Þjóðviljinn - 13.08.1978, Blaðsíða 2

2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 13. ágiíst 1978
lafnrétti
misrétti
Annar hluti
útvarpsermdis
dr. Gunnlaugs
Þórðarsonar:
Fyrir nokkru ræddi ég hér i út-
varpi um launamisréttið af þvi
tilefni að nýlega var genginn
hæstaréttardómur i fyrsta launa-
jafnréttismálinu, sem komið hef-
ur fyrir islenska dómstóla. 1 svo
stuttu erindi var auðvitað ekki
viðlit að fjalla um allt það, sem
þe ssi dómur gaf tilefni til. Hitt er
staðreynd, að launamisréttið eða
e.t.v. öllu fremur stöðumisréttið
er mjög almennt i okkar velferð-
arþjóðfélagi. Kinkum I bönkum
og stjórnarráöi og opinberum
skrifstofum. Þar er það fátitt að
konur skipi hæstu launaflokk-
ana, en karlmenn eru þar i yfir-
gnæfandi meirihluta. Aftur á móti
eru konur nær eingöngu i lægstu
launaflokkunum.
Þótt freistandi væri að fjalla
frekar um launamisrétti eða
möguleika á launajöfnun, þá
verður ekki af þvi i þetta sinn,
heldur farið nokkrum orðum um
misrétti kynjanna á öðrum sviö-
um og misrétti milli kynsystra.
Misréttið er á svo mörgum svið-
um hjá okkur og er það ærið um-
hugsunarefni á timum, þegar
hæst er talað um jafnrétti, eins og
var fyrir siðustu þingkosningar.
Nú einmitt að nýloknum kosn-
ingum er full ástæða til að gefa
gaum aö jafnrétti kynjanna á
stjórnmálasviðinu, hvernig það
sé i reynd.
Barátta fyrir lýöræöi
Áður en það skal gert þykir mér
eftir atvikum rétt að skýra frá
persónulegri reynslu minni af þvi
að reyna að koma á auknu jafn-
rétti og lýðræði i einum stjórn-
málaflokki sem ég var félagi i um
20 ára skeið og meira en helming
þess tima átti ég sæti i miðstjórn
hans, þótt seta min þar væri æði
slitrótt, eins og mér persónulega
finnst eðlilegt.þótt aðrir kunni að
fyrtast við að falla við kjör i mið-
stjórn eftir nokkurra ára setu i
flokksforustu. Fyrsta fall mitt úr
miðstjórn þessa flokks var þegar
ég beitti mér íyrir þvi að i
kjöri til miöstjórnar skyldu nöfn
allra þeirra manna sem stungið
væri upp á standa i stafrófsröð á
kjörseðlinum, en ekki aðeins höfð
nöfn þeirra, sem svokölluð
nefnda-nefnd styngi upp á, þ.e.
samkvæmt ábendingum tveggjá
eða þriggja manna i forustunni,
en þar komu yfirleitt helst til
greina þeir, sem höfðu átt sæti i
miðstjórn áöur. Þannig haföi
þessu verið hagað áratugum
saman; nöfn þeirra væru vélrituð
á efri helming kjörseðilsins, en á
neðri helminginn skyldu menn
rita nöfn þeirra, sem þeir vildu
kjósa úr hópi þeirra, sem aðrir
höfðu stungið upp á. Þetta hafði
haft þá þýðingu að þeir, sem
höfðu haft nöfn sin rituð á kjör-
seðilinn voru nær eingöngu kosn-
ir, svo miðstjórnin hélst á sinn
hátt örugglega i höndum þeirra
3ja manna er áður greinir. Þvi
auövitað gátu kunnugir þekkt rit-
hönd flestra manna, sem kusu, ef
þeir kærðu sig um. — Þetta var að
minum dómi ekki þeir lýðræðis-
hættir, sem ég hafði vænst og ekki
eins og vera bar, enda fékkst
þessu breytt á umræddu flokks-
þingi, þannig að nöfn allra þeirra,
sem voru i kjöri voru vélrituð i
stafrófsröð á kjörseðlinum. — Nú
hefur sami flokkur tekið upp próf-
kjör, aö visu svokallað opiö próf-
kjör, sem hefur sina kosti og
galla, svo sem reynslan hefur
sýnt. Baráttumaðurinn fyrir
þeim breytingum er áður getur
féll sem fyrr segir i það sinnið úr
miðstjórn umrædds flokks, hvort
sem ætla mátti að það hafi verið
refsing eða ekki.
