Þjóðviljinn - 21.12.1978, Side 2

I
2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 21. desember 1978
Rætt við NJÖRÐ P. NJARÐVÍK um barnabókaútgáfu
Walt Disney getur ekki
skapað íslenska menningu
I siöasta sunnudagsblaði Þjóð- formanns Rithöfundasambands
viljans birtist grein eftir Gunn- Islands, og spuröi hvaö honum,
Iaug Ástgeirsson um barnabóka- sem forsvarsmanni Isl. rithöf-
útgáfu á tslandi. Þar komu fram unda, fyndist um þessar tölur og
athyglisveröar upplýsingar sem þær upplýsingar sem fram koma I
bentu eindregiö til þess aö is- greininni.
lenskar barnabækur væru á hrööu
undanhaldi fyrir fjölþjóölegri — Tölur Gunnlaugs ná aöeins
framleiöslu. Greininni fylgdu töl- til ársins 1976, en ef viö skoöun
ur yfir útgefnar barnabækur 1959 samsvarandi tölur fyrir 1977 og
- 1976. 1978, kemur i ljós aö ástandiö er
Þjóöviljinn sneri sér af þessu oröiö jafnvel enn Iskyggilegra,
tilefni til Njaröar P. Njarövlk. einsog sést á meöfylgjandi töflu:
1977 1978
Barna- og unglingabækur alls......................118 130
Frumsamdar Isl. i 1. útg............................18 12
Endurútgefnar isl. barnabækur.......................15 4
Þýddar barna- og ungiingabækur ....................85 114
Þar af erlend samprentun............................48 70
Tölurnar frá 1977 eru sam-
kvæmt íslenskri bókaskrá, en
fyrir 1978 styðst ég viö bókaaug-
lýsingar, og veröur aö llta á þær
tölur sem bráöabirgöatölur.
Þaö er athyglisvert aö barna-
bókaútgáfan er nú orðin geysi-
mikill hluti af bókaútgáfunni I
heild. Af u.þ.b. 500 bókum sem
gefnar eru út I ár eru 130 barna-
bækur, eöa nær fjóröungur. Þetta
er vissulega ekkert skrltiö — börn
eru nálægt þvi aö vera fjóröungur
þjóöarinnar. En þaö sorglega er,
að þrátt fyrir þessa fjölgun útgef-
inna barnabóka er innlend barna-
bókagerö á sífelldu undanhaldi.
Þýddar bækur, og þá einkum al-
þjóölegt samprent, eru aö veröa
allsráöandi.
VEISTU ••
. . . .að árgjald flestra liknar- og styrktar-
félaga er sama og verð eins til þriggja
sigarettupakka? Ævifélagsgjald er al-
mennt tifalt ársgjald.
Ekki hafa allir tima eða sérþekkingu til að
aðstoða og likna. Við höfum hins vegar
flest andvirði nokkurra vindlingapakka til
að létta störf þess fólks sem helgað hefur
sig liknarmálum.
Ódýr markaður
— Af hverju heldurðu aö þessi
þróun stafi?
— Þetta er þróun sem er ekkert
einsdæmi á Islandi, hún er ein-
kennandi fyrir öll svokölluö
smærri málssvæöi og þriöja
heiminn. 1 Noregi, þar sem mark-
aöurinn er mun stærri en hjá okk-
ur/hafa menn þungar áhyggjur
af þessari þróun, ekkert slður en
hér.
Upptökin aö þessu eru senni-
lega þau, aö stór og voldug forlög
I hinum vestrænu iönrlkjum hafa
skapaö sér nýjan og ódýran
markaö. Samprentun þýöir, aö
sama bókin kemur út I mörgum
löndum, oft I upplögum sem
skipta hundruðum þúsunda ein-
taka.
Viö þessi skilyröi veröur sam-
keppnin ákaflega erfiö. Ef viö
tökum t.d. íslenska barnabók, er
hún aö ööru jöfnu jafndýr ef ekki
dýrari en fjölþjóöleg bók, en ekki
eins glæsileg I útliti.
Bækur Lystræningjans
Börn geta alltaf sofið
eftir Jannick Storm i þýðingu Vernharðs; Linnets.
