Þjóðviljinn - 13.01.1980, Blaðsíða 21
Sunnudagurinn 13. janúar 1980. ÞJóÐVILJINN — SÍÐA 21
Skák
Framhald af 14 siöu.
gefa tafliö. Ef hvitur finnur nii
einhvern millileik lika dynja
ósköpinyfir. Mig grunaöi hættuna
i þessari stööu og þaö kvaldi mig
og lét mig ekki f friöi. Annars
vegar var eins og allt væri i lagi,
en hins vegar...
Þannig leiö um þaö bil hálf t ár.
Kominn var timi til aö fara aö
undirbiía sig fyrir nýtt heims-
meistaramót Sovétrikjanna.
Asamt M. Judovich yngri
rannsakaði ég framhaldið 12.
Dd3, en við fundum ekkert hræöi-
legt fyrir svartan og með þaö fór
ég til Bakú.
Bréf frá Moskvu
Búnar voru ein eöa tvær um-
feröir og þátttakendur meistara-
mótsins höfðu ekki enn vanist
hlýrri haustveðráttu BakU eftir
nóvemberslyddu sins heima. Þá-
barst mér ábyrgöarbréf,
stimplað I Moskvu, frá Michel
Judovich yngri. Bréfið hófst á
hlýlegum inngangi með hjartan-
legum samiíðarkveðjum. Siðan
sýndi Judovich fram á þaö á ein-
staklega skýran og skilmerki-
legan hátt að i leikjarööinni sem
sýnd var hér á undan hljóti hvitur
aö vinna eftir 15. — Bc5! Og þó
svo að enginn annar en við tveir
vissum þetta á þessum tima, get-
ur varla veriö erfitt að gera sér i
hugarlund hvernig mér leiö.
Judovich y ngri hafði uppgötvað
að eftir 16. Rxe6 De3+ svarar
hvitur 17. Hd2!! og svartur á sér
ekki viðreisnar von. Eftir 17. —
Dxd3 kæmi 18. Rc7+-Kd8 19.
Hxd3+-Kxc7 20. Hxf7 + og að á
sama hátt og eftir 20. — Kb6 21.
b4-Bxb4 22. Rd5+-Ka5 (slæmt er
einnig 22 — Kc5 23. Rxb+Kxb4 24.
Bf3 með miklum efnislegum yfir-
burðum) 23. Hff3! með hótun um
mát áa3, — sem ogeftir 20. —Rd7
21. Bg4-Hd8 22. Re4!-Bf8 23. Rg5
ætti svartur enga björgunarvon.
Allt þetta heldur gildisinu jafn-
velþóhviti kóngurinn standi á bl,
þ.e.ef 17. Kbl en ekki 17. Hd2. En
i leikjaröðinni 20. — Bd7 21.
Bg4-Hf8 kemur vel i ljós styrkur
17. leiks hvits (hróksleiksins).
Hvi'tur getur einfaldlega leikið 22.
Hxg7 án þess að þurfa að óttast
skákina á 1. röð: 22. — Hfl+ 23.
Kd2. Stæði hviti kóngurinn á bl,
gæti svartur staðist sóknina eftir
hið þvingaða 23. Kdl-Bd6! og
haldið þeim mannafla sem hann
hefur yfir. En hér er ekki hægt að
leika 23. — Bd6 vegna 24. Re4!
Leiki svartur21, — Hd8,þá blæs
hvitur til sóknar eins og sýnt var
hér að framan : 22. Re4-Bf8 (ef 22.
— Bb6, þá á hvitur mjög rólegt
framhald 23. Hxg7 og ekki veröur
séð hversu svartur getur losað
sig) 23. Rg5.
Ég yfirfór útreikninga vinar
mins gaumgæfilega aftur og aftur
og mér skildist að hér var komið
rothöggið á Afbrigðið. Leikurinn
15.— Bc5 var útilokaðurog svart-
ur þurfti enn á ný að leita svars i
hinni eilifu spurningu Hamlets:
,,Að vera eða vera ekki?”
