Þjóðviljinn - 06.01.1980, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 6. janúar 1980
Ölympíuleikar,
refsiaðgerðir
og fleira þesslegt
Refsa Rússum?
Nú er aö hefjast mikið i-
þróttaár, nánar tiltekið Ólym-
piuár. Og af þvi að Olympiuleik-
arnir eiga að vera i Moskvu, þá
er eins og nærri má geta þegar
farið að deila um þá á pólitisk-
um vettvangi. Við sáum það
nokkrum sinnum i fyrra, að það
mátti lesa um það áskoranir, að
réttast væri að hundsa þessa
leika, mæta ekki — og tilgang-
urinn átti að vera sá aö refsa
Rússum fyrir það að þeir ekki
virtu mannréttindi. Þessar á-
skoranir komu úr ýmsum átt-
um. Hér heima tóku þær reynd-
ar á sig nokkuð undarlegan svip
stundum — tækifærið var notað
til að skammast út i oddvita SIS
og ASl á þeirri forsendu að
feröaskrifstofa þessara aöila
mun annast flutninga á islensk-
um olympiugestum til Moskvu
— á hinn bóginn skammaöi eng-
inn islensku Ólympíunefndina,
sem sér um sjálfa iþróttaþátt-
tökuna — sjálfsagt var það
vegna þess, að sú nefnd er undir
forystu Sjálfstæðismanns.
Margir syndaselir
Nú sýnist nokkuð ljost aö
hvorki hér né annarsstaðar eru
likur á þvi að menn fari aö
hundsa þessa Ólympiuleika svo
nokkru nemi. Aðalástæðan er
vafalaust sú, aö syndaselir eru
of margir i pólitiskum heimi, ef
menn ættu að fara að refsa
stjórnvoldum fyrir að þau ekki
færu að þeim kröfum sem
menn helst vilja gera til að
tryggja þegnum frelsi, þá
mundi iþróttaheimurinn blátt á-
fram leysast upp á skammri
stund i gagnkvæmum bönnum
og fordæmingum.
Engu að síður var i sambandi
við þetta mál hreyft ýmsum
hlutum sem ekki er úr vegi að
skoða.
beir sem vildu helst hundsa
Ólympiuleika i Moskvu sögðu á
þá leið, að þessi iþróttahátið
veröi sovéskum yfirvöldum
tækifæri til að auglýsa þá mynd
sem þau vilja helst gefa af land-
inu og breiða með Pótémkin-
tjöldum yfir meöferð á andófs-
mönnum og fleira það sem illa
þolir dagsbirtu. Og i öðru lagi sé
það land ekki ólympiuhugsjón-
arinnar virði.
Hvernig fær þetta staðist dóm
reynslunnar?
HM í Argentínu
Þekktasta dæmið um viðleitni
til þess að mótmæla iþróttahátiö
vegna mannréttindamála er
ekki nema tveggja ára gamalt.
Þá var haldin heimsmeistara-
keppni i knattspyrnu i Argent-
inu, og heyrðist þá mikil gagn-
rýni, ekki sist frá vinstri, sem
leit svo á að með þessari hátíð
væri veriö aö breiöa yfir glæpi
herforingjastjórnarinnar i
Argentinu, sem þykir flestum
stjórnum verri um þessar
mundir: þar hafa um 15 þúsund-
ir manna horfið á undanförnum
árum og hafa aö likindum verið
myrtir flestir. Heimsmeistara-
keppni þessi fór að sönnu fram
— en varla mun hún hafa orðið
illræmdum stjórnvöldum
Argentinu til mikils framdrátt-
ar i almenningsáliti — sjálf
keppnin dró athygli mjög að
hlutskipti hinna „horfnu” og
var mikið um þau mál skrifaö.
Moskvu — en þaö dæmi sem nú
var nefnt sýnist að minnsta
kosti alls ekki benda til þess að
alþjóðleg iþróttakeppni þurfi að
slæva áhuga manna á vanda-
málum i viðkomandi landi —
svo mikið er vist aö það sýnist
ekki á valdi viðkomandi stjórn-
valda hvort svo fer.
A uglýsing
kvæma „andlitslyftingu” við
hátiðleg tækifæri. Þaö ættu allir
að vita og gætu reiknað sig
áfram út frá þeirri fyrirfram-
vitneskju.
