Þjóðviljinn - 09.12.1977, Page 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 9. desember 1977
Dagný Kristjánsdóttir skrifar um bókmenntir
„Einlægt er það skáldskap-
urinn sem á seinasta orðið”
Hannibals i kvennamálum eru
næstum orðnar býsna örlagarik-
ar. Lýsingin á sprengjuævintýri
þeirra félaga er hvort tveggja i
senn átakanleg og ógn spaugileg.
Amaldus gamli
Amaldus gamli, sá sem segir
söguna, er mjög nálægur i allri
frásögninni enda er það, jú, hann
sem raðar minningabrotunum
saman og stjórnar sögunni. Hann
er stundum heimspekilegur,
stundum svolitið angurvær og oft
launkiminn.
Afstöðu hans til fólks og um-
hverfisbernsku sinnar má tiílka á
ýmsa vegu. Undir lok bókarinnar
talar hann um afdrif Hans,
frænda sins, sem reyndi lengi að
þráast við að tileinka sér hvers-
dagslega meðalhegðun. Slikt þol-
irfaðir Amaldusar ekki nokkrum
manni. Þessi úttekt Amaldusar á
föður sinum gefur lesanda býsna
upplýsandi endurlit á fjölskyldu
hans — innsta hringinn — þar sem
ýmislegt óskemmtilegt er að
finna.
Úr bókinni má þannig lesa
hvassa ádeilu á fjölskyldu og
samfélag á bókartimanum (og
ennþá), en trálega má lika segja
að höfundur taki stundum brodd-
ana úr þeirri ádeilu með hinni
miklu áherslu sinni á það sértæka
i fari persóna.
Þýðingin
Það er skemmst frá að segja.að
þýðing Þorgeirs Þorgeirssonar er
afburða vel gerð. Þegar texti
Heinesen og þýöingin eru bornar
saman blasir það við af hve mik-
illi nærfærni þýðandinn hefur
unnið þetta verk. Viða finnst
manniislenski textinn jafnvel fal-
legri en frumtextinn, kannski
fyrst og fremst vegna þess hve
miklum aga er beitt i þvi að is-
lenska bókina. Ljóðmál hennar,
setningaskipan, orðaröð og jafn-
vel hljóðlikingar verða Islenskar
en ekki danskar. Trúlega er þaö
einhver mesti höfuðverkur
góðra þýðenda að láta frumtext-
ann ekki ná valdi yfir sér þannig
að áhrifa hans gæti i ofangreindu
og lesandi fái i hendurnar islensk
orð sem raðað ersaman á Utlenda
visu.
Inn i söguna fellir Heinesen
nokkur sendibréf og þau þýðir
Þorgeir þannig aö hann notar stil
Islenskra sendibréfa frá 19. öld.
Þetta er einkar skemmtilega
gert: „Jóhann vill nú absólútað
Hans eigi stúlkuna þvi „það er
skylda mannsins að taka afleið-
ingum gjörða sinna enda þótt þvi
Turninn áheimsenda
Lítill, færeyskur drengur horfir
áheiminn; jörðinerflötogá enda
hennar er skinandi turn. Seinna
lærir drengurinn að þessi turn
með galdraljósinu er viti og þvi
fer viðs fjarri að hann standi á
heimsendanum sjálfum.
Það erannars ekkerthlaupið að
þvi að lýsa töfrum bókarinnar
Turninn á heimsenda eftir Willi-
am Heinesen. Þetta er „ljóðræn
skáldsaga i minningabrotum úr
barnæsku” — og hvað ætli maður
hafi nú lesið margar bernsku- og
æskuminningar um dagana? Ófá-
ar — en enga eins og þessa —
nema ef vera skyldi Brekkukots-
ánnál Halldórs Laxness. Turninn
á heimsenda minnir um sumt á
þá bók. Báðar eru þær forkunnar
góðar bókmenntir. Báðar lýsa
þær þvi m.a. hvernig bam upp-
götvar heiminn, „lærir meira og
meira” þangað tilsjálft lifið hefst
— eða þvi lýkur — þegar harður
og sljór heimur fullorðna fólksins
tekur við. Báðar eru þær svo
heillandi að maður leggur þær
helst ekki frá sér ólesnar.
