Þjóðviljinn - 27.08.1978, Blaðsíða 5

Sunnudagur 27. ágiist 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
af eriendum veiivangi
Dæmisaga
um mann-
réttindi og
menningar-
hefð
Seint í april í vor geröist
það að miljónamæringur
einn steig upp í einkaþotu
sina í Montreal í Kanada á-
samt systrum sínum og
fleira fólki,og var í hópn-
um ung kona i hjólastól.
Vegabréfaeftirlitsmenn
litu lauslega á skílríki
þessa fólks en gáfu flug-
vélinni ekki sérlegan gaum
að öðru leyti/ enda var mil-
jónamæringurinn þekktur
athafnamaður sem hafði
talsverð umsvif i Kanada,
og flaug þotan síðan áleiðis
til flugvallar í Bandarikj-
unum.
1 þúsundir ára hefur staða konunnar ckkert breyst i Alsir.
Mannráníð í Montreal
Þaö var ekki fyrr en nokkrum
klukkustundum siöar aö þaö kom
i ljós, aö konunni i hjólastólnum
haföi raunverulega verið rænt:
henni haföi verið byrlaö sterkt
eiturlyf i „kvöldveröarboöi” og
hún slðan flutt meövitundarlaus
um borð I einkaþotuna, en á bak
við þetta mannrán stóö miljóna-
mæringurinn — sem var bróöir
konunnar.
Mönnum verður v arla láö þótt
þeim finnist að þessi saga liti út
eins og upphaf á einhverri nauöa-
ómerkilegri glæpasögu eöa sjón-
varpsþætti sem framleiddur er á
færibandi, enda eru hér saman
komnar ýmsar grundvallarklisj-
ur þeirra svo sem glæpir og eitur-
lyf meðal auðkýfinga. En svo vill
þó til, aö i þessa atburöi flækjast
ýmis önnurvandamál sem vert er
að i'huga og snerta bæöi alþjóölegt
siögæöi og viöhorf vinstri manna
til ýmissa þjóöa þriðja heimsins,
aö ógleymdri stööu framandi
menningar- og trúarhefða I ver-
öld nútimans. Það er þvi ekki úr
vegi að rifja hér upp sögu, sem
sumum fyndist kannski að ætti
betur heima i vikublööum.
Ariö 1974 kynntust tveir stúd-
entar i háskóla Algeirsborgar:
ung alslrsk stúlka aö nafni Dalila
Zeghar og ungur maöur af
fransk-alsirskum ættum sem hét
Denis Maschino og ákváðu þau
fljótlega að trúlofa sig. En þá
kom babb i bátinn, þvi að fjöl-
skyldu stúlkunnar leist miöur vel
á þennan ráöahag. Hún var nefni-
legasystir eins auðugasta manns
Alsirs, Messaoud Zeghar: hann
hafði tekiö virkan þátt i frelsis-
striði Serkja 1954-1962 og siðan
oröiðnáinn vinur BUmediens, for-
seta Alsfrs, sem komst til valda
1963. Eftir það haföi hann haft
mikil umsvif, og aö sögn franska
blaösins „Le Nouvel Observate-
ur” á hann nú: tvö flugfélög I
Bandarikjunum, oliufélag i
Suður-Ameriku, verslunarfélag i
Sviss, einkaþotu, ibúö i Paris,
aðra ibúð i Genf og volduga land-
areign i Bromont i Kanada, —
fyrir utan það sem hann á i Alsir
og enginn hefur hugmynd um.
Nú mátti þó segja aö tengda-
sonurinn tilvonandi væri ekki að
öllu leyti framandi og ósamboð-
inn sliTcri fjölskyldu, þvi aö faöir
hans, Maurice Maschino, hafði á
sínum tima tekið afstöðu með
Serkjum i frelsisstriði þeirra,
hann haföi kvænst alsirskri
menntakonu, Fadelu M’Rabet,
sem skrifaöi bók um stööu
alsirskra kvenna eftir að landið
fékk sjálfstæöi, og búiö i Alsir allt
til ársins 1971. Denis Maschino,
sem var hagfræðistúdent, var þvi
Alsirbúi með bæöi franska og al-
sirska menntun. En Messaoud
Zeghar taldi sig hafa fullt vald
yfir systur sinni, samkvæmt
fornri hefö, og hafði hann hugaö
henni annan ráöahag. Þegar svo
var komið fór Denis til Frakk-
lands.
Nokkru siðar, áriö 1975, fékk
Dalila leyfi til aö fara i heilsubót-
ardvöl til Sviss. Að sjálfsögöu var
sendur-meö henni sérstakur lif-
vörður og gæslumaður, en virð-
ingin fyrir alirskum hefðum var
mun minni i Alpafjöllum en i
heimalandinu og þvi tókst henni
að strjúka burt til Frakklands.
Þar hitti hún Denis Maschino
aftur og giftust þau fljótlega. En
sagt var að Messaoud Zeghar
hefði svarið þess dýran eiö aö
hann skyldiná systur sinni aftur á
sitt vald. Eftir nokkra stund töldu
Denis og Dalila sig þvi ekki leng-
ur óhult i Frakklandi, og fluttust
þau þá til Montreal.
