Þjóðviljinn - 09.07.1978, Blaðsíða 5

Sunnudagur 9. júll 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
af erlendum wttvangi
Kúbumenn I Angólu: hver grefur undan hverjum?
Þjálfunarbúðir skæruliða I Eritreu; hér fer prófraunin fram.
Ogadensvæöinu, má að visu rétt-
læta með formúlu sem flest
Afrikuriki viöurkenna: það var
verið aö vernda óbreytt landa-
mæri, heilleika rikis. En eins og
hinn þekkti breski Afrikufræð
ingur og vinstrisinni, Basil Dav
idson, segir i vikuriti italskra
kommúnista, Rinascitá.á dögun-
um, þá er þetta ekki endilega
réttlæting sem vinstrisinnum er
hollt að skrifa undir.. Davidson —
og fleiri menn reyndar — spyr
sem svo: eiga vinstrisinnar að
skrifa án fyrirvara undir helga
dóma þjóörikis, þ.e. að stjórn rik-
isins hafi óskorað vald yfir þegn-
um sinum og öðrum komi vilji
þeirra harla litið við? A að styðja
Mengistu Haile Mariam i Addis
Ababa hvað sem liður vilja sóma-
liskra hiröingja i Ogaden?
(Hér má skjóta inn: stjórn
Kenya átti i fjögur ár i striði við
skæruliða Sómala i norðurhluta
landsins — þeir viðurkenndu aldr
ei yfirráð Kenya og vildu vera
frjálsir að þvi að sameinast Sóm-
aliu. Enaf þvi að Kenyatta, for
seti Kenyu, er vinur Vesturvelda,
var aldrei haft hátt um þá styrj-
öld i blööum þeim, sem nú hafa
fengið skyndilega ást á Sómölum
i Ogaden).
Studningur med
skilyrðum
Kúbumenn í Afríku
Afríka hefur verið mikið
á dagskrá í blöðum. Eða
öllu fremur: bandarísk
reiði yfir atburðum í
Afríku. Hún hefur birst í
harðorðum yfirlýsingum
Carters og öryggismála-
ráðgjafa hans,
Brezhinskis. Inntak þeirra
er í stuttu máli að hernað-
aríhlutun Sovétmanna og
Kúbumanna er harðlega
fordæmd. Þessir aðilar
tefla friði og öryggi í
hættu. Þeir bera alla á-
byrgð.
Undir þetta hafa þeir tekið sem
veikir eru í hnjáliðum fyrir rök
semdum Hvita hússins. Og þeir
hafa i leiðinni innbyrt þau hlutföll
i umræöunni, að það er engu lik-
ara en Vesturveldin hafi ekki ná-
lægt Afriku komið að undanförnu.
Innri vandamál Afriku eru og að
mestu látin liggja i láginni rétt
sem væru þau eins og hver annar
tittlingaskitur.
Innrásin i Shaba
Nú fer þvi f jarri, að bandariskir
fréttaskýrendur séu reiðubúnir til
að skrifa undir þessa túlkun
mála. Anthony Lewis skrifar til
dæmis grein sem birtist i Inter-
nationai Herald Tribune þann 13.
júni. Þar fjallar hann einkum um
ásakanir um að Kúbumenn hafi
að fyrirmælum Sovétmanna stutt
að árás aðskilnaöarsinna frá
Shaba inn i þetta auðuga náma-
hérað Zaire. Eins og hér hefur
verið rakið i blaðinu, hefur
Castro, forseti Kúbu, haldið þvi
fram, að hans menn hafi þar
hvergi nærri komið og meira að
segja gert fulltrúum Bandarikja-
stjórnar viðvart um það, hvaö til
stóð. í leiöinni skal á það minnt,
að Shabamenn höfðu haft bæki-
stöðvar i Angólu, þar sem allmik-
ið lið Kúbumanna er undir vopn-
um eins og allir vita. Anthony
Lexis segir a þessa leið:
Hver grefur
undan
hverjum?
