Þjóðviljinn - 26.01.1979, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 26.01.1979, Blaðsíða 7
Föstudagur 26. janúar 1979. — ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7 Um nöldurskrif í tilefni af barnaári og hlutskipti barna í samskiptum þeirra við voldugar opinberar stofnanir Höröur Bergmann: - Hvernig eru börn undir- okuð og látin mœta afgangi? Ljóst er aft þaö verftur ansi misþarft sem menn ætla aft taka sér fyrir hendur á barnaári og ekki mikils árangurs aft vænta af þvl öllu. Mér finnst t.d. aft harla ömurlegt yröi aft horfa á þaft aft sU umræöa sem fram fer i Þjóöviljanum i tilefni barna- ársins myndi einkennast af háfti og nöldri eins og geröist um sift- ustu helgi. Flosi hefur auftvitaö fulltleyfi til aft hæftast aö öllum fræftingunum i Vikuskammti sinum, en ég skil hinsvegar ekki hvaft veldur nöldurskrifum eins og Erla Siguröardóttir lætur frá sér fara i sunnudagsblaftinu. Þar segir m.a.: „Þaft á aft ræfta málin. Röfla og rugla, rugla og röfla, röfla og rausa, þU veist ér meö lausa, segir i kvæftinu. Leggja á drög aö hinu og þessu, stinga upp á umbótum. Ekki veröur sparaft viö sig. Hinar mörgu og margvíslegu nefndir munu tala og tala, hraftar og hraöar, meira og meira, hærra og hærra. úff. Þá er helvitis krakkaárinu lokiö og timi kom- inn til aft snUa sér aft ööru.” Hugarástand sem skapar nei- kvæft nöldurskrif af þessu tagi má aft likindum skýra meö for- sendum, sem hift sérstaka stjórnmála- og þjóöfélags- ástand sem vift bUum vift um þessar mundir, hefur skapaft. Ungt fólk sem uppfullt er af áhuga á þjóftfélagsbreytingum, þ.á m. breytingum á högum barna, hlýtur aft hafa orftift fyrir vonbrigftum meft vinstri stjórn i landinu og i höfuftborginni. „Þaft eru engir peningar til.” Fjárhagsáætlanir rikis og borg- ar fyrir árift 1979 bera ekki vott um aft miklar breytingar séu I vændum. Nýju stjórnendurnir komast ekki úr sporunum enda voru þeir kosnir til aft halda uppi kaupmættinum. Litasjón- varp er vifturkennd brýn nauft- syn en skólar, sundlaugar og dag vistunars tofnanir mega bífta. Einkaneyslan hefur nú orftiö forgang jafnt hjá vinstri- og hægristjórnum enda gera háttvirtir kjósendur, verkalýft- urinn og verkalýftsforystan meötalin, ekki mikift til aö verja hlutsamneyslunnar ogeru jafn- an reiftubúnir aft taka undir sönginn um aö draga úr fram- kvæmdum ríkisins, draga úr svonefndri skattpiningu o.s.frv. Þá er spurningin þessi: A aö leggja árar i bát, gefast upp og gefa sig nöldrinu algjörlega á vald? Helst ekki. Enda þótt erf- itt sé um þessar mundir aft afla fjár til framkvæmda sem marka skýr spor er verk aft vinna á öftrum vettvangi og engu siöur mikilvægt. Rétt greining á vandamálum er for- senda þess aft rétt sé viö þeim brugftist. t þvl samhengi sem hérum ræftir hefur þaö t.d. ótvi- rætt gildi aö reyna aft greina hvers konar undirokun börn búa vift i samfélaginu og hvernig þau eru látin sæta afgangi á ýmsum sviftum. Meft skýrari vitund um þetta aukast llkur á aft hægt veröi aft breyta ástand- inu. Hér er ekki rúm til aft fara langt út i þessa sálma,einungis vikiö stuttlega aft þvl hvernig undirokun barna og lltilsvirfting á þeim birtist I skólum, dagvist- unarheimilum og sjónvarpi. Skólinn er helsti vinnustaöur barna og á aft skapa þeim þroskavænleg skilyrfti og sjálf- stæfti i hugsun og verki. Þó ráfta þau sáralitlu á þessum vett- vangi. Nemendur gætu hins vegar auftveldlega