Frú Rakel P. Þor-
leifsson ásamt henni voru stofn-
endur 6 ljósmæöur.
Ljósmæöur unnu aö þvi aö fá
sfn eigin kjör bætt og, sem og kjör
einstæðra mæöra og barna meö
ýmsum hætti. Stofnaö var
mæðraheimili sem Sigriöur Jóns-
dóttir ljósmóöir frá Hrifunesi
stjórnaöi.
Einnig var Heimilishjálpin
stofnuö af tilhlutan félagsins,
liknar og menningarsjóöur var
stofnaöur og átti hann aö vera til
syrktar ljósmæörum til frekara
náms. Viö gáfum út minningar-
kort sem Jón Þorleifsson listmál-
ari teiknaði fyrir okkur. Seinna
sameinuöust bæöi félögin um
sjóöinn.
Viö byrjuöum á aögefa til Hall-
veigarstaöa fyrir einu herbergi
sem átti aö vera fyrir ljósmæöur
utan af landi.
Félagiö var fyrst til aö afhenda
gjöf til fyrirhugaörar stækkunar
fæöingardeildarinnar. Formaöur
félagsins gaf 50 þúsund sem vinir
hennar gáfu i afmælissjóö i staö-
inn fyrir blómagjafir. Einnig hef-
ir veriö gefiö til Barnaspitala
Hringsins, Barnaheimilis Hvera-
geröis, Málleysingjaskólans. Til
fjölfatlaöra barna I Reykjavik og
Selfossi.
Einnig sjónvarp á Fæöingar-
heimiliö viö Eiriksgötu. Viö höf-
um reynt aö gleöja ekkjur sjó-
manna og veikar stéttarsystur.
Og öll okkar vinna viö félagiö er
sjálfboöavinna. Þann 7/11 1970 dó
ljósmóðir Vilborg Jónsdóttir sem
varö öllum sem hana þekktu
harmdauði. Hún var ákaflega
traust og dugleg ljósmóöir sem
umvaföi móöir og börn meö sinni
meöfæddu gæsku. Þaö sama ár
stofnuöum viö sjóö til minningar
hennar og heitir Vilborgarsjóöur
og er hann i vörslu prófessors
fæöingardeildarinnar. Núer sjóö-
Framhald á 14. siðu