Þjóðviljinn - 20.04.1977, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 20. apríl 1977
Páll Pétursson og Ingvar Gisla-
son eru nú andvlgir málinu, og
þingmaöur Sjálfstæöisflokksins
flytur skynsamlega rasðu um
þann halla sem gæti orðið á verk-
smiðjunni samkvæmt áætlunum.
Kannski koma fleiri hér á eftir —
en verðum við svo heppnir að
málið komi enn einu sinni inn í
þingið fengjum við sjálfsagt
meirihluta fyrir sjónarmiðum
okkar, andstæðingar þessa samn-
ings, ef sá norski Union Carbide
beiddi nú upp eins og sá
ameriski!
Það er greinilegt að
framsóknarforystan er dauð-
hrædd við þetta mál, en hún hefur
bundið sig viö stuðning við málið
nú; hér þýðir ekki að tala við
hana, en það verður talað við
framsóknarleiðtogana á almenn-
um kjósendafundum.
,,Á norðurhveli jarðar”
Þessu næst vék Lúðvik Jóseps-
son að orkuverðinu til verksmiðj-
unnar. Vitnaði hann til greinar-
gerðar Járnblendifélagsins um
rekstrarhorfur þar sem reynt er
að fegra þær allt hvaö af tekur; er
það einkum talið fram að raf-
orkuverðið sé hér helmingi lægra
en i Noregi, og það sé hagstæðara
hér en „flestar verksmiðjur á
norðurhveli jarðar” þurfa aö búa
við. Það verð sem hér er greitt
telja norðmenn „fjarstæðuverð”,
en það er 3,5 norskir aurar, kvst.,
i Noregi er miðað við 6,62 aura
kvst. til nýrra verksmiðja.
Þá vék Lúövik aö þeirri afstöðu
orkumálastjóra sem fram kemur
I bréfi hans til iðnaðarnefndar
neðri deildar að það sem kallað er
„afgangsorka” i samningnum sé
háð svo ströngum afhendingar-
skilmálum aö verölagning hennar
sé í rauninni fráleit.
Lúðvik hafði við fyrstu
umræöu málsins gert ýtarlega
grein fyrir orkuverðsmálunum,
en i umræðum kom ekki fram
minnsta tilraun tii þess af hálfu
stjórnariiðsins að svara gagnrýni
Lúðviks á orkuverðið og má
raunar segja þaö um umræðurn-
ar i heild aö stjórnarflokkarnir
reyndu hvergi aö svara efnislegri
gagnrýni.
Augljós hallarekstur
Þessu næst vék þingmaðurinn
að afkomuhorfum fyrirtækisins
og fjármögnun. Helstu efnisþætt-
irnir i máli hans voru þessir:
Ekki liggur enn fyrir á hvaða
kjörum meginstofnlánið veröur,
til hve langs tima né með hvaða
vöxtum. Þrátt fyrir þessa óvissu
gefa menn sér forsendur við
útreikninga á afkomu verksmiðj-
unnar.
Fyrir liggur, aö samkvæmt þvl
afurðarverði sem var rikjandi á
árinu 1976 hefði orðið 800 milj. kr.
halli á verksmiðjunni. En til þess
að fá hagstæðari útkomu gefa
menn sér það að verulegar hækk-
anir verði. Þá ergert ráð fyrir þvi
i útreikningum á rekstrarafkomu
aö hráefnaverð verði lægra hlut-
fall af rekstrarkostnaði en verið
hefur undanfarin 6 ár i sambæri-
legum verksmiðjum. Ef miöað er
hins vegar við sama hlutfall af
rekstrarkostnaði og verið hefur
undanfarin sex ár er um leiö
bullandi tap á verksmiðjunni.
Eekstursáætlanir eru byggðar
á þvi að ofnarnir báðir, 30 mega-
vött hvor, afkasti samanlagt
50.000 tonnum á ári, þe. 100% nýt-
ing og afköst. Upplýst er að hinn
norski samstarfsaðili treystir sér
ekki til að selja þessa framleiðslu
alla; hann tryggir aðeins 80%
hennar I sölu til að byrja með, en
siðará samningstimabilinu fellur
skylda hans niður. Ef gert væri
ráð fyrir 80 eða 90% afköstum
verksmiðjunnar en ekki 100% er
grundvöllurinn hruninn undan
verksmiðjurekstrinum. Það er
alger fávitaskapur aö samþykkja
rekstraráætlanir á þessum
grundvelli, þarna stefnir augljós-
lega i hallarekstur.
