Þjóðviljinn - 13.01.1980, Blaðsíða 6

6 SIÐA — Þ.’ÓÐVILJINN Sunnudagurinn 13. janúar 1980.
Alþjódamál á sunnudegi
Eftir Arna Bergmann
Um hvað er barist i Afganistan? Svarið sýnist
liggja i augum uppi. Það er tekist á um áhrifasvæði,
um hernaðarlega aðstöðu.það er spurt um oliuflutn-
ingaleiðir frá Persaflóa. Þetta eru þeir hlutir sem
mest er um fjallað.
En yfirleitt eru Afganir sjálfir þá látnir sitja á
hakanum, rétt eins og þeirra mál skipti litlu, rétt
eins og þær striðandi fylkingar sem tekist hafa á i
landinu siðan þar var gerð bylting i apríl 1977 hafi
ekki öðru hlutverki að gegna en að vera peð i tafli.
Zia Pakistanforseti: Viö treyst-
um á Kina.
Um
hvað
Sovéskir hermenn á götum Kabúl.
er barist í Afganistan?
Meðal flóttafólks
Nú i vikunni sendi fréttastofan
Reuter frá sér frójilega frásögn
frá flóttamannabuðum Afgana
iPakistan.En tugir og hundruö
þúsunda hafa flúið striðið og búa i
tjöldum rétt við landamærin. Slik
frásögn er að sjálfsögðu ekki ná-
kvæm eða itarleg úttekt á þvi
fólki sem flúið hafði borgara-
styrjöldina og nú siðast innrás-
ina. Að sjálfsögðu hatar það
Sovétmenn eins og pestina. En
það er ekki siður athyglisvert að
heyra hvað það hafði að segja um
afstöðu sina til þess sem verið
hefur að gerast i landinu. Einn
sagði: áður var ég rikur landeig-
andi, nú er ég beiningamaður.
Annar segir: þessir fuglar i Kabúl
sem bræður minir eru að berjast
við.þeir tala af viröingarleysi um
Kóraninn (helga ritningu
Múhameðstrúarmanna), þeir
segja að Kóraninn sé úrelt bók.
Enn aðrir voru fullir meö áhyggj-
ur: Þeir sögðu að nú yrðu stúlk-
urnar sendar i skóla, kannski yrði
kvenfólkið tekiö og sent i læri i
Moskvu! Reutersmaðurinn taldi
sig verða mjög greinilega varan
við áhyggjur af þvi, að þau bylt-
ingaröfl sem komust til valda i
april 1977 mundu breyta stöðu
konunnar i múhameðsku sam-
félagi. Viðmælendur hans vildu
bersýnilega geyma kvenfólkiö
innan dyra, fela það bak við blæju
og svartan kufl — eins og Kho-
meini hinn persneski.
þeir hafa viljað útrýma ólæsi og
gera aðrar þær umbætur sem
miðaldalegt stjórnarfar og
þröngsýnt klerkaveldi hafði tafið
fyrir. Borgarastyjöldin hefst sið-
an vegna þess, að innanlands er
meira en nóg af öflum sem af
ýmsum ástæðum, stéttarlegum
og trúarlegum, vilja andæfa þess-
ari þróun, og geta þau fengið lið-
sinni manna sem reiðast þvi hve
byltingarstjórnin vill fara geyst i
sakirnar. Auk þess gerist það
Pakistan og USA
En þegar risaveldi er komið
með mikið herlið sitt inn 1 þessi
átök, þá er eins og allt þetta
gleymist fyrir heimspólitískum
afleiðingum atburðanna.
Litum aðeins á þetta nánar.
Þegar sovéskir fréttaskýrendur
eru aö réttlæta innrásina i Af-
ganistan segja þeir sem svo:
week á dögunum, setur hann
traust sitt fyrst og fremst á Kin-
verja. Ég vil ekki halla mér að
risaveldunum, segir hann, ég kýs
þriðju leiðina, og hornsteinn
þeirrar stefnu eru tengsli okkar
viö Kina.
