Þjóðviljinn - 13.01.1980, Blaðsíða 24

UÓDVIUINN
Sunnudagurinn 13. janúar 1980.
nafn*
Spennandi
verkefni
t hverri viku er eitthvert
eitt mái, eöa einn maöursem
oftar er nefndur i fréttum en
aörir. Nafn vikunnar sem
var að lföa er án vafa Finnur
Torfi Stefánsson, nýráöinn
umboösfulltrúi I dóms og
kirkjumálaráðuneytinu.
Einmitt þaö aö hann var
ráöinn í þetta starf hefur
orðið til þess aö deilur
hófust um veitinguna og var
vegiö aö dómsmálaráðherra
fyrir aö veita fiokksjbrdöur
sinum embættiö.
Þvi var þaö fyrsta spurn-
ingin þegar viö röbbuöum
viö Finn Torfa, hvort hér
væri um flokkspólitiska
embættisveitingu aö ræöa?
Þú telur þá ekki, aö það
hafi hjálpaö neitl uppá aö þiö
eruð flokksbræður i pólitfk?
Ég hygg aö þingseta min i
á siöasta þipgi hafi veriö
frekar metin mér til ókosta
og aö ég hafi veriö ráöinn i
þetta nýja starf þrátt fyrir
þingsetuna en ekki vegna
hennar.
t hverju er svo starf þitt
aöallega fólgiö?
— Mér ber aö sinna
erindum þess fölks, sem
telur aö á hlutsinn hafi veriö
gengiö isamskiptum viö
stofnanir sem heyra undir
döms og kirkjumálaráöu-
neytiö. Mér ber aö leiöbeina
þessu fólki svo og aö veita
almenningi lögfræöilegar
leiöbeiningar i samskiptum
þess við rikiskerfið.
Er sambæirlegt starf til i
nágrannalöndum okkar?
— Ekki kannski alveg
sambærilegt, en þó er viða
veitt lögfræöiþjónusta
ókeypis þvi' fólki sem ekki
hefurefni á aö kaupa sér lög-
fræöiþjónustu. Eins eru til
störf umboösmanna, sem
eigaaö sjá um að
einstaklingurinn sé ekki
hlunnfarinn af rikinu. Þaö
má kannski segja aö mitt
starf liggi þarna mitt i milli
eins og nú er.
Þaö kemur sem sé i þinn
hiut aö móta þetta starf,
kvlöir þú þvi?
— Nei, alls ekki, en ég geri
mér grein fyrir þvi aö það
getur oröiö vandasamt. Ég
verö aö gæta þess aö sinna
erindum fdlks meö þeim
hætti aö viðunandi sé fyrir
þaö og eins verö ég aö gæta
þess aö ganga ekki svo
harkalega fram i
samskiptum minum við
opinberar stofnanir aö ég
eigi á hættu aö þær snúist
gegn mér. Maður veröur aö
reyna aö fara þarna milliveg
og freysta þess aö leysa
málin á þann veg aö allir
veröi ánægöir. Þvi má segja
aö þetta s é n okk uö spen nand i
verkefni fyrir mig.
S.dór.
Aöalsimi Þjóöviljans er 81333 kl. 9 — 20 mánudaga til
löstudaga, kl. 9 — 12. f.h. og 17 — 19 e.h. á laugardögum.
Utan þess tima er hægt aö ná i blaöamenn og aöra starfs-
menn blaðsins i þessum simum: Ritstjórn 81382, 81527,
81257 og 81285, afgreiösla 81482 og Blaöaprent 81348.
C 81333
Kvöldsími
er 81348
Tóbaksreykurinn liggur
sem þoka yfir réttarsaln-
um. Dómarinn Alexandra
Kollontay situr stif i baki,
klædd hvítri blússu og meö
hárið bundi í hnút. Fyrir
framan hana liggja sönn-
unargögnin: m.a. ritverk
Stalíns á finnsku fram að
nr. 13 frá árinu 1933, bók-
menntir um fyrirbærið
Stalín og stór flaska af
Vodka. Til vinstri situr
ákærandinn Nichola j
Bucharin. Fyrir miðju
stendur sjálfur sökudólg-
urinn, hinn ákærði: Josef
Stalín.