Amaldus litli
Fyrsti hluti bókarinnar segir
frá þvi hvernig heimsmynd
Amaldusar litla verður til. Þetta
er lítil, flöt heimsmynd og hann
sjálfur er tvdmælalaus miðpunkt-
ur hennar. Þar sem þekkingu
hans brestur tekur imyndunarafl-
ið við og það er sko ómælt. Móðir
hans er trúuð kona og uppfræðsla
hennar vekur margar spumingar
hjá drengnum. Þannig verður til
dæmis jarðarstelpan össlmöll til
bæði i imyndun og veruleika
Amaldusar litla.
Jarðarstelpan össímöll á
heima niðri i kjallara I myrkrinu
og hún er dauð. Á bak við hana
húkir fullt af jarðarstelpum sem
flykkjast upp Ur myrkrinu á
dómsdegi og svifa inni ljósið og
daginn:
„En jarðarstelpan össimöll er
samt ekki dauðari en svo að á
nóttinni getur hún smeygt sér upp
úr eldiviðarkjallaranum og uppi
ganginn og áfram upp stigann og
inni svefnherbergið þar sem þú
ertsofandi. Þig erað dreyma. Þá
veistu að hUn er komin til að
sækja þig. Og þið ætlið Ut að
sveima. Ot að svlfa á stórum
vængjum yfir höf og lönd alla leið
Ut á heimsenda þar sem turninn
er.”(15)
Svona liður bernska Amaldusar
litla — full af uppgötvunum. Allt
hefur einhverja merkingu og viti
maður ekki nákvæmlega hver
hún er, þá er bara að taka til
skáldskaparins og búa hana til.
Heimur Amaldusar stækkar
smám saman. Hann eignast
bróður, kynnist fólkinu i þorpinu,
Hannibal og strákunum jafnöldr-
um sinum og loks kynnist hann
Merrit. Merrit er sérkennileg
stelpa, litill listamaður, sem hef-
ur jafn auðugt imyndunarafl og
Amaldus og hún kann ókjör af
undariegum og dularfullum sög-
um um fólkið i þorpinu og fleira.
Sögur hennar fá hárin til að risa á
höfðinu á Amaldusi litla — og það
erkannski engin furða. Sagan um
Merar-Diðrik sem hafði setiö i
fangahúsinu Utá Skansi er sérlega
óhugnanleg, og þar gildir hið
sama og I öðrum sögum Merritar
að lesandi getur ekki vitað hvar
veruleikanum sleppir og skáld-
skapurinn tekur viö. Flestar sög-
ur hennar enda þó á þvl, að sU
stutta rekur olnbogann i slðuna á
skelkuðum áheyranda sinum og
segir: Amaldus! Hvað þU ert
sauðvitlaus'.
Amaldus litli verður ákaflega
ástfanginn i Merrit en svo einn
rigningardag er hún farin — flutt
til Danmerkur með foreldrum
sinum. Eftir situr niu ára patti i
ástarsorg.
Og svo tekur ólga og innri
spenna gelgjuskeiðsins við. Kyn-
ferðismálin leita mjög á vesa-
lings Amaldus eftir undarlegustu
leiðum og hrakfarir þeirra
Vasilévskí látinn
MOSKVU 7/12 Reuter — Alex-
ander Vasilévski marskálkur,
fyrrum hermáiaráðherra Sovét-
rikjanna, iést á mánudaginn og
var I gær borinn til grafar á
Rauða torginu i Moskvu.
Vasilévski var einn þeirra hers-
höfðingja, er áttu drjúgan þátt i
sigrum sovéska hersins I orrust-
unum um Stalingrad og við KUrsk
(mestu skriðdrekaorrustu sög-
unnar) i heimsstyrjöldinni siðari,
en I þeim orrustum sneri striðs-
gæfan endanlega baki við Þjóð-
verjum og bandamönnum þeirra.
Hann var hermálaráðherra 1949-
53, það er að segja siðustu æviár
Stalíns, og varð síðar aðstoðar-
varnarmálaráðherra.
Iönvæding
Framhald af bls.3
látinn ganga fyrir öðrum atvinnu-
greinum i fjárveitingum fram til
1885, og yrði á þvi timabiii
þriðjungi þjóðarteknanna varið
til iðnaðarins. Er þetta hærra
hlutfail i fjárveitingum til iðnaðar
en hjá nokkru öðru Austur-
Evrópuríki.