Arið 1976 leit út fyrir að þessi
lélegi fjölskylduróman ætlaði aö
fá góöan endi, þvi að Messaoud
kom nú til Kanada, en að þvi virt-
ist einkum til aö ná sáttum viö
systur sina. Tvær aörar systur
þeirra fluttust einnig til Kanada
með fjölskyldu sina, og var þá
gott samkomulag á yfirboröinu i
þessum systkinahópi, En svo var
Denis og Dalilu boðið heim til
systra hennar 24. april i vor.
Denis gat þá ekki komiö, en
Dalila varaöi sig ekki á neinu og
gekk I gildruna. Hún sást ekki
eftir það, og þegar maður hennar
gerði lögreglunni viövart um
hvarfið var einkaþota bróðurins
komin með hana langleiðina til
Algeirsborgar.
Það spurðist siðan að Dalila
værihöfð i haldi i E1 Euma, um
350 km fyrir suð-austan Algeirs-
borg. Hún var neydd til að skrifa
lögfræðingi sinum I Montreal bréf
þar sem hún sagðist hafa farið til
Alsirs af fúsum vilja, og stúlka
sem sagðist vera Dalila talaði við
franska útvarpsmenn og sagði þá
að i rauninni hefði Denis rænt
henni en bróðir hennar bjargað
henni (kunningjar hennar könn-
uðust þó ekki við röddina). En
hinni raunverulegu Dalilu tókst
að smygla bréfi til manns sins,
þar sem hún sagði það skýlaust
að sér hefði verið rænt og sér
liði nú mjög báglega.
Þetta mál vakti um stundar-
sakir gifurlega reiði i Kvi-
bekk-fylki, og reyndu Kanada-
menn að leysa það eftir diplómat-
iskum leiðum, en alsirsk yfirvöld
sögðu þá að þetta væri einkamál,
sem þeim kæmi ekki viö; „gætu
þau ekki neytt stúlkuna að fara
aftur til Kanada ef hún vildi það
ekki sjálf”! Yfirvöldin svöruðu
ekki bréfum Denis Maschino og
endursendu þau einungis, en þau
höfðuþóþauafskiptiaf málinu að
þáu létu gera upptæk öll erlend
blöðsem fjölluðu um ránið á Dal-
ilu og banna sölu þeirra i Alsir,
þannig að ekki gat leikið vafi á
raunverulegri afstöðu beirra
A Vesturlöndum brugðust
menn misjafnlega við þessum at-
burðum. Sums staðar mun hafa
veriðgerð úr þeim æsifrétti viku-
blaðastfl eins og sagan gaf tilefni
til, en i Frakklandi, þar sem fjöl-
skylda Denis Maschino bjó, virt-
ust vinstri menn hins vegar frem-
ur vandræðalegir og feimnir við
að koma fram með beina gagn-
rýni á stjórn Alsirs.
Ýmsum þeim, sem litið þekkja
tilmála kann e.t.v. aðþykja þessi
afstaða franskra vinstri manna
nokkuð furðuleg, en hún á sér þó
vissar sögulegar forsendur. A
dögum Alsir-striðsins tóku fjöl-
margir vinstri menn þá stefnu að
veita Serkjum fullan og skilyrðis-
lausan stuðning i frelsisbaráttu
þeirra. Franska nýlenduvaldið
reyndi vitanlega að réttlæta sin
yfirráð með þvi að nauðsynlegt
væri að „mennta” þessa „frum-
stæðu” og „hjátrúarfullu” þjóð
og losa hana við það „ofstæki”
sem hún sýndi evrópskum menn-
ingarfrömuðum, en eina svarið
við þvi var að leggja áherslu á þá
meginreglu að sérhver þjóð hefði
rétt til að ráða málum sinum sjálf
og velja þann lifsstil og menningu
sem húnvildi. Nú brugðust Serkir
sjálfir við nýlendustjórninni bæði
meðblóðugriuppreisn og með þvi
að righalda i forna siði og trúar-
hefðir sem Frakkar reyndu að
uppræta. Það fór þvi svo, að
stuðningsmenn Serkja veittu
stuðning þeim, sem kallaðir voru
glæpamenn og „hryðjuverka-
menn” og vörðu rétt þeirra til aö
halda fast við „úrelta hjátrú og
siði”.
Vegna þessarar fyrri afstöðu
áttu margir vinstri menn erfitt
með að gera upp afstööu sina á
nýjan leik — enda var það ekkert
efamál að þetta mannrán var
ekki einstakt mál heldur I nánum
tengslum við siði Alsirbúa og við-
horf þeirra til kvenna. Við þetta
bættist að viöa á Vesturlöndum er
nú farið aðgrafa um sig djúpstætt
hatur á Aröbum og múhameðstrú,
og töldu menn hættu á þvi að rök-
studd gagnrýni á siðum þeirra —
ekki sist ef hún kom frá vinstri —
kynni að hella oliu á þann eld, ef
hægter að nota slika samlikingu.