Frábær lýsing á drengnum Ralf, sem óttinn og
nývakin kynhvöt móta. Áskrifendaverð kr. 3.500,-
Skáld-Rósa
eftir Birgi Sigurðsson. Leikrit Birgis er ekki siður
skemmtilegt aflestrar en skáldsaga væri. Áskrif-
endaverð kr. 3.000,-
Vindurinn hvílist aldrei
eftir Jón frá Pálmholti. Þetta er fimmta ljóðabók
þessa ágæta skálds. Tölusett og árituð. Áskrifenda-
verð kr. 2.500,-
v
Stækkunargler undir smásjá
eftir Jónas E. Svafár. Fyrsta ljóðabók þessa fyndna
skálds i tiu ár. Tölusett og árituð. Askrifendaverð
kr. 2.500,-
Lystræninginn
í fjölþjóölegu útgáfunum eru lit-
myndirnar prentaöar samtimis
og textar á hinum ýmsu tungu-
málum settir inn 1 slðustu um-
ferö. Þaö segir sig sjálft, aö Is-
lensk barnabók, sem kemur út I 2-
3000 eintökum getur ekki keppt
við slika fjöldaútgáfu.
Svo er annaö sem viö veröum
aö horfast I augu viö, þegar viö
tölum um íslenska barnabókaút-
gáfu: við höfum ekki átt verulega
mikiö af góöum barnabókahöf-
undum. Margir þeirra sem skrif-
aö hafa fyrir börn hafa ekki fylgst
nægilega vel meö þvl sem er aö
gerast I íslensku þjóöfélagi. Þaö
sjáum viö best á þvl, hversu
sveitallfið var lengi einrátt I isl.
barnabókum — löngu eftir aö
sveitin var hætt að vera eini veru-
leiki Islenskra barna. Frá þessu
eru aö sjálfsögöu undantekning-
ar, en þetta er staöreynd sem viö
ættum aö hafa i huga.
Afleiðingar
Njöröur: aöeins 10%
bókunum islenskar.
barna
Auglýsingar
— Nú hefur talsvert veriö rætt
um auglýsingar á barnabókum
fyrir þessi jól.
— Mér finnst þaö stinga I augu
að miklu meira er lagt I auglýs-
ingar á þessari fjölþjóöafram-
leiöslu en islenskum barnabók-
um. Spurningin er ekki bara um
magnið, heldur hvernig þessar
auglýsingar eru gerðar. Ég get
ekki séö þaö af auglýsingum, t.d. I
sjónvarpinu, aö þær séu geröar
af sérstökum hlýhug I garð barna.
Þar er oft ýtt undir kitlandi og æs-
andi innihald bóka sem stundum
hafa jafnvel að geyma beinan
hrottaskap. Þetta á einkum viö
um teikniseriur I bókaformi, sem
eru kannski þaö alvarlegasta i
þessu öllu, vegna þess hve hætt
er við aö þær ýti undir ólæsi. Mér
finnst aö islenskir bókaútgefend-
ur ættu aö vara sig á teikniserlun-
um — meö þvi aö gefa þær út gætu
þeir veriö aö grafa undan sjálfum
sér.
í sambandi viö auglýsingarnar
má lika geta þess aö samprentun-
inni fylgir heill iönaöur: leikföng
og hverskyns neysluvarningur.
Prúöuleikarasápur, barbapapa--
blöörur, osfrv., endalaust. Allur
þessi iönaöur flokkast aö sjálf-
sögöu undir auglýsingar. Bæk-
urnar veröa þá einsog hluti af
þessum neysluiönaöi, og stundum
eru þær ekki einusinni, bækur,
heldur er reynt að gera úr þeim
eitthvaö annaö: hjólabækur, tikk-
takkbækur, leikbrúöubækur
osfrv.
Svo er annaö, sem er sérstætt
viö barnabókaútgáfu: þaö eru
ekki lesendur þeirra, þ.e..börnin,
sem velja sér þær til lesturs,
vegna þess aö þau eiga enga pen-
inga. Þaö er fulloröna fólkiö sem
velur bækurnar fyrir börnin.