Þjóðarstoltið
Hérna er lika komið að einu
mjög mikilvægu atriðí i sam-
Potemkintjöld eru gamalt og
nýtt vandamál. baö efast aö
sjálfsögöu enginn um að Sovét-
menn munu gera sitt besta til að
útlendum gestum falli Moskva
sem best i geð. Þeir munu mála
húsin, þeir munu reisa nýbygg-
ingar, þeir munu efla þjónustu-
kerfið, enda mun það sem fyrir
eralls ekki geta tekið á móti þvi
álagi sem tugir og hundruð þús-
unda erlendra gesta eru. Hvort
þetta verður svo Sovétmönnum
til frægðarauka skal ósagt látið.
Ólympiuleikar eru orðnir svo
mikið fyrirtæki aö borgirnar
sem halda þær eru að sligast
undan þeim. Svo var til dæmis
með Montreal siðast. Til eru
þeir sem halda að erfiðleikar
Moskvumanna verði enn stærri
og óviðráðanlegri. En hvernig
sem það er: það væri ekki sann-
gjarnt að gleyma þvi, að hvern-
ig sem stjórnvöld eru á litinn, og
hvernig sem okkur líkar þeirra
Árna
Bergmann
skrifar
. Wí//(/<
bandi við hugmyndir manna um
hvernig unnt sé að refsa illum
stjórnendum með þvi að setja
lönd þeirra i einskonar sam-
skiptabann, hvort sem er á sviði
iþrótta, viðskipta eða meö öðr-
um hætti. Viö skulum i þvi sam-
bandi ekki endilega hafa hug-
ann við tiltekna ráðamenn til
dæmis i Sovét, heldur lita mál-
ið á nokkuð breiðari grundvelli.
Það er nokkuð löng reynsla
fyrir þvi að þegar eitthvert riki
ersett t.d. i einhverskonar efna-
hagslegar refsingar til þess ekki
sist, að fá almenning i viökom-
andi riki upp á móti herrum sin-
um, þá er eins vist að sú við-
leitni misheppnist með öllu
Þegar Rússar eða Italir, eða
Spánverjar eða þá Albanir, fá
ekki lán eða viðskipti hjá fyrr-
verandi samskiptaaðilum sin-
um þá dregur almenningur yfir-
leitt ekki þær ályktanir af þvi,
aö hann þurfi að losa sig við
stjórnendur sina. Pétur og Páll
munu miklu heldur lita á við-
komandi bönn eða refsiaögeröir
eöa einangrun sem móðgun við
sig sem tilheyrandi ákveðinni
þjóö. Hans þjóðarstolt er sært.
Hann á ekki i neinum vanda
meö að sýna sjálfum sér fram á
það, að það væri miklu nær að
refsa einhverjum öðrum eða
ekki siöur. Eins vist, að þessir
sömu Pétur og Páll taki upp
þykkjuna fyrir sina stjórnendur
einmitt á þeirri forsendu, aö all-
ir séu þeir i sama þjóðernisbáti,
sem utanaðkomandi aðilar eru
að reyna að hvolfa.
íslendingar og
stjörnusportið
Það er þvi margt sem rennir
stoðum undir það að útilokunar-
herferðir af þessu tagi séu
dæmdar til aö mistakast — og
skiptir þá ekki höfuðmáli hver i
hlut á. Hitt er svo annaö mál, að
það getur vel verið ástæöa til
þess fyrir islendinga að endur-
skoöa afstöðu sina til þátttöku i
Olympiuleikjum eöa öðrum
iþróttahátiðum af svipaðri
stærðargráðu. Astæðan væri þá
fyrst og fremst sú, að sú gamla
ólympiuhugsjón áhugamennsk-
unnar er fyrir löngu rokin út i
veður og vind. Þetta þýðir m.a.
að iþróttamenn frá landi eins og
okkar eru yfirleitt i allt annarri
stöðu en þeir sem keppa viö þá.
Við erum ennþá tiltölulega ná-
lægt áhugamennskunni og þar
með eru okkar menn að þvi er
allar forsendur til árangurs
varðar i allt annarri stöðu en
keppinautarnir, sem hjá öllum
iþróttaveldum njóta gifurlegar
fyrirgreiðslu og launa ef ekki i
þessari mynd þá i hinni. I þess-
um efnum getur skapast það
ástand að það sé bæði hlálegt og
fáránlegt að bjóða með þátttöku
i stórstjörnumótum upp á sam-
anburð sem á sér ekki neinar
skynsamlegar forsendur. AB
* sunnudags
pistill
Alexander Zinoviev:
The Yavvning Heights.
Translated i'rom the Russian by
Gordon Clough. The Bodley Head
1979.