Konur í öðru hverju sæti
Sams konar barátta fyrir auknu
lýðræði og jafnrétti hafði önnur
endalok 4 árum siðar eða árið
1958, er ég geröi að tillögu minni
að konur skyldu skipa annað
hvert sæti á öllum framboðslist-
um flokksins og enginn skýldi
vera þingmaður i sama kjördæmi
lengur en 12 ár óslitið. — Þetta
voru vissulega lýðræðislegar
hugmyndir, en fundu samt ekki
náð nema hjá tiltölulega fáum
fulltrúum á flokksþinginu. Hins
vegar endurtók sagan sig á þann
hátt að tillögumaður náði ekki
endurkjöri i miðstjórn i það skipt-
ið. Hugsanlega af sömu ástæðum
og fjórum árum áður.
1 útvarpserindi i ársbyrjun 1975
voru þessar hugmyndir minar
itrekaðar, en á þá lund, að leidd
skyldu i lög, þ.e. sett i stjórnar-
skrána, ákvæði i þvi skyni að
tryggja betur stjórnmálalegt lýð-
ræði og jafnrétti kynjanna.sem sé
þau ákvæði er lögbyðu að konur
skyldu skipa annað hvert sæti á
öllum framboðslistum stjórn-
málaflokkanna og jafnframt
ákvæði til þess að sporna viö ævi-
setu manna á þingi. Mönnum
kann aö þykja það vera merkilegt
afrek hjá einum manni aö sitja
t.d. um 40 ár á þingi sleitulaust —
en að minu mati er það tilræöi við
lýðræðiö og ekki réttur skilning-
ur á lýðræöinu að halda heilli
kynslóö i burtu meö þrásetu sinni.
Hugsanlegt væri aö slikur þing-
maður hefði ekki flutt eina ein-
ustu tillögu sjálfur til þjóöarheilla
og jafnvel varla tekið til máls.
má jafnan ganga úr skugga um
þetta við athugun á þingtiðindum,
eða lýst skoðunum sinum á mál-
um. Nei.alþingismaður, sem ekk-
ert hefur látið að sér kveöa á
þingi i 12 ár á ekkert erindi þang-
að aftur — hins vegar eru til und-
antekningar frá öllu, og ef þing-
maður er i bili ómissandi að mati
flokksmanna, þá væri einfaldlega
sá möguleiki til lausnar vandan-
um að bjóöa hann fram i öðru
kiördæmi.
Konur á Noröurlandaþing-
um
En hverfum frá þessu og látum
okkur aðeins skoöa hvernig hið
stjórnmálalega jafnrétti er i
reynd hjá bræöraþjóöum okkar á
Noröurlöndum, áöur en viö litum
á hið nýkjörna Alþingi Islendinga
og hver hlutur kvenna er þar.
A danska þjóðþinginu eiga 28
konur sæti, af 179 þingsætum. Um
helmingur þeirra er i danska
jafnaðarmannaflokknum, en hin-
ar i öörum flokkum. Þannig skipa
konur nærri 16 af hundraöi af
þingsætum danska Þjóðþingsins.
Af 155 þingmönnum norska Stór
þingsins eru 38 konur. Þar af eru
22 i jafnaöarmannaflokknum eöa
verkamannaflokknum norska eða
næstum 2/3 hlutar kvennanna á
þinginu. Nærri fjóröungur norsku
þingmannanna i dag eru konur
eða 24%. Af 340 þingsætum
sænska Rikisdagsins skipa konur
80 þingsæti eöa hlutfallslega
aöeins færri en i Noregi eða um 23
af hundraði þingmannanna
sænsku. Skiptast þær nær að jöfnu
milli jafnaðarmannaflokksins og
annarra þingflokka. Þvi má bæta
við, að við siöustu kosningar hjá
frændþjóöum okkar voru að sjálf-
sögöu talsvert fieiri konur i kjöri
en náðu kosningu. Við lauslega
athugun séstað þær pru um 40% i
sætum ofarlega á listum i Noregi
og Sviþjóð, en um 35% i Dan-
mörk. Mér hefur hér öðru fremur
orðið tiörætt um jafnaðarmanna-
flokkana, en það stafar af þvi, að
þeir eiga það sammerkt aö telja
sig öðrum flokkum fremur berj-
ast fyrir jafnrétti og lýðræði.