Union Carbide kaus að borga
850 milj. kr. til þess aö losna frá
þessu fyrirtæki, svo slæmar töldu
forráðamenn þess horfurnar. En
þingmenn á aiþingi islendinga
fást yfirleitt ekki til að skoða
þessar staðreyndir og til þess að
beita eigin dömgreind I málinu.
Eins og loðnuverk-
smiðja i 2 1/2 mánuð
Mikið er gert úr þjóöhagslegri
þýðingu verksmiðjunnar. En i
rauninni skilar verksmiðjan ekki
i gjaldeyri öðru en þvi sem greitt
er í vinnulaun; raforkuverðið fer
til þess aö standa undir raforku-
verinu sem reist er. Launa-
greiðslur allar, miðaö við 80%
framleiðslu,eru um 680 milj. kr. á
ári, en 800—900 milj. kr miðað við
100% framleiðslu. Til saman-
burðar má hafa að loðnuverk-
smiðja ein sem starfrækt er 1
hálfan mánuð sem slik skilar á
annan miljarð króna I gjaldeyris-
tekjur. Af þessu sést hversu frá-
leitt er að telja að með þessu
fyrirtæki sé skotiö nýjum traust-
um stoðum undir islenskan at-
vinnurekstur og þjóöarbúið i
heild.
Islenska rikið leggur fram 3,5
miljarða áður en verksmiðjan fer
i gang og islenska rikið skuld-
bindur sig til þess að aflétta toll-
um, til þess að kaupa stórt land
undir verksmiöjuna, leggja að
henni veg, gera höfn, fella niður
stimpilgjöld og þinglýsingu
o.s.frv. Auövitað hlýtur þetta —
svo og hiö lága raforkuverð — að
kalla á kröfur frá islenskum iðn-
aði um samskonar friðindi þegar
fram i sækir.
Erlend timarit hafa sýnt fram á
að verulegar likur eru á þvi, að
markaöskreppan á stálmarkaðn
um haldi áfram. En þrátt fyrir
allt þetta — slæmar og veikburða
rekstursáætlanir, kreppuhorfur 1
markaðsmálum og litla þýðingu
fyrir þjóðarbúið, ef ekki beinan
skaða — ypptir formaður
þingflokks framsóknar öxlum og
segir að allt hljóti þetta að ganga
upp og niöur eins og annar
rekstur, en hann hafi ekki vit á
fjárhagslegu hliðinni á málinu.
Þessu næst ræddi Lúðvik
Jósepsson nokkuð um mengunar-
þáttinn. Hann sagði það fráleitt
að ætlast til þess af heilbrigðis-
eftirlitinu aö það færi að gera
opinberar athugasemdir eftir að
yfirmenn þess, heilbrigðisráöu-
neytið, heföu gefið út starfsleyfið,
en fyrir lægi að vikið hefði verið
frá kröfum eftirlitsins i veiga-
miklum atriðum eins og Sigurður
Magnússon hefði skýrt sýnt fram
á.
Það var rangt, sagði Lúðvik, aö
vikja i nokkru frá kröfum heil-
brigðiseftirlitsins.
Það verður barist fyrir
breytingum
Þá sagöi þingmaðurinn:
Það mun verða barist fyrir þvi
að breyta þessum samningum og
þessum reglum i starfsleyfi. Þeir
hjá Elkem skulu ekki reikna með
þvi að fá aðhafa þennan samning
óbreyttan um aldur og ævi. Hér
eru á þingi ýmsir fulltrúar sem
munu beita sér fyrir breytingum
á þessum samningi eftir öllum
löglegum leiðum. Eikem-menn
skulu ekkitreysta á að þetta haldi
allt eins og samningurinn við
Alusuisse, þvi að þrátt fyrir allt
er hér sá meginmunur á, að
Grundartangaverksmiðjan á að
hlita islenskum lögum. Vonandi
verður strax eftir næstu kosn-
ingar unnt að breyta þessum
reglum og þeim lögum sem hér er
verið að setja, þá verði til dæmis
unnt að koma svo vitinu fyrir
framsókn að hún muni fallast á
breytingar — t.d. fyrir ráðherra-
stóla! Sjálfslæöisflokkurinn er
bilaður i þessu máli og mun ekki
geta ráðiö úrslitum. Framsókn
sannfærum við, auk þess sem viö
bætum við okkur þingsætum,
alþýöubandalagsmenn i næstu
kosningum. Þaö er eins gott að
erlendi aðilinn fái að vita það
strax að við munum beita okkur
fyrir þvi að breyta þeim friðind-
um sem verksmiðjan á að fá um-
fram islenskan atvinnurekstur.