Ég endurtek: Enginn vissi um
þetta ennþá og enn um stund yrði
ég að heyja baráttu við ósýni-
legan andstæðing. En hver hug-
mynd hefur sinn vitjunartima og
andstæöingur minn gat á hverri
stundu klæðst holdi. Almennt
fannst mér ég ekki heldur hafa
siðferðislegan rétt til að beita Af-
brigðinu meö þá von i brjósti aö
hinn aðilinn fyndi ekki réttu leiö-
ina. Siöferðisleg sannfæring var
nauðsynleg og óhjákvæmileg, en
hún gat þvi aðeins orðið að veru-
leika að heild leikjaraöanna á
borðinu réttlætti hana.
örlögin höguðu þvi þannig til aö
mér gafst frestur. A meistara-
mótinu þurfti ég aðeins einu sinni
að standa fyrir máli minu i Af-
brigðinu er ég tefldi gegn hinum
frábæra taktiska meistara Rasjid
Nesjmetdinov, en i þeirri skák
var til umfjötlunar allt önnur
grein þess.
Eftir mótið hafði ég nægan
tima. Enn á ný — og hversu oft
var þaö ekki orðiö? — hófst ég
handa við að rannsaka stööuna
eftir 12. Dd3. Ég tók til gaumgæfi-
legrar athugunar fjölmörg svör
svarts. Loks valdi ég það sem
mér virtist illskásti kosturinn 12.
— Dh4+ 13. g3-Dxf6 14. Hfl-De5
15. 0-0-0 Ha7, þó svo að staðan
eftir 16. Rf3 vektiekki óskipta að-
dáun mina. Ég ætla að ræða um
rannsðknir minar á þessari stöðu
siðar, en núna langar mig að
viðurkenna að eftir allar hinar
óhemju viðamiklu rannsoknir
minar á Afbrigðinu sem þá lágu
að baki mér, hafði einhvers konar
andúð á þvi vaxið hið innra með
mér.
Þannig var mál með vexti að
auk hins mjögsvo óþægilega leiks
þeirra Bronsteins og Mutsjniks,
12. Dd3, steðjuðu nú vandræði að
Afbrigðinu úr annarri átt. Stór-
meistarinn V. Simagin, mjög
frumlegur og vandvirkur skak-
maður, hafði lagt það til að leika
tveimur leikjum fyrr 10. De2!? i
þeim tilgangi að halda fram-
varðarstöðunni á e5, framkvæma
langa hrókun sem fyrst og hefja
sókn gegn svarta kónginum sem
strandaður er á miðjunni. Mér
tókst ekki á þessum tima að ráða
fram úr þvi verkefni að berjast á
tveimur vigstöðvum i einu, finna
varnir gegn tveimur hættulegum
kerfum samtimis. Til þess hafði
ég hvorki afl né sálarró. Þó ég
ynni að öðru verkefninu gat ég
aldrei varist þeirri hugsun aö
lfklegast væri þetta allt klepps-
vinna, —aðekki mundi vera hægt
aðfinna vörn við hinum leiknum.
Og allt i einu fannst mér eins og
Afbrigðið hefði sýkst af holds-
veiki: sárgrériáeinumstað i dag
til þess að birtast svo aftur á
morgun annars staðar. Það var
þá sem þyrmdi yfir mig og mér
fannst ég verða að segja skilið viö
Afbrigðið.
„Núernóg komið! Égerorðinn
þreytturá endalausri leit, þreytt-
ur á þvi að biða stöðugt ömurlegt
skipbrot. Nú er kominn timi til aö
taka Urslitaákvörðun! ”
Eftir meistaramót Sovétrikj-
anna i Bakú tefldi ég Afbrigðið
tvivegis af gömlum vana árið
1962, gegn Ortega á Kúbu og
Nikitin á meistaramóti skákkl-
dbbsins „Búrevéstnik” og það
var allt og sumt.
„Þakka þér fyrir allt, kæra Af-
brigði. Alasaðu mér ekki fyrir
hugarfarsbreytinguna, — fyrir-
gefðu! ”
Þurftu þetta nú að verða enda-
lokin! A þvi augnabliki er Af-
brigðið missti töfra sina i minum
augum, tók múgur manns upp á
að tefla það. Það kom upp i
hverju móti, fyllti öll skáktimarit
og blöð. Afbrigðið var komið i
tisku!