En þögn um mál af þessu tagi
var þó ekki annað en heigulshátt-
ur, og gat ekki hjá þvi farið, að
franskir vinstrimenn tækju af-
stöðu sina til rækilegrar endur-
skoðunar. Vitanlega gat niður-
staðan ekki orðið nema á einn
veg: það er grundvallarmunur á
þjóð, sem er að berjast fyrir sjálf-
stæði og þjóð, sem hefur þegar
unnið sigur og skipað sér i flokk
með öðrum fullvalda þjóðum. Og
þótt sjálfsagt sé að styðja þjóð,
sem berst fyrir tilveru sinni og
tilverurétti sinnar menningar,
breytir það engu um hitt, aö þeg-
ar þjóð hefur unnið sigur i þeirri
baráttu verður hún að vera undir
sömu sökina seld og aðrar þjóðir
og sæta gagnrýni ef þvi er að
skipta. (Þvi má bæta við, að al-
rangt væri að túlka slika gagn-
rýni, hversu hörð, sem hún er,
sem einhvers konar „viðurkenn-
ingu” á að fyrri stuðningur við
baráttu þjóðarinnar hafi verið
rangur eða einhvers konar mis-
tök). Trúarbrögð og siðir eru að
visu mismunandi, en samt verður
aðlita svo á, að til séu viss grund-
vallaratriði sem alls staðar eigi
að gilda; það er t.d. ekki hægt að
réttlæta pyndingareða þrælahald
undir neinum kringumstæðum.
Og glæpur hins vellauðuga
Messaoud Zeghars — eins og sú
meðferð á konum sem er undirröt
hans — er einmitt brot gegn slik-
um grundvallarmannréttindum.
Vegna rótgróinnar samúðar með
löndum þriðja heimsins hefur það
oft vafist fyrir vinstri mönnum að
hugsa þessa hugsun til enda og
fylgja henni eftir, en hjá þvi
verður þó ekki komist.
En ekki er þó nægilegt að setja
fram slikar reglur og fordæma
aðgerðir eins og mannránið i
Montreal, enda létu franskir
vinstri menn heldur ekki við það
sitja. Það þurfti lika að huga aö
undirrót atburöanna. Mannfræð-
ingar skýröu frá þvi, að afstaða
Messaoud Zeghars til systur sinn-
ar væri afleiðing af vissu viðhorfi
til konunnar, sem hefur það m.a. i
för með sér, að bræður hafa ó-
skertvald yfir systrum sinum, en
einnig hitt (sem okkur kann að
þykja jákvæöara), að bróöir
getur ekki skorast undan að að-
stoða systur sina i erfiöleikum
hversu mjög sem honum finnst að
hún hafi brotið gegn honum eða
rikjandi siðum. En þetta viðhorf,
segja mannfræðingar, að hafi
verið ri'kjandi i Miðjarðarhafs-
löndum (i ýmsum myndum þó)
og komi einnig fram i kaþólskum
löndum Suður-Evrópu, — en sé
hins vegar ekki sérstakt einkenni
arabiskrar menningar og ekki
tengt múhameðstrú sem slikri.
Það væri þvi jafn fráleitt aö nota
það til árásar á múhameðstrúar-
menn eins og að kenna kristin-
dóminum um ofátýmissa manna
á jólunum. Dæmi Búrgiba sem
hefur persónulega látið byggja
veglegt bænahús i fæðingarborg
sinni sem gjöf til borgarbúa en
samt beittsér mjög ötullega fyrir
bættri stöðu kvenna i Túnis sýnir
að viðhorfið til kvenna i Norð-
ur-Afriku er ekki nauðsynlega
tengt trúarbrögðum.
Varnaglar af þessu tagi, sem
franskir vinstri menn slógu þegar
þeir fordæmdu mannránið i Mon-
treal voru mjög gagnlegir — en i
ljós kom reyndar, að hvað snerti
hægri menn og fleiri voru þeir ó-
þarfir. Glæpur athafnamannsins
mikla Messaoud Zeghars virðist
litið hafa verið notaður til beinna
árása á Araba og trú þeirra eða
menningu. Eins og áður var sagt,
kom i ljós, að vegabréfaeftirlits-
menn og tollverðir, sem gjarnan
taka arabiska feröamenn misk-
unnarlaust til bæna, voru mjögó-
hnýsnir þegar i hlut átti miljóna-
mæringur og eigandi margra fyr-
irtækja. Og svo hefur virst siðan
sem yfirvöld á Vesturlöndum hafi
helst viljað forðast að styggja
þennan volduga vin Búmediens:
a.mlc. hefur ekki frést að alþjóð-
leg handtökuskipun hafi verið
gefin út vegna mannránsins.
Vesturlandabúar báru litla virð-
ingu fyrir siðum Araba þegar i
hlut áttu fátækar nýlenduþjóðir
og notuðu þá gjarnan sem réttlæt-
ingu fýrir nýlendukúguninni, en
fulltrúi hins gifurlega oliuauðs
Araba fær aðra meðferð.
(Stuðst við heimildir i
„I.e Nouvel Observateur")
e.m.j.