verift meö i ráftum um aftferftir, vinnutima og hlé, skólareglur, búnaö hús- næftis og skipan á skólalóft. Erf- iöara er hins vegar aft gera nemendur aft þátttakendum i ákvörftunum um markmift og inntak náms. Og erfitt reynist þeim fullorftnu aft draga úr af- skiptum sinum á þeim vett- vangi sem nemendur ráöa mestu, þ.e. félags- og tóm- stunda- og skemmtanalifi innan skólans. Yfir grunnskólanum svífa samræmd flokkunarpróf og einkunnagjöf kennara I öllum greinum, yfirleitt ekki l þeim tilgangi aö útskýra og aöstofta heldur dæma út frá mælikvörö- um, sem sá sem dæmdur er, á engan hlut i aö skapa. Siik flokkun á sinn þátt i aft brjóta niöur sjálfsviröingu og sjálfsálit þeirrasem lenda i lægstu flokk- unum og veldur áhugaleysi og vanliftan hjá flestum i þessum hluta nemendanna. Forræftistilhneigingar innan skólans styöjast viö sterkar heföir. Þeir kennarar sem starfa saman efta einn og einn aft þvl aö brjóta þær niftur og gefa nemendum aukinn Ihlutun- arrétt og fleiri valkosti eiga mikift og erfitt starf fyrir hönd- um. Og þurfa aukinn stuöning i lögum og reglugeröum. Börn mæta líka lltilsvirftingu innan skólans á annan, óbeinan hátt. A vinnustaö þeirra jafnast hvorki húsgögn, bækur efta önn- ur tæki vift þaft sem gerist á venjulegu heimili. Litprentaöar kennslubækur á vönduftum pappir heyra enn til undantekn- inga enda þótt aörar barnabæk- ur séu aft jafnafti þannig gerftar. Kassettutækin, sem skólar landsins hafa til aft nota i tungu- málakennslunni, eru yfirleitt ódýrasta rusl sem völ er á. A fáum heimilum eru jafn léleg hljómflutningstæki nú á dögum og eru i skólanum, enda er þaft i samræmi viö útbreitt oft ómeft- vitaft viöhorf til barna, sem fel- ur í sér aft handa þeim sé hift lakasta og ómerkilegasta full- gott. Ég er ekki nógu kunnugur dagvistunarheimilum til aft þoraaft fullyrfta mikift um hlut- skipti barna sem þar dvelja. Ljóst er þó aft almennt er enn litiö fremur á þau sem geymslu- staft en uppeldisstofnun. Fátæk- legur búnaöur margra þeirra innandyra og utan ber vott um sömu vifthorf og lýst var hér á undan. Skilningur á nauösyn gófts rýmis og fjölþættra at- hafnamöguleika barnanna á þessum vettvangi fer þó vax- andi ekki sist vegna viftleitni þeirra sem þar starfa til aft breyta viöhorfum. Hins vegar eru enn næsta fáir leikvellir i landinu sem geta státaft af fýr- irmyndarbúnafti. Aft lokum fáein orft um annars konar opinbera stofnun sem börn hafa mikil samskipti vift, sjónvarpift. Hvernig birtist lit- ilsvirfting á börnum þar? Af blaftaskrifum aft dæma virftast æ fleiri vera aft vakna til vitund- ar um aft eitthvaö sé bogiö vift þann sérstaklega barnatima sem þarerboftift uppá.úr þvl aft börnin nenni varla aft horfa á hann lengur. Hins vegar er naumast ástæöa til þess fyrir fólk aöhella séryfir stjórnendur þessara þátta. Þeir sem ráfta tækjum og fé innan stofaunar- innar ráfta meira um hina öm- urlegu útkomu. Stjórnendum þáttanna er skömmtuft aftstafta sem leiftir til þess stirftbusalega fúskbrags sem fylgir einatt þessum þáttum. Helst virftist þurfa aö taka efnift upp frá sama sjónarhomi vift eitt borft. Allt einkennist af því aö hér er þess gætt aft kosta ekki miklu til, spara búnaftogtima. Silfur- tungl fyrir þá fullorftnu mega hins vegar glitra. Vitaskuld nota börn annaö efni sjónvarpsins meira og minna oglenda þar á sama báti ogþeir fullorönu. Þau geta notift meö þeim allra sætu