Skáldsaga Zinovievs kom fyrst
út á rússnesku i Sviss 1976 og
nefndist „Ziyayushchie
Vysoty”. Höfundurinn fæddist
1922, verkamannssonur. Hann
vakti athygli leynilögreglunnar
sem unglingur vegna hæpinna at-
hugasemda um persónudýrk-
unina á Stalin. Hann var þess-
vegna sendur á geðheilsustofnun
og sfðar i fangelsi, til betrunar og
uppbyggingar. Hann tók þátt i
styrjöldinni, fyrst i riddaraliðinu,
siðar i vélaherdeildum og loks
sem flugmaður. Eftir styrjöldina
tók hann að stunda heimspeki við
háskólann i Moskvu og varð brátt
i fremstu röð sovéskra heimspek-
inga og var virtur af stjórn-
völdum samkvæmt þvi. Þegar
þessi bók birtist i Sviss var hann
þegar svipitur starfi sinu, rekinn
úr kommúnistaflokknum og er nú
landflótta. Hann hefur auk þess-
arar skáldsögu skrifað satiru,
sem nefnist eitthvað á þessa leið:
„Hin skínandi framtiö”. Auk þess
liggja eftir hann verk varðandi
logik og heimspeki.
Skáldsaga Zinovievs vakti
strax mjög mikla athygli, þegar
hún kom út i Sviss, og hann hefur
sjálfur birt umsagnir og yfir-
lýsingar, sem gefa til kynna
ástæðuna fyrir þeirri botnlausu
svartsýni, sem kristallast i sögu
hans, og jafnframt afstöðu hans
til rikjandi afla i Ibansk, sem
hefur tekist, samkvæmt sögu
hans, að byggja upp svo gegnrotiö
samfélag og svo hundleiðinlegt að
sjálfsmorð virðist eina úrræöið
meðal þeirra, sem ekki hefur
tekist að sljóvga og heilaþvo. En
jafnvel sjálfsmorðið er útilokað,
þvi að þeim sem fremja sjálfs-
morð, er lögð sú skylda á herðar
að taka með sér eigin ösku, þegar
þeir ganga út úr sjálfsmorðs-
stofnuninni, að afloknu sjálfs-
moröi. Svo að rétt og fullkomin
framkvæmd sjálfsmorðs, eftir
gildandi lögum, er útilokuð. Auk
þess verður sjálfsmoröskandidat-
inn að sækja um leyfi hjá réttum
stjórnvöldum og tekur oft tals-
veröan tima að fá úrskurð um
leyfi til þess arna, en þó gerist hitt
oftar, að maður, sem hyggur á
sjálfsmorö, er handtekinn áöur en
hann kemst svo langt að sækja
um leyfiö. Hann þarf ekki nema
hafa imprað á þessari löngun
sinni við eiginkonu, vinkonu eða
besta vin sinn, þaö nægir til þess
aö málið kemst i hendur eftir-
litsins og maðurinn er handtekinn
og dæmdur á geðheilsustofnun,
eöa jafnvel i fangelsi fyrir að
sýna yfirvöldunum og samfélag-
inu slika fyrirlitningu, að vilja
hverfa af vettvangi. Þetta er
algengara, þvi að samkvæmt
félagsfræðilegum rannsóknum
eru það alltaf nánustu vinir eða
fjölskyldumeðlimir, sem koma
upp um ófélagslegar hvatir eöa
langanir borgarans.
Saga Zinovievs er vægöarlaus
satira, fyrirlitning hans á sam-
félagsháttum ibanskra er algjör,
eina svar hans við ástandinu er
kuldahlátur. Svik, lygi, hræsni,
fals og fleðulæti ásamt vænum
skammti af ruddaskap, mann-
drápum og illvilja og öfund eru
þeir andlegu innviðir, sem viröast
rikjandi i Ibansk. Höfundur lýsir
þessu öllu óbeint, fáránlegar
framkvæmdir hins opinbera eru
taldar stórvirki, fiflslegar stað-
hæfingar félagsfræðinnar eru
nefndar félagsvisindi, visinda-
rannsóknir i liffræði, sem leiða til
algjörrar vitleysu, eru hafnar til
skýjanna og visindaritgeröir,
sem innihalda rugl eða marg-
tuggnar, stolnar staðhæfingar,
eru taldar valda timamótum i
visindalegri hugsun. Allt gengur
út á að afla sér velvilja stjórn-
valda, aukasposla og sérréttinda.
Embættismenn notfæra sér
aðstööu sina til hins ítrasta, yfir-
kontóristar ráðuneytanna taka
Framhald á bls. 17.