Rúmenia var harla vanþróað
land fram að lokum siðari heim-
styrjaldar og Ceausescu lítur svo
á, að vanþróun hennar sé enn
ekki Ur sögunni. Hann leggur að
sögn megináherslu á iðn-
væðinguna til þess að landið geti
srðið algerlega óháð Sovétrikjun-
im efnahagslega. Hinn mikli
iraði I iðnvæðingunni hefur hins-
/egar leitt til þess, að lifskjör
andsmanna hafa batnað tiltölu-
lega hægt. Þannig er nú haft eftir
ifnahagssérfræðingum að
3Ulgaria, sem lengi var talin
ikemmst komin I þróun af
áustur-Evrópurikjum, sé nú
iomin upp fyrir Rúmeniu i lífs-
íjörum. I Austur-Evrópurikjum
öðrum en RUmeniu er nú tiltölu-
lega minni áhersla lögð á stóriðn-
að en áður, en þeim mun meira
lagt upp úr lifskjarabótum.
Rúmenia hefur þegar náð mikl-
um árangri i iðnvæðingu sinni;
þannig hélt Ceausescu þvl fram
að iðnaðarframieiðslan i ár hefði
staðist áætlun, þrátt fyrir gifur-
legt tjón af völdum jarðskjálftans
mikla þar i landi I mars s.l. Hins-
vegar hefur undanfarið viða gætt
i landinu óánægju með kaup og
kjör; þannig gerðu 35.000 kola-
námumenn I Jiu-dalnum i
vesturhluta landsins þriggja daga
verkfall i ágúst. Þeir fengu þá
þegar launahækkanir og hækkuð
eftirlaun. t ræðu sinni hét
Ceausescu frekari kjarabótum af
ýmsu tagi. Talið er óliklegt að
ókyrrðin meðal verkamanna
muni vara lengi.
Kennarar
Framhald af 20 siðu.
tök. Kennsla i samfélagsfræöum
hefur verið aukin við flesta skóla,
en mjög er mismunandi hve mik-
ið er kennt og hvaða námsefni er
stuðst við. Þessi kennslugrein er
ennþá I mótun og það veldur tals-
verðum erfiðleikum að þeir sem
veljast til kennslu I henni staldra
margir stutt við innan skólanna,
eða hafa kennsluna sem auka-
getu.
Með þvi að stofna félag kennara
i samfélagsfræðum er stefnt að
þvi, að þessi kennslugrein verði
metin að verðleikum og á við
aðrar eins og t.d. stærðfræði,
eðlisfræði og jnálanám. Jafn-
framt er ætlunin að safna upplýs-
ingum um kennara og kennslu-
hætti i samfélagsfræðum um allt
land. — ekh
Dagvistunarmál
Framhald af 11 siðu.
mömmunum, og þvl er vandi
þeirra ekki svo mjög aökallandi.
Ég legg á að aðgerðir I þessum
málum ráðist af fjárhagsstöðu
borgarinnar hverju sinni, sagði
Markús að lokum. Það verður að
miða framkvæmdir við f járhags-
áætlun hvers tima; legg þvi til að
tillögunni verði visað til annarrar
umræðu við fjárhagsáætlunar-
umræðuna og til umsagnar
félagsmálastofnunar milli um-
ræðna.
Adda Bára Sigfúsdóttir tók
næst til máls.
HUn sagði að það væru sam-
eiginlegir hagsmunir barna, for-
eldra og þjóöfélags, sem þyrfti á
vinnuafli aö halda, sem verið
væri aö gæta með þvl að gefa öll-
um.sem vilja, kost á dagheimilis-
vist.
Það . ' '>r litiö aö vitna til þess
að fræðin.enn hafi skiptar skoð-
anir á dagvistun, sagöi Adda. Sá
áróður gegn heilsdagsvist byggir
á úreltri könnun frá Bretlandi
sem gerð var á striðsárunum.
Sérfræðingar hafa hins vegar
komist að þeirri niðurstöðu aö
fyrir velferð barnsins skipti
mestu máli að móðirin sé ánægð
með sitt hlutskipti.
Við verðum að taka tillit til þess
að fjölskyldur hafa mismunandi
vilja I þessu efni og við eigum að
bjóða upp á þann valkost að börn
geti verið á dagheimili mislangan
■ubandíaiaffié
Styrktarmenn Alþýðubandalagsins eru minntir á að
greiða framlag sitt til flokksins fyrir árið 1977 hið
fyrsta.
KjÖrdæmisráð Alþýðubandalagsins i Reykjanes-
kjördæmi
heldur fund i Þinghóli, Kópavogi, laugardaginn 10. desember n.k. kl.
15.30.
Dagskrá: 1. Framboðslisti fyrir alþingiskosningarnar 1978.2. Forvalið.