Þannig hefst nýstárleg leiksýn-
ing sem frumsýnd var á 100 ára
afmælisdag Stalins 21. desember
1979 og ber nafnið „Historian
Turmiola” eða „Dómur sögunn-
ar”. Sýningin fór fram á æsku-
lýðsheimili i Eira, Helsingfors i
Finnlandi, og aðstandendur sýn-
ingarinnar, aöallega visinda-
menn, segja þessa sýningu vera i
anda Silimtft-verkunarinnar.
Aöeins ein sýning
Silimát-verkunin byggist á þvi,
að skapa mikiö umtal i kringum
verkið og sýninguna fyrir frum-
sýningu, en láta aðeins afmark-
aðan hóp leikhúsgesta sjá sýning-
una, sem sýnd er aðeins einu
sinni. Þá er reiknað með aö þeir
fáu sem sáu leikverkið i þetta eins
sinn og þeir, sem aldrei uröu
þessarar ánægju aðnjótandi muni
ræða ákaft og mikið um sýning-
una. Þannig, segja forsvarsmenn
SilimoTt.-verkunarinnar, mun
innihald verksins, sem skiptir
meira máli en verkið sjálft, ber-
ast milli vinnustaða, heimila og
jafnvel fjölmiðla. Forsendan að
þetta takist, segja þeir ennfrem-
ur, er sú, að verkið fjalli um eitt-
hvert áhrifamikið umræöuefni,
sem lengi hefur veriö haldiö niðri
meðal almennings.
Trotskí
sögumaöur
Og það er greinilegt, að Stalin
og réttarhöld hans eru um-
ræðuefni sem virðist hafa verið
haldið frá Finnum. Sögumaður er
Trotski i liki afturgöngu, sem
m.a. bendir á að Bucharin hafi
bjargað sér á ótrúlegan hátt und-
an réttarhöldunum 1938 og siðan
átt vetrarsetu sem prófessor i
þjóðfélagsfræðum við Joensuuhá-
skólann i Finnlandi.
En aðalpersónan er Stalin. I
verkinu er hann kominn til ára
sinna, hann er iklæddur slitinni
fangaskyrtu, og i fylgd með hon-
um eru aðrir sakborningar svo
sem Beria og Vysjinski
(aðalákærandinn i réttarhöldun-
um i Moskvu á fjórða áratugn-
um). F'leiri persónur koma við
Trotski er sögumaöur leikverks-
ins — i gervi afturgöngu!
4
_ , r
Rucharin er ákærandinn i leikrit-
inu „Dómur sögunnar”.
sögu: morðingi Trotski i gervi
finnsks áfengislæknis, Antonio
Gramsci, Nedesjda Krupskaja og
fleira gott fólk svifur um sviðið,
auk margra ónafngetinna per-
söna, sem hlýða skipunum eða
gefa skipanir, þegar hið undar-
lega leikverk fer af stað.
Glæpir Stalíns
I fyrsta þætti undirstrikar
Bucharin hina götóttu þekkingu
almennings á Stalin og yerkum
hans: Stalin var einvaldur, hann
skellti skollaeyrum við miðstjórn
flokksins (hún kom ekki saman
öll striðsárin, eitt sinn liðu 13 ár
milli flokksráðstefnanna) og
hann beitti mönnum sem Beria til
að framkvæma skuggaverk sin.
Af 139 meðlimum i miðnefndinni
sem kosnir voru á 17. ráðstefnu
flokksins 1934, voru 98 handteknir
og drepnir á timabilinu 1937-38.