Við eigum ekki að þola að útlend-
ingar komist hingað með sinn
mengunariðnað sem þeir hrekj-
ast með frá öðrum löndum.
Þá sagði ræðumaöur að augljós
breyting væri að eiga sér stað
meö þjóðinni I afstöðu hennar til
stóriðnaðar. Nefndi hann skoö-
anakönnun nýlega 1 Dagblaðinu
þar sem fram kom að yfir 80%
voru andvig erlendri stóriðju. Af-
staða framsóknar er einnig tákn-
ræn, þvi að nú segist formaður
þingfl. framsóknar vera and-
vigur þvi að stækka álverksmiöj-
una. Þaö bendir þvi flest til þess
að eftir kosningar verði staðan
þannig að unnt verði að breyta
þessum samningum. Elkem-
menn skulu ekki halda að þeir
hafi allt sitt á þurru um leið og
þessi lög verða afgreidd hér.
Þeim verður hægt að breyta.
Loks minnti Lúðvik á þá hættu
sem væri I þvi fólgin aö stefna
hingað inn erlendum auðfélög-
um: Þegar auðjötnarnir fara aö
krækja saman krónum sinum er
það hættulegt okkar litla efna-
hagslifi. Þeir munu sækjast eftir
inngöngu i EBE. Enginn nauður
rekur okkur til þess að taka svona
áhættu; stórfelld verkefni biða
okkar i innlendu atvinnulifi.
Áskorun um fund á
Vesturlandi
Friðjón Þórðarson (S) talaði
næstur. Hann er eindregiö með-
mæltur verksmiðjubyggingunni,
en sagði: Vera má að útreikn-
ingar Lúðviks fái staðist, en
reynslan verður að skera úr þvi.
þingsjá
Hann fagnaöi þvi að samningar
hefðu tekist við norrænan aðila i
stað þess bandariska.
Jónas Arnason sagði að það
yröi áreiðanlega rannsóknarefni
fyrir sagnfræðinga framtiðar-
innar þegar þeir könnuðu yfir-
standandi timabil hvers vegna
islenskir ráðamenn virtust alltaf
fá i hnén þegar útlendingar væru
annars vegar. Þetta gerist aftur
og aftur hvort sem um er að ræða
hermálið, landhelgismálið, stór-
iðjumálin.
Jónas svaraði Benedikt Grön-
dal sem hafði veist að Sigurði
Af hverju er ekkl
haldinn fundur
með borgfirðing-
um til þess að
leita álits þeirra
á verksmiðjunni?
Magnússyni fyrir „sparðatin-
ing”, en Sigurður var eini fulltrú-
inn i iðnaðarnefnd sem lagði sig
eftir þvi að fá skýrslu heilbrigðis-
eftirlitsins.Ef Sigurður hefði ekki
gert þetta, sagði Jónas, vissum
við ekki jafnvel hvernig gengið
hefur verið á svig við álit og til-
lögur visindamannanna.
Þá svaraði Jónas Þórarni Þór-
arinssyni; þegar fóstrur á dag-
heimili fara i göngutúr láta þær
börnin gjarnan halda i band. Eitt
og eitt vill þó vikja frá þó að for-
stöðukonan fremst á bandinu sé
ströng. Eins er þetta með fram-
sókn; þingmenn hans eru einsog
þræddir upp á band en tveir hafa
tekið sig út úr. Þakkaði Jónas
Ingvari Gislasyni og Páli Péturs-
Mér finnst sárt að
sjá sjálfstæðis-
flokkinn veita
miljörðum í svona
rikisfyrirtæki
meðan iðnaður
berst í bökkum,
sagði Sigurlaug
Bjarnardóttir
syni fyrir andstöðu þeirra viö
verksmiöjuna.