fræftslu- myndanna um fiska, skordýr, fugla, fjallstinda og eyftieyjar, spennandi ameriskra biómynda og enskra framhaldsmynda- þátta, alls þessa flotta ogsnurf- usafta afþreyingarefnis sem stjórnendur sjónvarpsins senda út I „hinum áhrifamikla fjöl- miftli” sinum. Þar er ekki mikil hætta á aft börn fái aft sjá eftli- lega, trúverftuga mynd af sjálf- um sér og aöstæöum slnum i samfélaginu meft þeim and- stæöum sem I henni má greina. Andstæöum sem i þvi felast aft búa vift forræfti efta sjálfræfti, auftlegöefta fátækt, skilning efta skilningsleysi. Raunar er þetta ekki nema angi af því allsherj- arhlutverki sem islenska valda- stéttin hefur markaö þessum fjölmiölum sinum, þ.e. svæfa og gefa nammi. Hér hefur verift fjallaft laus- lega um eina hlift á hlutskipti barna i samskiptum þeirra vift voldugar opinberar stofnanir, þ.e.a.s. hvernig þau fela i sér lítilsvirftingu á börnum og stifar forræftistilhneigingar. Aft sjálf- sögftu er fjölskyldan og heimilift sá vettvangur sem mestu ræftur um hlutskipti barna aft þessu leyti. Þar getur hins vegar ekki veriö um neina heildarmynd aö ræfta, aftstæftur barna innan fjölskyldu sinnar geta verift eins ólikar og dagur og nótt. Annars vegar eru mörkin dregin af miklu sjálfræfti, athafnarfrelsi ogþátttöku I ákvörftunum, hins- vegar ósveigjanlegu forræfti, takmörkuöu athafnafrelsi og engri þátttöku I ákvörftunum. Vonandi á sú umræfta sem fram fer i ár um hagi og þarfir barna eftir aö skýra margt bet- ur um þetta efni en hér hefúr tekist. Meö þvi skapast mögu- leikar á aö breyta og tala um — þó siöar verfti. Timaritift „Skák” hefur á undanförnum árum sýnt þaö lofs- verfta framtak aö gefa út meö reglulegu millibili eina efta fleiri skákbækur. Meft tilliti til þess aö ekki hefur verift um auftugan garft aft gresja i skákbókmenntum ís- lendinga er hér um þarft verk aft ræöa. Nokkrar þær bækur sem gefnar hafa veriö út eru sérlega Ad hugsa eins og stórmeistari góftar s.s. „Fléttan” eftir rúss- neska skákm ei starann Romanovski. „Hvernig ég varft heimsmeistari” eftir Tal, bók sem er hverjum þeim sem ætlar sér aft verfta heimsmeistari I skák algerlega ómissandi. „Vift skákborftift I aldarfjórftung” eftir Friftrik Ölafsson er sannkallaftur kjörgripur þó Friörik komist þar hvergi nærri ritsmlö sinni um ein- vlgi aldarinnar sem Almenna bókafélagift gaf út á sinum tima. Síftasta bókin sem út kom er „Hugsaftu eins og stórmeistari” i þýöingu Jóhanns Arnar. Hér er um aö ræfta mjög óvenjulega skákbók sem fjallar um hugsun nútíma stórmeistara á meftan á skák stendur. Þaö sem gerir bók- ina helst athyglisverfta er fyrsti kafli hennar, en þar setur Kotov fram aöferö slna til aft kryfja hverja stöftu á sem fljótlegastan og nákvæmastan hátt. Nafnift á kaflanum „Tré sundur- greiningarinnar” segir raunar mikift um innihald hans. í stuttu máli er hér rætt um flokkun allra hugsanlegra afbrigfta. Dæmi: Boleslavski — Kotov Hvaft geristeftir 1. Rd4.Hverjir eru varnarleikirnir. Sérhver slikur er ein grein, og út frá hverri grein koma svo smá- greinar og kvistir. Sambærilega krufningaraftferft má t.d. finna i málmyndunarfræfti. Höfundur kemur vifta viö i bók sinni og gerir öllum mögulegum (og ómögulegum) hlutum skil s.s. fingurbrjótum, ósjálfráftum vift- brögftum, tlmahraki, mifttafli, endatafli, miftborfti, lokuftu mift- borfti o.fl. Þýöing Jóhanns Arnar hefur tekist allvel þó aft ég persónulega kunni ekki aft meta