Þjóðviljinn - 09.07.1978, Page 7

Sunnudagur 9. júli 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
helgarviðtalið
— Þaðað skrifa bestseller er glæpur, sem verður ekki
fyrirgefinn, Punkturinn (Punktur, punktur, komma,
strik) var hluti af verki, sem ég er búinn að veltast með
lengi. Núna er ég að ganga frá 2. bindinu. Bókmenntir
eru sterkasta listform Islendinga, og þessvegna hefð-
bundnast. Það, sem ég er að reyna að gera, er að fjalla
um samtímann. Nútíminn hefur alltaf verið óþolandi.
Ég man, að þegar maður var t.d. í Menntó, var sam-
tíminn álitinn ómerkilegur, af þvi að hann passaði ekki
inn í bókmenntaheiminn. Eiginlega lifði maður í heimi
19. aldar. Einu tengslin við samtímann voru gegnum
poppið. Það náði miklu betra sambandi.
Teikning og texti: Ingólfur Margeirsson
Min kynslóö hefur upplifaö
miklar stökkbreytingar. Mér
finnst spennandi aö reyna aö gera
þeim skil. Punkturinn fjallaöi um
ákv. timabil. Markmiö mitt var
þó ekki aö skrifa skýrslu, heldur
aö nota liöinn tima, séöan i ljósi
samtimans, frá sjónarhóli okkar i
dag. Eg var aö fjalla meira um
samtímann en fortiöina. Ég er
litiö hrifinn af retro-list, sem
reynir aö endurskapa nákvæm-
lega þaö, sem var. Þetta er vana-
legt i kvikmyndaiönaöinum: bil-
arnir eru eins og á sjötta ára-
tugnum, fötin einnig, en i fötunum
og inni bflunum sitja manneskjur
meö sálarlif og hugarfar sam-
timans. Yfirboröiö er látiö nægja.
Ég reyni einnig aö foröast nost-
algiu. Nostalgia er aö vissu leyti
fölsk öryggistilfinning. Eitthvaö
sem liöiö er og sem maöur er
búinn aö gera upp viö sig; sá timi
ævinnar, sem er á hreinu. Hitt:
„Bsekur
eru
Rætt
við
Pétur
Gunnarsson
rithöfund
skrifaðar
nútiminn og framtiöin, er aftur á
móti spurningarmerki, óöryggi.
Ég hef oft velt fyrir mér hlut-
verki rithöfundarins per se. Ég
held, að bækur séu ekki skrifaöar
af einstakiingum, heldur þjóöum.
Heppnuö bók er einskonar súpu-
teningur, samþjöppun þess, sem
þjóöfélagiö upplifir hverju sinni.
Rithöfundurinn meltir þennan
tima, vinnur úr honum. Aftur-
ámóti er einkareynsla hans tak-
mörkuð. Hér er um að ræöa
stærri einingar sem eru
mörgum sameiginlegar.
Það er ekki „plottiö” eða
„planið”, sem skiptir þarna
mestu máli, heldur sjálf vinnslan.
Þarna er timinn veigamikið
atriöi. Það þarf tima til aö velta
áfram öllum þessum texta. Hlut-
irnir gerast ekki i fyrsta skipti,
þegar þeir eru festir á pappir,
þeir gerast kannski i annaö,
þriöja, fjóröa, kannski n-ta skipti.
Þaö, sem fólk kallar stil, er af-
rakstur þessarar vinnu. Still er
úrvinnsla. Ég trúi ekki á hinn bió-
lógiska stfl, á hina meðfæddu
gáfu rithöfundarins. Aö sjálf-
sögöu leggur þú sálina i þaö, sem
þú skrifar, skapgerðina og þar
fram eftir götunum, en þaö er
vinn^n, sem skiptir máli:
úrvinnslan.
Ég þreytist aldrei á þvi aö undir-
strika þennan faktor: timann.
Þaö þarf aö ganga meö barn i
ákveöinn tima, eins þarf aö ala
barnið upp i enn lengri tima. Það
sama gildir um bækur, þær þurfa
sinn tima. Þaö er martröö fyrir
rithöfund aö þurfa aö skila hráum
texta. Það er eins og fóstur-
eyöing. Sömu spurningarnar leita
á rithöfundinn: Hvaö heföi getaö
orðiö úr fóstrinu, ef þaö heföi
fengiö aö lifa? Til aö geta skrifaö
bók þarf þetta tvennt: næöi og
tima. Þess vegna finnst mér erfitt
að skrifa i Reykjavik. Hér eru
allir i timahraki, ög litiö næöi.
Mér þykir best aö skrifa, þegar ég
hef garanteraöan langan tima.
Upp á siðkastið hef ég verið á
Kirkjubóli I Borgarfirði. Dvaldist
þar I þrjár vikur. Þar haföi ég
næði og góöan tima enda varð
mér mikiö úr verki.