— Hvaöa afleiöingar heldur þú
aö alþjóöleg samprentun hafi fyr-
ir innihald barnabóka?
— Þær eru margvislegar. Bæk-
ur sem prentaðar eru fyrir mörg
lönd samtimis bera ekki skýr ein-
kenni neins þeirra. Útgeíendur
veröa aö taka tillit til þess aö ekki
sé mikiö i bókunum sem gæti
verkaö óþægilega einhversstaö-
ar. Þetta hefur aöallega tvennt i
för meö sér: I bókunum er enginn
eðlilegur, hversdagslegur veru-
leiki, sem t.d. islensk börn geta
séö I kringum sig, og þarmeö
dregur þetta úr þjóöernisvitund
barnanna og skilningi á þeirra
eigin þjóöfélagi. Þetta á einnig
viö um mikið af þvi aiþjóölega
sjónvarpsefni, sem framleitt er
fyrir börn og fulioröna. 1 ööru
lagi, ef ekkert er ádeilukennt I
bókunum, ekki tekiö á raunveru-
legum vandamálum, veröur ár-
angurinn innantómt þvaöur. Fall-
egt, innantómt kjaftæöi. Þetta
gildir þó ekki um allar samprent-
aöar bækur — þær eru ekki allar
af hinu illa. En góðar bækur
heyra til undantekninga.
Mér finnst að þessar bækur séu
ekki búnar til af viröingu fyrir
börnum. Margar þeirra viröast
búnar til af hreinni fyrirlitningu.
Fyrir islenska bókaútgáfu I
heild, og barnabókaútgáfu sér-
staklega, er þaö ákaflega alvar-
legur hlutur þegar svo er komiö
aö aöeins 10% af barnabókunum
eru Islenskar. Viö byggjum ekki
upp Islenska menningu meö al-
þjóölegu samprenti. Walt Disney
getur ekki búiö til islenska menn-
ingu — hana verðum viö aö skapa
sjálf. Ef viðekki getum búiö til is-
lenska menningu fyrir börnin
okkar, þá getum við ekki skapaö
islenska menningu fyrir framtíö
okkar. Ég tel aö þetta mál sé
komiö á þaö alvarlegt stig, aö
þeir sem stjórna menningarmál-
um þessa lands veröi aö gera sér
grein fyrir þessu vandamáli og
draga af þvi ályktanir.
Ég tel aö okkur skorti fyrst og
fremst islenskar barnabækur
sem séu skrifaöar af viröingu fyr-
ir börnum og taki til meðferðar
þeirra eigin veruleika og þeirra
eigin vandamál. Með þvi getum
viö stuölaö aö því aö Islensk börn
eignist sjálfsvitund sem stuöli aö
þroska þeirra. En þaö er ekki
alltaf nóg ^ö lesa slikar bækur
fyrir börn, heldur veröur lika aö
gefa sér tóm til aö ræöa þær.
Barnabók er á margan hátt sam-
eiginlegur miöill fulloröinna og
barna — þessvegna gera góðar
barnabækur lika kröfur til for-
eldra.
Það er ósköp þægilegt aö lesa
fyrir barniö sitt snotra, vanda-
máialausa sögu og kyssa þaö síð-
an góöa nótt. En bækur eiga ekki
aö vera til aö svæfa börn, heldur
til aö vekja þau.
ih
Laus staða
Umsóknarfrestur um dósentstööu I jaröeölisfræöi viö
verkfræöi- og raunvisindadeild Háskóla islands er fram-
lengdur til 20. janúar 1979. Dósentinum er einkum ætiaö aö
kenna eölisfræöi fastrar jaröar.
Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna rlkisins.
Umsækjendur skulu láta fylgja umsókn sinni rækilega
skýrslu um vlsindastörf þau er þeir hafa unniö, ritsmlöar
og rannsóknir, svo og námsferil og störf.
Umsóknir skulu sendar menntamálaráöuneytinu,
Hverfisgötu 6, 101 Reykjavlk.
I-■ —
Menntamálaráðuneytið,
18. desember 1978
-------t