Annars vegar kitlaði hin þögula
almenna viðurkenning hégóma-
girnd mina, enda hafði ég i þrjú
löng ár stöðugt staðið fyrir mál»
stað Afbrigðisins irioð svörtu einn
manna, en á hinn bóginn fann ég
til blandaðra tilfinninga af
skömm og vafa, Það væri allt
annaö ef menn hefðu teflt Af-
brigðið áður fyrr, er það var ekki
annað en órannsakaður hvitur
blettur á landakortinu og þegar
sérhverskák var eins og ferðalag
til ókunnugra landa. En núna,
þegar svo þungbær reynsla hafði
dunið yfir höfuð svarts...!
Þess vegna var lika þessi efi.
Ég skammaðist min fyrir Af-
brigðið, sem stöðugt nýir og nýir
skákmeistarar voru farnir að
tefla af furðu mikilli léttuð, án
þess að sökkva sér ofan i athuga-
semdir eða rannsóknir sem fyrir
lágu, án þess að reyna að öðlast
djúpan skilning á hinu óvanalega
byrjunarkerfi þar sem ekki var
hægtað beita almennu stöðumati,
enda varð það til þess að þeir biðu
einn ósigurinn af öðrum. Þrátt
fyrir rödd skynseminnar tók ég
sérhvern slikan ósigur sem
persónulegt áfall og hjarta mitt
herptist saman i hvert sinn er ég
sá á prenti þessa vanalegu 20-25
leikja skák með kaldhæönislegu
„Svartur gaf” i lokin.
Oftar en einu sinni flaug mér i
hug: ætti ég ekki að kasta mér
aftur út i baráttuna, ætti ég ekki
aö neyta alls mins afls til aö
endurreisa Afbrigðið hressa upp
á slæman orðstir þess? En ég
hafði ekki krafta til þess og
stundarákvöröun mina um að
kasta Afbrigðinu fyrir róða stað-
festi ég með eftirfarandi orðum:
„Sama er mér þó svartur haldi
áfram að tapa, svo lengi sem það
eru aðrir en ég og svo lengi sem
það er ekki kallað mitt Afbrigði.
Ég er búinn að fá nóg af þvi!”
Afturhvarf
Og i mörg ár snerti ég alls ekki
við Afbrigðinu. Hvorki við
rannsóknir né i keppni. Og jafnvel
nú veit ég ekki hvort ég hefði
nokkurn tima snúið mér aö þvi
aftur ef ekki hefði komið til þetta
samtal viö Botvinnik sem getið er
um fremst i þessari bók. — Þegar
sú hugsun var fullmótuð hjá m'ér
aö ég mundi einmitt skrifa um Af-
brigðið tók ég til við að fara yfir
gamlar skákir, minar eigin og
annarra. Ég tók fyrir hægt og
nákvæmlega stöður sem áður
höfðu verið rannsakaðar
gaumgæfilega, sannreyndi enn á
ný þaðsem áðurhafði margsinnis
veriö sannreynt. Og undriö
gerðist: Eftir tiu ára hlé sá ég Af-
brigðið i algerlega nýju ljósi.
Skyndilega var eins og upp risi
tilfinning sem bæld hafði verið
niður einhversstaðar i afkomum
sálarinnar: en hvað, ef.... En
hvað ef Afbrigðið er mér ekki
dautt? Hvað ef það lifir?!
Dagheimilið
Hörðuvöllum
Hafnarfirði
óskar eftir
starfskrafti
allan daginn
Upplýsingar
i síma 50721
GREIDENDUR
vinsamlega veitið ef tirfarandi
erindi athygli:
Frestur til að skila launamiðum
rennur út þann 23.janúar.
Það eru tilmæli embættisins til
yðar, að þér ritið allar upplýsingar
rétt og greinilega á miðana og
vandið frágang þeirra. Meö því
stuðlið þér aó hagkvæmni í opin-
berum rekstri og firrið yður
óþarfa tímaeyðslu.
RÍKISSKATTSTJÓRI
áskríft
ttJÚÐVIUINN
/ sima 81333 3
Hringið eða skrifið, og þér fáið Þjóðviljann sendan heim
Ég óska eftir áskrift að Þjóðviljanum:
l
NAFN
HEIMILISFANG SÍMI
ÞJÓÐVILJINN SÍÐUMÚLA 6, 105 REYKJAVÍK. SÍMI 81333.