„Mjög einkennileg hefur sú við-
leitni verið að gera mikinn á-
rekstur Austurs og Vesturs úr
innrás uppreisnarmanna i Shaba-
hérað i Zaire. Kúbumenn i Angólu
kunna að hafa reynt að stöðva
þessa innrás, eins og þeir halda
fram sjálfir, kannski hafa þeir
ekki reynt það. En allir vita að á-
tök milli einstaka þjóða (tribal
rivalries) á þessu svæði eru það
sem mestu skiptir. Er það skoðun
okkar, aö Kúbumenn séu skyldir
til að bæla þessi átök niður? Og ef
svo er — hver er þá okkar eigin
orðstir i þessum efnum?
Okkar orðstfr er tengdur
heimskulegum aðgerðum. Á
valdadögum Kissingers reyndu
Bandarikin að viðhalda veldi
Portúgala i Angólu, og siðan
sendu þau með leynd vopn til
þeirra aðila i valdabaráttunni i
landinu sem voru að tapa. Það
var þessi heimskulega ráðstöfun
sem kom Kúbumönnum á vett-
vang. Siðan þá höfum við haldið
Zaire á floti meðan aö einmitt
Zaire studdi áframhaldandi
skæruhernaö gegn Angólu, sem
gengur bærilega að starfa með
oliufélaginu Gulf Oil. Hver er þá
að grafa undan hverjum?”
Hlutur CIA
Anthony Lewis er hér að vikja
að merkum uppljóstrunum sem
koma frá ekki ófróðari heimildar-
manni en William Colby, sem var
yfirmaður bandarisku leyniþjón-
ustunnar CIA á árunum 1973-76.
Eins og franska vikuritið Le
Nouvel Observateursegir i grein-
argerð sinni fyrir þessum upp-
ljóstrunum, þá er inntak þeirra
sem hér segir: Ef að CIA heföi
ekki árið 1975 byrjað á nokkrum
aðgerðum sem áttu að veikja
stöðu MPLA (þeirrar þjóðfrels-
hreyfingar sem nú ræður
Angólu), þá hefðu Kúbanir ekki
skorist i leikinn i Angólu, af þeirri
einföldu ástæðu, að hefðu Bahda-
rikjamenn haldið að sér höndum,
þá hefði MPLA ekki þurft á Kúbu-
mönnum að halda til að sigra
I borgarstriöinu sem þá geisaði.
Beðnír að koma
Anthony Lewis minnir á tvo
einkar veigamikla þætti málsins.
Annar er sá, að Kúbumenn hafa
ekki þröngvað herliði sinu upp á
neinn. Þeir hafa, eins og Cole
Blaiser, stjórnmálaprófessor viö
Pittsburgháskóla, segir reyndar i
annarri grein (IHT 24 júni), ekki
steypt lýðræðisstjornum, eða vin-
um Vesturvelda, hvorki i Angólu
né Eþiópiu. Portúgalir, segir
Blaiser, höfðu ákveðið að veita
Angóla sjálfstæöi — Kúbumenn
tóku ekki þátt i byltingarstriði
gegn hinu gamla skipulagi, þeir
veittu lið einum þeirra aðila sem
Fyrnefndur Cole Blaiser er ekki á
þeim buxum: „Hin útbreidda
áttu i borgarastriði um framtiö
landsins — einum aðila af þrem,
sem allir kenndu sig við þjóð-
frelsið. Haile Selassie keisari
hafði veriö steypt af stóli löngu
áður en Kúbumenn komu til Eþió-
piu. „Hvorki Angóla né Eþiópia
hafa búið við vestrænt lýðræði og
ekki eru þau til þess likleg i náinni
framtið — hvort sem Kúbumenn
eru þar eöa ekki”.
Friðhelgi landamæri
Hinn þáttur málsins er sá að
„átök milli einstakra þjóða eru
það sem mestu skiptir”. Þetta er
að visu einföldun. En hún minnir
á þaö, að helsta ófriðarefni i
Afriku er blátt áfram sú stað-
reynd, að landamæri nýlendn-
anna gömlu voru gerð að landa
mærum þjóðrikja og þvi lýst yfir
að þau væru friðhelg, enda þótt
þessi landamæri væru i engu
samræmi við búsetu einstakra
þjóða. Og þeir sem telja sig hafa
orðið illa fyrir barðinu á þeim
sögulegu .duttlungum evrópskra
stórvelda, sem réðu landamær-
um, þeir hafa þegar gert uppreisn
i ýmsum rikjum (Biafra, Suöur-
Súdan, Ogadenhéraði Eþiópiu).