Reynslan af framkvæmd þess. 3. önnur mál. Stjórnin
Alþýðubandalagið Neskaupstað — Helgarerindi:
Annað helgarerindi Alþýðubandalagsins I Neskaupstað I vetur veröur
sunnudaginn 11. des. n.k. kl. 16 i fundarsalnum I EgilsbUð. Umfjöll-
unarefni verður:
Málefni aldraðra.
Framsögumenn:
1. Stefán Þorleifsson, sem ræðir um húsnæðismál og þjónustu við aldr-
aða.
2. Valur Þórarinsson, sem fjallar um félagsmál aldraðra.
Allir velkomnir. Stjórn ABN
Herstöövaandstæðin,
Umræðufundur
Samtök herstöðvaandstæðinga i Smá-
ibúðahverfi — Hliðum og Leiti halda fund
mánudaginn 12. desember að Tryggva-
götu 10. Umræðuefni: Nýlendustefna
Dana á Grænlandi. Framsögumenn
Guðmundur Þorsteinsson og Benedikt
Þorsteinsson.
Umræðufundurinn hefst kl. 20.30.
Félagar úr öllum hverfisdeildum eru
velkomnir.
Villiam Heinesen.
fylgi einhver óþægindi” og þetta
kann Utaf fyrir sig rjett að vera.”
(201)
Turninn á heimsenda er áreið-
anlega með betri bókum á jóla-
markaði i ár, og það þarf ekki að
fjölyrða um það hvilikur fengur
islenskum almenningi er I vönd-
uðum þýðingum erlendra góðbók-
mennta. Mál og menning á sann-
arlega hrós skilið fyrir framtakið.
Dagný
tima, allt eftir þvi hvað hentar
hverri fjölskyldu.
Dagheimilin lokuð
Meðan dagheimilin eru alger-
lega lokuð fyrir börn giftra for-
eldra, er ekki hægt að tala um að
nein breyting hefðiorðið á i þess-
um efnum.
Yfirfullir biðlistar hjá Sumar-
gjöf segja ekki mikið, því þar eru
einungis svokallaðir forgangs-
hópar. Aðrir hafa ekki leyfi til að
skrá sig.
Vandamálið er ekki aðeins
fólgið i þvi að sjá börnum ein-
stæðra mæðra fyrir vist á dag-
heimili, heldur að sjá bömum
allra fjölskyldna sem þess óska
fyrir plássi meðan foreldrarnir
eru I vinnu.
Elin Pálmadóttir tók næst til
máls. HUn sagðilangt síöan borg-
in hefði ætlað sér að byggja einn
leikskóla, eitt dagheimili og eitt
skóladagheimili á ári hverju, en
því miður hefði ekki veriö hægt að
rúða við það verkefni.
Elin benti á að börnum I borg-
inni færi fækkandi og rakti tölur i
þvi sambandi frá árinu 1972.
Svo breytilegt sem þjóðfélagið
er og meðan bömunum fækkar
svona, sagði Elin, er erfitt að
gera áætlanir fram I timann, auk
þess sem það er erfitt vegna mis-
munandi fjárhagsástæðna á
hverjum tlma.
Að lokum sagði Elin Pálma-
dóttir að núverandi borgarstjórn
gæti ekki bundið hendur borgar-
fulltrúa fram i timann með áætl-
anagerð af þessu tagi.
Þorbjörn Broddason lýsti sig
samþykkan tillögu um málsmeð-
ferð. Hann vék að kosnaðarhlið-
inni og sagði að útivinnandi kona
skilaði tvöföldum verðmætum
þess sem það kostaði að reka
hvert barnaheimilispláss á mán-
uði.
Markús örn Antonsson tók
aftur til máls, og einnig Kristján
Benediktsson.
Adda Bára Sigfúsdóttir, Þor-
björn Broddason, Elin Pálma-
dóttir og Kristján Benediktsson
tóku einnig til máls áður en málið
var tekiö af dagskrá, en það kem-
ur til annarrar umræðu I borgar-
stjórn við afgreiðslu fjárhags-
áætlunar.
1 lokaorðum sínum sagði Þor-
björn að ekki væri unnt að biða
eftir því að dagvistunarvandinn
leystist með þvi að börn og for-
eldrar þeirra flytji einfaldlega úr
borginni, en þeir aldurshópar
sem það gera mest eru einmitt
0—9 ára og 25—35 ára.
—AI.