nokkur nýyröi hans. Þá finnst mér þýöandi vega nokkuft aö frændum vorum Færeyingum I eftirfarandi um- sögn: „Arift 1950fórum vift Smys- lov til Færeyja og kepptum þar á alþjóftlegu móti. Meft i förinni var hinn reyndi meistari Makagonov og ég gleymi aldrei ráölegg- ingunni sem hann gaf okkur áftur en keppnin hófst: Flækift ekki taflift, þvi skylduft þift gera slikt. Skiptift uppá drottningunni og skiljift eftir 2-3 menn á borftinu. Þá eruft þift öruggir meft vinn- ing”. Hiö rétta I frásögninni er: „Arift 1950 fórum vift Smyslov til Feneyja....” Þaft kann þó aft vera, aö þannig megi meöhöndla Færeyinga. Umgjörft og útlit þessarar bókar er eins og best verftur á kosift og textinn auftlæsilegur. Hún kom fyrir nokkrum árum i verslanir, á ensku, en þeir skák- menn sem ekki hafa komist yfir hana enn og hafa áhuga á aft bæta sig ættu hiklaust aft fá sér eintak. Álagningarstofn byggingagjaldsins Blaftinu hefur borist tilkynning frá Hagstofu lslands, þar sem gerft er grein fyrir áætluftum byggingarkostnafti húsnæftis sem greifta þarf af hift nýja nýbyggingargjald. Frumvarp um þaft var samþykkt á Alþingi skömmu fyrir jól og gerir þaft ráft fyrir aft greidd verfti 2% af brúttó- kostnafti bygginga annarra en ibúftarhúsnæöis og greiftist þaft áftur en framkvæmdir hefjast. Hagstofan áætlar byggingakostnaftinn I sam- ræmi vift útreikninga Rannsóknastofnunar Byggingariftnaftarins og Byggingastofnunar landbúnaftarins. Á rúmmetra Gildir timabilift 15. janúar til 30.júni mannvirkis, kr. 1. Skrifstofuhúsnæfti.........................................40.000 2. Verslunarhúsnæfti..........................................40.000 3. Iönaftarhúsnæöi............................................20.000 4. Vörugeymsluhúsnæfti, annaft en þaft, er um ræftir i liö 5h .. 17.000 5. Landbúnaöarmannvirki: a. Hlaöa, steinhús eöa stálgrindahús Fyrir þurrhey............................................6.000 Fyrirvothey (flatgryfja).................................8.000 b. Votheysturn, votheysgryfja ............................12.000 c. Fjós (byggt ofan á haughús) ...........................16.000 d. Mjólkurhús ............................................28.000 e. Haughús ...............................................10.000 f. Fjárhús (meftkjallara efta án hans) ....................7.000 g. Hesthús, svinahús, alifuglahús.........................15.000 h. Geymsla: Kartöflugeymsla ........................................14.000 önnur geymsla, einangruö aft einhverju efta öllu leyti .12.000 önnur geymsla, óeinangruft...............................8.000 i. Grófturhús..............................................9.000 Ef ekki er tekift annaft fram, er hér miftaö viö byggingar meft út- veggjum úr steini, hlöftnum efta steyptum. I liftnum 1 — 4 er einvöröungu miftaft vift einangruö hús. I lift 5a-i er miftaft vift óeinangraftar byggingar, nema I lift 5c, 5d og 5 g, svo og aö þvi er varöar kartöflugeymslu o.fl. Iftnaftarhúsnæfti samkvæmt liö 3 hér fyrir ofan tekur til hvers konar iönaftarbygginga, þaft er til mannvirkja fyrir starfsemi, er fellur undir flokka 2 og 3 I atvinnuvegaflokkun Hagstofunnar, sem birt er árlega I Hagtiftindum, siftast i júnlblafti þeirra 1978. Samkvæmt þessu teljast t.d. sláturhús og önnur vinnsluhús búvöru svo og hvers konar byggingar til sjávarvöruvinnslu til iftnaftarhúsnæftis.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.