Ungu stjórnmálamennirn-
ir vilja vera einir um hit-
una
Freistandi hefði verið að
athuga fyrst hvernig útkoman
yrði að þessu leyti, ef kynjaskipt-
ingin yrði athuguð miðað við úr-
slit i siðustu sveitarstjórnarkosn-
ingum, en hér verður aö þessu
sinni látið nægja að fjalla um nið-
urstöður að þessu leyti miðað viö
siðustu alþingiskosningar. En áð-
ur en það skal gert, þykir mér rétt
til gamans að rifja hér upp svip-
myndir úr dagskrárliö i sjónvarpi
frá s.l. vetri, þar sem forystu-
menn yngri manpa i stjórnmála-
flokkunum gerðu grein fyrir til-
lögum i þá átt að reyna að gera
kosningar manna til Alþingis
persónulegri en ella. Þáttur þessi
var að sinu leyti mjög athyglis-
verður, fyrir þá sök, að i þeim
dæmum, sem sýnd voru, komu
hvergi fram nöfn kvenna,heldur
einungis karla. Sem sé engum af
þessum ungu mönnum datt i hug,
að neinn kvenmaður kæmi til
greina til þess aö taka sæti á
þingi. — 1 þessari svipmynd
kristallast uppeldisáhrif genginn-
ar kynslóðar. Konur koma ekki til
greina-, þær eru annars flokks
þjóöfélagsþegnar.
Hlutur kvenna slæmur hér
á landi
Skal nú skoðaö hvernig stjórn-
málalega jafnréttinu er varið hjá
stórnmálaflokkunum okkar.
Fyrst skal athuguð staðan hjá
litla bróður jafnaðaramnnaflokk-
anna á Norðurlöndum, Alþýðu-
flokknum. Þar verður útkoman
all-iskyggileg. Þar má segja að
engin kona virtist vera örugg um
að ná kjördæmakosningu, ein
virtist koma til greina sem upp-
bótarþingmaöur. Urslit uröu hins
vegar þau, sem öllum kom m jög á
óvart, að kona þessi náði þvi að
verða kjördæmiskosin og er hún
fyrsta kjördæmiskosna konan,
sem Alþýðuflokkurinn hefur átt á
þingi, lika eina konan, sem var i
kjori i einu af fimm efstu sætun-
um á framboðslista flokksins i
höfuðborginni, og þegar eru
talin með þrjú efstu sætin i öllum
öðrum kjördæmum á landinu,
sem sagt einfaldlega aðeins ein
kona skipaöi þessi þýðingarmestu
sæti á framboðslistum Alþýðu-
flokksins við siðustu kosningar.
Aftur á móti er útkoman hjá
Alþýðubandalaginu þó nokkuð
betri, að þvi leyti að þar var sá
munur, að öruggt var talið, aö
kona myndi ná kjördæmiskosn-
ingu, svo sem raun varð á. Af
fimm efstu sætunum i Reykjavik
og þrem efstu sætum á framboðs-
listum Alþýðubandalagsins á öllu
landinu skipa þrjár konur sæti og
er það tiltölulega betra en hjá
hinum stjórnmálaflokkunum,
sem fengu þingmenn kjörna. Hjá
Sjálfstæðisflokknum skipa tvær
konur tilsvarandi sæti og var önn-
ur þeirra i öruggu sæti, en hin
haföi verið uppbótarþingmaður
en náði nú ekki kosningu, sem er
illa farið út frá jafnréttissjónar-
miði. Hjá Framsóknarflokknum
voru tvær konur i kjöri i tilsvar-
andi sætum, en hvorug haföi von
um að ná kosningu, hvað þá held-
ur uppbótarþingsæti eöa vara-
þingmannssæti, sem gæti leitt til
þingsetu. Við athugun á þvi hvar
konur voru helst i framboöi og
hvernig þær skiptast milli kjör-
dæma, kemur i ljós aö i tveimur
kjördæmum eru engar konur i
kjöri i umræddum sætum, en það
er i Noröurlandi vestra og á Suð-
urlandi.
Hins vegar eru flestar konur i
kjöri á höfuðborgarsvæöinu, enda
fléstir kjördæmakosnir þingmenn
þar. Ef við litum á hvernig þetta
horfði við eftir næst siöustu
alþingiskosningar, þá kemur i
ljós, að Sjálfstæðisflokkurinn
haföi sýnt konum hvað mest
traust, þvi þá átti hann tvær kon-
ur á þingi og stundum fleiri vegna
setu varaþingmanna. Alþýðu-
bandalagið átti eina konu á þingi
og að auki aðra, sem um langt
skeið sat á þingi vegna veikinda
’Hafið þið hcyrt um hjónin sem
máluðu húsiÖ siu
meÖHRAUNl fýrii Iðánun,
os ætla nú að endurmála það í sumat
bata til að breyla um lil,"
rúmlega 10 ár, er enn ekki
vitað um hinn raunverulega
endingartíma þess, sé það
notað rétt í upphafi.
Þess vegna gerir þú góð kaup,
þegar þú velur HRAUN á
húsið.
HRAUI málninghlf
Sögurnar um ágæti þessarar
sendnu akrýlmálningar,
HRAUN-málningarinnar frá
Málningu h/f magnast með
árunum, og hróður hennar
eykst með hverju árinu, sem
líður.
Nú, eftirað HRAUN hefur
staðið af sér íslenska veðráttu í