Kinverjar og Rússar
Sovésk blöð hafa reyndar ekki
gleymt aðgeta þess, að Kinverjar
hafi séð uppreisnarmönnum gegn
Herlið lendir á Kabúlflugvelli
Það sem gleymist
Þetta minnir allt rækilega á
það, að þegar Taraki og félagar
hans tóku völdin i april 1977 þá
var það ekki gert til að gera
sovéskum leiðtogum stórvelda-
taflið skemmtilegra : þeir voru aö
sprengja stiflu sem hafði komið i
veg fyrir að land þeirra spreytti
sig i nútimanum. Þeir hafa sett
það á oddinn að skipta upp landi,
jafnan við byltingu, að minni-
hlutaþjóðir i rikinu hugsa sér til
hreyfings, vilja sjálfsforræði eða
aðskilnað jafnvel (þetta hefur
einnig gerst i Iran, þar sem bylt-
ingin laut forystu klerka en ekki
vinstrisinna) — og hinir
nýju valdhafar eru neyddir til að
berjast á mörgum vigstöðvum i
senn m.a. til að koma I veg fyrir
að rikið leysist uppi margar ein-
ingar.
Stjórnvöld landsins sættu ihlutun
og skemmdarstarfsemi sem var
skipulögöfrá Pakistan. Þar „eiga
andafgöngsk afturhaldsöfl aöal-
hreiður sin” segir V. Svetlof
(APN) og hnykkir á með þvi að
segja að á bak við allt saman sé
bandariska leyniþjónustan, CIA.
Nú þarf enginn að efast um að
Bandarikin hafa reynt að gera
vinum Sovétmanna i byltingar-
stjórninni I Kabúl lifiö leitt. Slik
ihlutun með leyniþjónustuglæfr-
um og laumulegum vopnasend-
ingum er allt aö þvi regla i sam-
skiptum risaveldanna: þú áreitir
vini mina, ég læt þina vini ekki i
friði. En óliklegt má telja, aö
Bandarikjamenn hafi getað haft
sig mikið i frammi á landa-
mærum Pakistans og Afganistans
— einfaldlega vegna þess aö það
hefur verið mjög grunnt á þvi
góða milli stjórnar Zia ul-Haq
forseta og Washingtons. Pakistan
er löngu komið út úr nánu sam-
starfi við Bandarikin, sem hafa
tekiö fyrir hernaöaraðstoð þang-
að á þeirri forsendu aö Pakistanir
væru að koma sér upp atóm-
bombu (Zia segir aö það sé lygi),
og einnig hafa þeir reitt forsetann
mjög til reiöi með þvi að fetta
fingur út i brot gegn mannréttind-
um I Pakistan. Zia ul-Haq hefur
þvi haslaö sér völl meðal hlut-
lausra rikja, og eins og kemur
fram I viðtali við hann i News-
stjórninni i Kabúl fyrir vopnum
og þjálfun — eitt þeirra segir að
það sé eitt „skelfilegasta
leyndarmál” Pakistans að þar séu
kinverskir liðsforingjar á landa-
mærunum að þjálfa afganska
„glæpamenn”.
Nú þegar fjölmennur sovéskur
her berst i Afganistan munu Cart-
er og Zia að öllum likindum fall-
ast i faðma og vopnasölubanni til
Pakistans hefur þegar verið aflétt
i reynd. En sleppum Amerikön-
um I bili og hugsum til Kinverja.
Þeir styöja með ráðum og dáð
uppreisnarmenn, Sovétmenn
styðja vini sina i stjórninni i
Kabúl. Það sem fyrr var sagt hér
I greininni bendir til þess, að ef
við skoðum afganskt þjóðfélag út
af fyrir sig, þá sýnast vinir Sovét-
manna heldur gæfulegri til um-
bóta á þjóöfélaginu en þeir her-
skáu synir Múhameðs spámanns
sem Kinverjar styöja. En þessi
staöa, að tvö kommúnistariki,
sem bæði kalla Marx og Lenin til
vitnis um ágæti sitt, styðja sitt
hvorn aðilann I borgarastyrjöld,
segir I raun og veru næsta fátt um
þeirra hugsjónamennsku eða
þessháttar.