Það er óhugsandi að flokksráð-
stefnan hefði getað kosið slika
glæpamenn eins og Stalin kallaði
þá, til að gegna trúnaðarstörfum
fyrir flokkinn. Sömu örlög hlutu
1108 sendimenn (af 1966) sem
sóttu flokksráðstefnuna 1934.
Hvernig gat það gerst, spyr
ákærandinn, að þeir sem dæmdir
voru i opnum réttarhöldum,
viðurkenndu afbrot sem þeir
höfðu aldrei framið? Bucharin
viðurkenndi að hann hefði verið
njósnari fyrir Japani, Englend-
inga og Þjóðverja, samtimis þvi
aö hann væri trotskiisti og hægri-
maður og hefði reynt að myrða
Lenin, Stalin, Sverdlov og Maxim
Gorki o.s.frv. Hinir tryggu
kommúnistar neyddust til að
viðurkenna afbrot vegna þess að
þeim voru settir eftirfarandi
kostir: Ef þú viðurkennir ekki
glæpi þina, þá styður þú fasist-
ana, sem halda þvi fram að rétt-
arhöldin séu sjónarspil.-
Varnarræöa
hins ákœröa
Akærandinn heldur áfram ræðu
sinni og bendir á hve farsællega
kommúnisminn hafi farið af stað,
og gerir Stalin ábyrgan fyrir þvi
hvernig fór: „Hvers vegna eyði-
lögðuð þið alít þetta lifandi og
skapandi afl?”
,Ég gerði það ekki”, svarar
Stalin, og hefur hina marxiska
vörn sina. „Ég eyðilagði flokkinn,
en það var hann sem skapaði for-
sendurnar fyrir eigin eyðilegg-
ingu. Ég var aðeins verkfærið. En
ef einhver annar hefði
verið við forustu, hefðu Sovét-
rikin ekki verið til i dag. Menn
sætu sundraðir og hver og einn
ræddi sina einkalausn að sinum
eigin þjóðlega kommúnisma.”
„En hvað með sósialismann?”
þrumar ákærandinn.
„Tja,” segir Stalin, „Það er
erfitt að halda i prinsipin þegar
praktisk pólitik er annars vegar.”
og bætir við: „Það veit sérhver
kommúnisti, sem setið hefur i
rikisstjórninni.”
Stalin heldur áfram vörn sinni
og vitnar i franska heimspeking-
inn Althusser, sem tekist hefur að
smygla Stalingagnrýni sinni inn i
fangelsi hins ákærða. Persónu-
dýrkunin er ekki marxiskt hug-
tak, hún útskýrir ekkért. Þess
vegna verður að útskýra fyrir-
bæriðStalin út frá framleiðslunni
og stéttarbaráttunni.
„Ég get þess vegna ekki viður-
; kennt þá skoðun ákærandans, að
Stalin þurfti á persónudýrkun að
halda”, segir Stalin. „Ég er tor-
trygginn og eigingjarn. Ég er
fyrst og fremst barn kerfisins, og
ég sá til þess að það var styrkt.
Það eruð þið sem bjugguð til
Stalíndýrkunina, ekki ég. Þið
munuð aldrei geta drepið þessa
dýrkun, hún er enn að byltast i
brjóstum ykkar. Þið eruö allir
samsekir, þið viljið dæma mig til
að losna sjálfir við dóm. Þið eruð
nógu heimskir til að halda, að
stalinisminn deyi, þótt ég deyi!”
Útlegö
til Finnlands
1 siðasta þætti er Stalin orðinn
gjörbreyttur, hann er niðurbrot-
inn og viðurkennir allar syndir
sinar. Ahorfendur vita ekki hvað
gerst hefur, en óljóst læðist sá
grunur að leikhúsgestum að
þarna sé fortiöin lifandi komin:
Fordæming Stalins á eigin verk-
um minnir óþægilega mikið á
játningu Bucharins i réttarhöld-
unum 1938.
Stalin er að lokum dæmdur i út-
legð til litils lands þar sem hann á
að eyða ævikvöldinu: Finnlands.
(-im tók saman)