Tviskinnungur framsóknar
kemur vel fram i þessu máli; ef
ég vissi ekki að Þórarinn Þórar-
insson væri tiltölulega normal
myndi ég haida að hann væri
haldinn þeim sjúkdómi sem
nefndur er skiziophrenia; einn
daginn skrifar hann leiðara i
Timann á móti stóriðjunni, annan
daginn mælir hann meö Grundar-
tangaverksmiðjunni hér á
alþingi.
Jónas minnti á það að iönaðar-
ráðherra hefði lýst þvl yfir að ál- .
verksmiðja yrði ekki sett niður i
Eyjafirði án samþykkis heima-
manna. En hvaö með borgfirð-
inga; 70-80% þeirra eru á móti þvi
að reisa slika verksmiðju. Af
hverju fá þeir ekki almenna fundi
um málið af hálfu þeirra sem
beita sér fyrir verksmiðjunni.
Skoraði Jónas á þingmenn
Vesturlands úr stjórnarflokkun-
um að beita sér fyrir slikum fund-
um i Borgarfirði.
Halldór E. Sigurðsson, sam-
gönguráðh., sagði það rétt að
Lúðvik heföi ekki breytt um af-
stöðu i sambandi við þessa verk-
smiðju; það heföu aðrir alþýðu-
bandalagsmenn gert. Hann sagði
að ákveðið hefði veriö aö nota raf-
orkuna frá Sigöldu til verksmiöj-
unnar, þarna á milli hefðu verið
eindregin tengsl.
Páll Pétursson (F) lýsti sig
andvigan samningum um verk-
smiðjuna eins og fyrr. Hann kvað
undarlegt barnsfaðernismál hafa
risið upp á alþingi; enginn vildi
kannast við króann. Þórarinn
kenndi Alþýðubandalaginu, þó
hann viðurkenni aö hafa verið
viðstaddur, einn kenndi öðrum,
annar hinum. Fyrst allir aðstand-
endur skammst sin svo mjög fyrir
afkvæmið er ekki annað að gera
en að gleyma þvi,og býsna margir
virðast hikandi. Aðeins þrir af sjö
nefndarmönnum i iönaðarnefnd
deildarinnar hefðu skrifað undir
álitið fyrirvaralaust.
Lúðvik Jósepsson tók aftur til
máls og undirstrikaði það vegna
ummæla Halldórs E. og fleiri að
ákvörðun um Sigölduvirkjun
hefði verið tekin af vinstristjórn-
inni án þess að tengja þá ákvörð-
un á nokkurn hátt samningum við
útlendinga. Las Lúðvik tilvitnanir
I þingræöur Magnúsar Kjartans-
sonar um þetta mál.
Styður ekki frumvarpið
Sigurlaug Bjarnadóttir (S)
sagðist ekki sjá betur en að
Elkem kæmi betur út en islend-
ingar aö þvi er varðaði alla
áhættu. Mér ógnar það við það
efnahagsástand, sem nú er, að
bæta við með lánum til verk-
smiðjunnar þá 100 miljarða króna
sem við þegar skuidum erlendis.
Ég er ekki til viðtals um frekari
erlendar lántökur, ekki einu sinni
i vegi eins og ég tel þær fram-
kvæmdir þó mikilvægar. Þing-
maðurinn ræddi um markaðs-
horfur og benti á að þróunarlönd-
in væru sifellt stærri aðilar i stál-
framleiðslu og þvi ljóst að
þrengsli yröu á þessum markaði
á næstu árum. Nú er farið að
smiða kafbáta úr plasti og sér-
fræðingar spá þv^að innan 10 ára
veröi skip gerð úr plasti; þetta
hlýtur aö hafa geysileg áhrif á
stáliðnaðinn.
