Þjóðviljinn - 09.07.1978, Page 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 9. júH 1978
Þaö var norski rithöfundurinn Mette Newth, sem hér er ásamt manni
sinum, Phii, sem mælti fyrst gegn Nordsat á þinginu. Hún notaöi m.a.
grein Eliasar Daviössonar úr Þjóöviljanum máli slnu tii stuönings.
Að mata böm á ofbeldi
er að beita þau ofbeldi
mord SAT
NEÍ5A'
Mette Newth teiknaöi þetta and-
ófsmerki gegn Nordsat á þinginu
og voru nokkrir þingmenn komnir
meö þaö utan á sig undir lokin.
,,Börn koma í þennan
heim meö augun Ijómandi
af gleði, leikþyrst og ein-
læg, forvitin um lífið og
annað fólk. Við köstum
skít í augun á þeim. Við
látum dunandi straum af
vélframleiddri mannfyrir-
litningu loka vitum þeirra
og tilf inningum, huga
þeirra og hjarta. Við látum
fjölþjóðlegan afþreyingar-
iðnað leika sér að því að
trylla okkur og börn okkar.
Herða okkur. Taka frá
okkur getuna til að f inna til
með öðrum og reiðast
þegar fólk er beitt valdi í
veruleikanum. Við látum
hann níða niður mann-
eskjuna i okkur."
Þessi spakmæli Kerstin Stjarne
heföu getað veriö einkunnarorö
ráðstefnu norrænna barna- og
unglingabókahöfunda núna i júni.
Þar var verið aö ræöa um mann-
skemmandi áhrif vitundariðn-
aðarins á börn og ekki sist hvað
vandaöar bókmenntir eiga erfitt
uppdráttar i samkeppninni við
hasarblöðin og hasarbækurnar
sem eru svo miklu ódýrari og sem
er svo miklu auöveldara að
nálgast þar sem sjoppu-
bókmenningin er oröin háþróuð.
Það voru sænskir rithöfundar
sem stóöu fyrir þinginu i þetta
sinn, en norrænir barna- og
unglingabókahöfundar þinga á
tveggja ára fresti. Sviar völdu
Uddevalla (skyldu það vera
Iðavellir?) sem fundarstað, bæ
spölkorn norðan við Gautaborg.
Mestan veg og vanda af ráð-
stefnunni höfðu rithöfundarnir
Inger Brattström og Stefan Mahl-
qvist og ritari sænska rithöfunda-
sambandsins, Sonja Thunborg.
Það er skemmst frá þvi að segja
að allt var með miklum ágætum i
öllu fyrirkomulagi. Bohusgarden,
þar sem þátttakendur bjuggu og
þinguðu, er snoturt hótel með
sundlaug og öðrum þægindum.
Einnig sköffuðu Sviar fyrirtaks-
veöur þessa tæpu viku. Sumum
fannst þó dýrðin nokkuð dýr, og
danirnir höfðu viö orð að halda
næsta þing á þess konar stað þar
sem fólk þyrfti að elda ofan i sig
sjálft i sameiginlegu eldhúsi og
sofa i heimavist.
Fyrirlestrar og
hópvinna
Þingið sóttu eitthvað i kringum
hundrað manns, langflestir frá
Sviþjóö eðlilega, næstflestir frá
Noregi. Frá Danmörku komu ein-
ungis tiu manns, sjö frá Finnlandi
og fjórir frá tslandi. Töluvert var
kvartað yfir þvi að fólk skildi ekki
annarra þjóöa mál. Flestar
kvartanir bárust frá dönum á
hendur svium og öfugt. Ekki
bárust kvartanir frá þeim aðiium
sem alltaf urðu að nota önnur
tungumál en sitt eigið,
finnskumælandi finnum og
islendingum.
Vinna var mjög ströng á
þinginu eins og verða vill þegar
timi er naumur og margt að
segja. Fjöldamargir fyrirlestrar
voru haldnir, og á milli þeirra
vann fólk i tiu manna hópum.
Allir hóparnir fengu sömu spurn-
ingar að glima við og þaö fannst
mér timaeyðsla. Vandinn er svo
margur þegar ræöa á skemmti-
iðnaðinn og baráttuna gegn
honum, það hefði hver getað
fengiö sitt mál að leysa. Að visu
fékk hver hópur sina bókina til að
skoöa og skilgreina, en minn
hópur komst aldrei svo langt. Þaö
var raunar „vestri”, furðuleiöin-
leg útþynning á High Noon.
Tjáningarfrelsiö er misnotað I þeim mæli að það hættir að vera heilagt.
Börn vilja lesa
góðar bækur
Þaö er engin leið aö gera öllum
fyrirlesurum skil I stuttri frásögn
og engin ástæða til þess heldur.
Ég ætla þess vegna aö velja á
hlutdrægan hátt þá úr sem mér
fannst mestur fengur að heyra til.