Kinverjar eru að sjálfsögðu
ekki að hjálpa uppreisnarmönn-
um til að Kóraninn haldi áfram aö
setja lög I Afganistan. Og Sovét-
menn eru ekkiað stefna sambúö-
inni viö Bandarlkin i háska til
Tölva til sölu
Til sölu er PDP 11V03 tölvumiöstöö (CPU) með 56 kilo-
byte-minni og RX-11 seguiplötustöð fvrír tvær 240 kilo-
byte-plötur. Einnig fylgja aðlögunareiningar fyrir 5 skjái
og RT-11 stýrikerfi með FORTRAN og BASIC.
Tölvan fæst afhent eftir nánara samkomulagi, væntanlega
á öðrum ársfjórðungi 1980
Hún var keypt ný i ársbyrjun 1978 og er áætlað endurnýj-
unarverðmæti hennar 7,66 miljónir kr.
Nánari upplýsingar gefur Asmundur Jakobsson I sima
83600.
ORKUSTOFNUN
þess að ungar stúlkur i þessu
afskekkta fjallalandi geti lært að
lesa. Það dettur engum i hug i
alvöru. Þessir kommúnisku risar
er með hugann við pólitisk áhrif,
bandalög, hernaðarstöðu og
annað þessháttar. Þeir sem
leggja eitthvað á sig til að finna út
úr gjöröum þeirra eitthvað sem
menn vildu kalla rétta marxiska
stefnu, þeir geta eins mokað
sandi i botnlausa tunnu.
Afriska dæmið
Annað dæmi sem bendir i svip-
aða átt eru afskipti Sovétmanna
af átökum milli Sómaliu og Eþió-
piu, Eþiópiustjórnar og aðskiln-
aðarsinna i Eritreu. Allir telja
þessir aðilar sig vera að starfa i
sósialiskum anda — auk þess sem
allir eru þjóðernissinnar eins og
þeir eru langir til. Sovétmenn
hafa með þvi aö styðja fyrst
Sómali og Eritreumenn og siðan
Eþiópiustjórn hafa að sjálfsögðu
ekki verið að spyrja um það, hver
aðilinn færi með skástar hugsjón-
ir, heldur blátt áfram það, hvern-
ig aðstoð við striðandi aðila gæti
treyst þá sjálfa I sessi þarna i
námunda við oliuafla heimsins.
Carter neytir færis
Bandarikjamenn geisa mikið
þessa daga — en engum óvitlaus-
um manni dettur i hug heldur, aö
þeir séu að berjast fyrir lýðræði i
Afganistan eða klerkdóminum
þar. Þeir nota tækifæri, sem i
aðra röndina er kærkomið, til að
hressa upp á stööu sina við Persa-
flóa og suðurlandamæri Sovét-
rikjanna, endurheimta herstöðv-
ar, stækka aörar, verða sér út um
nýjar. Um leið er bersýnilega
reynt að róa aö þvi öllum árum,
að láta ótiðindi frá Afganistan-
þvinga menn inn á hugsunarhátt
kalda stríðsins: sá sem er ekki
með mér er á móti mér. Veldu þér
blökk að hallast að — þriöja leiöin
er ekki til.
Að þvi verður mikið spurt á
næstunni, hvort slikur hugsunar-
háttur mun sigursæll verða og
mun mjög reyna á þolrif allra
þeirra sem ekki vilja láta neyða
sig inn i faðmlag stórveldis. Einn
höfðingi var á dögunum aö svara
spurningum Newsweek einmitt
um þessi mál, Hussein Jórdaniu-
konungur. Enginn engill er Huss-
ein, öðru nær, en honum tókst all-
vel að koma fyrir sig oröi. Viku-
ritið spuröi, hvort Jórdania vildi
nú ekki bjóða Bandarikjunum
herstöðvar I tilefni innrásarinnar.
Nei, sagði kóngsi. Vikuritiö sagði
þá, aö Sovétmenn hefðu bæki-
stöðvar i Eþiópiu, Suöur-Jemen,
Afganistan og viðar, og hvort
Bandarikin ættu ekki að fá
svipaða fyrirgreiðslu i nálægum
rikjum?
Allar þessar stöövar ætti aö
leggja niður, sagöi kóngurinn
litli.
AB