Og rikisstjórnir mismuna þegn-
um sinum eftir uppruna. Og upp-
reisnarmenn munu leita að stuðn-
ingi hvar sem þeir fá hann. Vilji
Sómalir i Ogaden ekki una for-
ræði stjórnarinnar i Addis
Ababa, þá munu þeir leita til
Sovétmanna, eða Saudi-Araba
eða Kinverja eöa Frakka eftir þvi
sem aðstæður ráða — fyrir utan
þann eðlilega stuðning sem þeir
fá frá löndum sinum i Sómaliu
sjálfri.
Kúbanskir málaliöar?
Eins og oft hefur verið fram
tekið hér i blaöinu. þýðir þetta að
sjálfsögðu ekki, að þeir aðilar ut-
an Afriku sem senda vopn og lið
inn i þessar deilur séu sakleys-
ingjar sem eru barasta að gera
það sem þeir eru um beðnir. Þeir
eru i leiðinni að tefla sitt tafl um
aðgang að hráefnum og verðlag á
þeim. Það er lika arðvænlegur
bisness að selja vopn, einkum
vegna þess, að vopn úreldast
fljótt i tækniþróuðum heimi — en
vopn frá þvi i hitteðfyrra geta
samt verið eftirsótt i skæruhern-
aði.
I þessu samhengi er það auðvit-
að mikilvægt aö gera sér grein
fyrir raunverulegu hlutverki
Kúbumanna i Afriku: Kúba er
ekki stórveldi, Kúba er hluti
þriðja heimsins, Castro hefur
viljað vera sérlegur talsmaður
hans. Margir afgreiða málið ein
faldlega með þvi, að Kúbumenn
séu útsendarar Rússa og veröi að
vasast i málum Afriku vegna
mikilla skulda við Sovétrikin.
skoðun, að Kúbumenn séu mála-
liöar Sovétrikjanna stórýkir vald
Sovétrikjanna og vanmetur póli-
tiskar skuldbindingar og frum-
kvæði Kúbumanna sjálfra” segir
hann.
Athugun Eþiópiu
Engu að siður er ekki ástæða til
að gefa Kúbumönnum fyrirfram
syndaaflausn. Sé reynt aö skoða
framlag þeirra frá vinstrisjónar-
miði, þá er erfitt að finna ástæðu
til að gagnrýna aðstoð þeirra við
MPLA i Angólu —einkum eftir
hinar merku upplýsingar fyrrum
yfirmanns CIA. Oðru máli gegnir
um Eþiópiu. Aöstoðina við her
stjórnina þar, til að hún héldi
Basil Davidson spyr Kúbu-
menn: væri ekki nær að veita
stjórn Eþiópiu stuðning með skil-
málum, t.d. með þeim skilmálum
að henni sé þvi aðeins hjálpað, að
hún taki upp viðræður við hreyf-
ingar þjóðernisminnihlutanna,
hvort sem er i Ogaden eða
Eritreu, og tryggi þeim a.m.k.
jafnan rétt og ákveðna sjálfstjórn
i hinu viðlenda riki margra
þjóða sem Menelik keisari barði
saman á fyrri öld?
Kúbumenn hafa reyndar viður-
kennt þennan vanda sjálfir þótt
með óbeinum hætti sé. Þeir hafa
til þessa neitað að taka beinan
þátt í bardögum viö þjóðfrelsis-
hreyfingar Eritreu — sem þeir
reyndar studdu með ráðum og
dáð á dögum Selaissie keisara.
Þess má viða sjá stað i frétta-
skýringum, að þeir vilji reyna að
tosa herstjórninni i Addis Ababa
til málamiðlunar. Betur að satt
væri. Arni Bergmann.
SHAKESPEARE sportveiðarfæri eru löngu orðin lands-
þekkt á íslandi.
Úrvalið gerir sportveiðimönnum kleift að nota SHAKE-
SPEARE frá unga aldri fram á hátind veiði-
mennskunnar.
Gæðin eru óumdeilanleg, hvort sem um hjól, stengur
línur eða annað er að ræða.
SHAKESPEARE fæst í næstu sportvöruverslun —
viðgerða og varahlutaþjónusta.
Taktu SHAKESPEARE með í næstu veiðiferð og njóttu
ánægjunnar.
þeðr eru að fá 'ann á