Jan Gehlin, formaöur sænskra
rithöfunda, setti þingiö og drap á
mál sem var á döfinni allt til
loka: tjáningarfrelsi og
tjáningarhöft. Vitundar-
iðnaðurinn með sorprit og klám-
blöð i fararbroddi hefur misnotað
tjáningarfrelsið svo gróflega að
þaö fer að hætta aö vera heilagt.
Einkum verður að vernda börnin
fyrir þvi versta af þessu tagi, og
þá jafnvel meö þvi aö setja tján-
ingarfrelsinu einhverjar skoröur.
Norömaðurinn Einar ökland kom
aö þessu aftur daginn eftir og
kvaö ennþá fastar að orði en for-
maöurinn. Kjarninn i máli hans
var sá að norrænar þjóðir yrðu að
vernda markaö sinn fyrir erlendu
rusli sem er selt á niðursettu
verði, m.a. vegna þess að fyrir
það þarf ekki að greiða höfundar-
laun, „höfundarnir” eru iöulega
verksmiöjur þar sem fólk situr
við ritvélar og fyllir inn i for-
múlur eftir ákveönum reglum.
Einar vill að ákveöið verði lág-
marksverð á bókum sem enginn
megi undirbjóða, og hann var
sannfærður um það að þá yrðu
innlendar bókmenntir handa
börnum ekki undir i samkeppn-
inni. Til vara hvatti hann þó til að
samfara verðlagseftirliti yrði
skipuiögð vakning meðal barna
og forráöamanna þeirra heima og
i skólanum, þeim bent á góðar
bækur og þau þjálfuð i að lesa
þær.
Þessa tillögu studdi frásögn
Kerstin Rimsten-Nilsson af
könnun sem hún gerði meðal
skólabarna. Það vantar hlekk
milli barna og góöra bóka, þann
hlekk þarf skólinn aö smiða. Og
það verður ekki til einskis, þvi
börn eru sólgin i matarmiklar
bækur, þaö uppgötvaði Kerstin
meðan hún vann að könnuninni.
Börnin voru fús til að lesa bæk-
urnar og ennþá fúsari voru þau til
til aö ræöa um þær á eftir við
kennara sina og forráðamenn
könnunarinnar.
Sveinn og
mannæturnar
Skemmtilegasti fyrirlestur
þingsins var haldinn að morgni
annars dags. Þann hélt Sven
Wernström, vondur kommi sem
fordjarfar barnssálir hvenær sem
honum gefst færi á. Hann hóf mál
sitt á langri frásögn af djarfri
fjölþjóöakvikmynd sem núna er
veriö að taka á Italiu og heitir
Mannæturnar. ! myndinni eru
framdir ýmsir spennandi
verknaðir, ofbeldi er beitt, konum
er nauðgaö, ungar stúlkur eru
skornar i bita og þær étnar siöan.
Þetta verður afleit mynd, segjum
við, en er nú vist að það sé rétt?
Þegar dæmt er um það verður að
hafa I huga hver tilgangurinn er
meö þvi að gera slika mynd, og þá
kemur lika i ljós aö þetta er góð
mynd! Hún ergóð miðað viö þann
eina tilgang sem henni var ætlað-
ur: að sljóvga almenning og
safna peningum i hlt fram-
leiöenda sinna. Þaö er sama
hvert litið er, sagði Sven, það sem
er gott fyrir kapitalismann er
vont fyrir fólkið. Og ef við ætlum
aö ráðast á afþreyingariðnaöinn
þá ætlum við aö ráðast á það
þjóöskipulag sem nærist á hon-
um: kapitalismann.
Aðsparka í sjálfansig
Fjóröa daginn töluöu tveir rit-
höfundar sem gagn og gaman var
aö. Fyrir hádegi hélt Antti Jalava
erindi um stöðu innflytjenda-
barna i Sviþjóð. Hann er sjálfur
innflytjandi frá Finnlandi og
þekkir aðstæður af eigin raun.
Hann var haröur i horn að taka og
talaði af miklum hita sem smitaði
fundarmenn. Stjórnir Norður-
landa gera upp á milli fólks, sagöi
hann. Af þeim stendur meiri
hætta en samkeppnis- og sölu-
þjóðfélaginu. Það er fasískur
kjarni i samfélagi okkar. Börn
innflytjendanna eru „ööruvisi”
og einangrast þess vegna. Þau
eru hædd i leik og skóla, geta
hvergi farið og týna sambandi við
eigið sjálf. Þau eru skemmti-
iönaöinum auöveld bráö, aug-
lýsingunum og afþrey’ingar-
bókunum. En þar er lika hæðst að
þeim og þau niðurlægð. Þegar
búið er að hæða þau nógu lengi
fara þau að fyrirlita sjálf sig og
uppruna sinn, tungutak og
Silja Aðalsteinsdóttir segir frá ráðstefnu bama- og unglingabókahöfunda