Ég hugsa aö það sé betra aö
vera rithöfundur á íslandi en viöa
annarsstaðar. V-Evrópa er á
hraöri leið inn i ólæsi. Hér á landi
les fólk enn bækur og hefur áhuga
á bókum. íslendingar trúa þvi, aö
bækur skili reynslu. Þaö er
þýðingarmikiö fyrir rithöfunda.
En svo ég haldi áfram aö tala um
samanburö á þjóöum: Island
varö mér fyrst viöfangsefni,
þegar ég bar þaö saman viö önnur
lönd. Og nú er þaö aö gerast i
fyrsta skipti, aö íslendingar eru
farnir aö feröast i stórum stil til
útlanda. Þaö er allsherjar
samanburður i gangi. Áöur fyrr
var þaö mikiil viöburöur, ef
íslendingar brugöu sér til út-
landa. Þetta var meira aö segja
klassiskt viöfangsefni i
bókmenntum okkar: hin
framandi veröld „maurarnir,
trén, loftslagið.” Hinar nýju
útlandsferðir Islendinga skapa
allt annan samanburð. Og þaö er
helviti hart, ef afraksturinn af
þessum samanburöi veröur ein-
ungis sá, að á Islandi sé kalt. Þá
er verra af staö fariö en heima
setið.
af þjóðum”
Samanburður við grannlöndin
leiöir I ljós, að ísland er þræla-
kista. Þaö er algeng yfirsjón i
sambandi viö kjarabaráttu
alþýðu, aö einblina á kaupiö.
Þetta er glötuð viömiöun í verð-
bólguþjóöfélagi. Aö skömmum
tima liönum er búiö að fella geng-
ið, hækka vöruverð og fifla okkur
á nýjan leik. Eina fasta
viðmiöunin i veröbólguþjóöfélagi
er fritiminn. Lengra sumarfri,
lengra fæðingarorlof. Viö vorum
einmitt að hlusta á franskt lag á
fóninum, sem hét „Ne Vous
Mariez Pas” eöa „Giftist ekki”.
Þaö f jallar nokkurn veginn um is-
lensk hjónabönd i dag. Fólk hitt-
ist, fellir hugi saman og gengur i
hjónaband. Þar meö er hjóna-
iifinu lokið, þá taka þrælatökin
við. Eftir ákveöinn tima kemur
barnið i heiminn, þremur mánuö-
um siöar þarf að fleygja frum-
burðinum frá sér, vinnan kallar.
Fæðingarorlofiö er stutt, og ein-
ungis veitt konum . Þaö er skortur
á mannréttindum að karlmaöur-
inn fái ekki einnig fæðingarorlof.
Hann fer á mis viö mikilvægan
þátt i lifinu.
Viö eigum tvö börn. Þaö eru
mikil átök, þaö er slegist um
hverja minútu. Þetta er geysileg
jafnvægislist. En fjölskyldulifiö
nærir skriftirnar. T.d. komst ég
ekki á skriö meö Punktinn, fyrr
en ég eignaöist fyrsta barnið. Þaö
er gaman aö fylgjast meö krökk-
um og umgangast þá. Þau eru
stórskáld, skortir bara tækni.
Maöur veröur hreinlega grænn i
framan af öfund. Ef maöur
uppliföi heiminn á sama hátt og
fjögurra ára barn, væri maður
stórskáld.
„Alvara lifsins” breytir okkur I
egg, hleöur skurn utan á okkur,
en svo leynast göt á eggjunum.
Ot um þessi göt andar barniö i
okkur. Svo skýtur þessari
spurningu upp ööru hverju:
Hvers vegna ertu að yrkja, hvers
vegna skrifarðu? Kannski er
skurnin ekki fullgróin.
Djöfull sem fáir tjá sig i einu
þjóöfélagi. 1 raun og veru eru þaö
aðeins tveir aöilar, sem mega tjá
sig um þaö sem máli skiptir:
Prestar og stjórnmálamenn.
Þessir hópar nota alltaf staölaö
tjáningarform. Stööluö ræöa af-
sakar alltaf eitthvað, hylmir
ávallt yfir einhvern glæp. Svo
kemur rithöfundurinn sem er boð-
fiennan i þessum sjálískipuöu
tjáningarsamtökum. Hann reynir
aö tala um glæpinn og þessvegna
er nauðsynlegt að stimpla hann
svo þaö sé hægt að vara sig á
honum og gera hann óskaðlegan.
Þá er hægt aö segja: Þarna er
hann, þetta er rithöfundur,
varaðu þig á honum.
—I.M.
Embýlishús á
Neskaupstað
Til sölu er einbýlishúsið Blómsturvellir á
Neskaupstað. Húsið er 100 fermetrar á
einni hæð. Upplýsingar gefur Ágúst Jóns-
son i sima 97-7454
Auglýsingasíminn er
81333