„Óbærileg byrði”
Ég tek undir með minum and-
stæðingum um það aö mér finnst
það sárt að þaö skuli falla i hlut
Sjálfstæðisflokksins að styðja
rikisfyrirtæki meðan einkaaöilar
berjast i bökkum. Islenska stál-
félagið hefur tam. i 10 ár sótt um
stuðning til þess að framleiða
steypustyrktarjárn úr brotajárni
og spara með þvi hundruö mil-
jóna i stað þess að flytja brota-
járniö óunnið úr landi.
Þingmaðurinn taldi það helst
rök með fyrirtækinu að við vær-
um ella ekki tilbúin að nýta okkur
orkuna frá Sigölduvirkjun. En
væri ekki nær að nýta fjárfúlg-
urnar i verksmiðjuna i að treysta
stofn- og dreifilinur, húsahitun
eða til þess að styðja islenskar
iðngreinar?
Þetta fyrirtæki getur orðið
efnahag þjóðarinnar óbærileg
byrði. Ég get þvi ekki stutt þetta
mál, sagði þingmaðurinn aö lok-
um.
Jónas Arnason gerði athuga-
semd við það að Halldór E.
Sigurösson hefði i engu svarað
áskoruninni um fundi á Vestur-
landi.
Ekki framar slik stór-
iðja
Gunniaugur Finnsson(F) sagði
að sér þætti matið á þessu máli
erfitt, það ætti sér alllanga for-
sögu. Sér kæmi það spánskt fyrir
sjónir að fjármögnun Sigöldu-
virkjunar hafi verið óháð
Grundartangaverksmiðjunni. —
Rekstrarhorfur eru þannig með
þetta fyrirtæki að ómögulegt er
aö segja um það fyrirfram hvort
aðilinn hefur rétt fyrir sér eftir
tam. 4 ár, sá sem spáir hallanum
eða hinn, sem spáir hagnaðinum.
Stóriðjumálin eru annars kom-
in að þeim punkti að ekki verður
framar rætt um frekari stóriðju
af þessu tagi hér á landi, sagði
Gunnlaugur.
Siguröur Magnússon tók aftur
til máls. Hann sýndi fram á
stefnuleysi núverandi rikis-
stjórnar i raforkumálum. Rifjaði
þingmaðurinn upp frumkvæöi
vinstristjórnarinnar að stefnu-
mótun, svo og að undirbúningi til
nýtingar innlendra orkugjafa i
stað oliu til húsahitunar.
Þar með lauk umræöunni
klukkan 2.15 um nóttina. Atkvæð-
agreiöslu var svo frestað.
Sumarnámskeið í
uppeldis- og
kennslufræðum
I umboði Menntamálaráðuneytisins gengst félagsvisinda-
deild Háskóla tslands fyrir sumarnámskeiði i uppeldis- og
kennslufræðum til kennsluréttinda. Námskeiðið verður
u.þ.b. 12 vikur alls og veröur kennt sumurin 1977 og 1978,
auk þess sem tiltekin verkefni verða unnin yfir veturinn.
Fyrri hluti námskeiðsins verður haldinn 7. júni — 16. júlí
1977.
Námskeiðið er ætlað kennurum i framhaldsskólastigi eða
grunnskólastigi sem lokið hafa eigi síðar en árið 1976
B.A.-prófi eða öðru sambærilegu prófi frá háskóla og
kennt að þvi prófi loknu i fullu starfi eitt ár hið skemmsta
við fyrrgreind skólastig.
Námskeiðið fer fram i Háskóla tslands og verður nánar
tilkynnt um tilhögun þess siðar.
Umsóknir um þátttöku i námskeiðinu skuiu sendar for-
stöðumanni þess, próf. Andra tsakssyni, Háskóla tslands,
fyrir hinn 10. main.k. Umsókn tekur til bæði fyrri og siðari
hluta námskeiðsins og telst skuldbindandi sem umsókn
um þátttöku i námskeiðinu i heild. Umsóknareyðublöð
liggja frammi á skrifstofu Háskólans.
Háskóii tslands
Félagsvisindadeiid
Þjóðviljinn
óskar að ráða afgreiðslustjóra frá næstu
mánaðamótum. Skriflegar umsóknir
með upþlýsingum um fyrri störf sendist
útbreiðslustjóra blaðsins ekki siðar en 22.
april nk., og veitir hann frekari upplýsing-
ar.