Þjóðviljinn - 17.01.1980, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN
DIÚÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Otgefandl: Útgífufélag ÞjóBviljans
Framkv*mdastJóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttaatjórl: Vilborg Haröardóttir
Umtjónarmaöur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson.
Kekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéöinsson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Jón Asgeir SigurÖsson
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Jón ölafsson
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handiita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigriöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir ólafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Einar Guöjónsson, Guömundur Steinsson, Kristin Péturs-
dóttir.
Slmavarsla: ólöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjónsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir
Útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6, Reykjavfk.simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
NATO-hrokinn
tilefnislaus
Þeir, sem um stjórnarmyndunarviðræður fjalla,
telja það alla jafnan rétta siði, að ekki séu fram settir
úrslitakostir fyrirfram um það, hvernig að þeim hlutum
skuli staðið. I fréttaskýringu Björns Bjarnasonar í
Morgunblaðinu sl. þriðjudag er farið inn á nokkuð aðrar
brautir. Maður, sem hefur verið í nánu samstarfi við
formann Sjálfstæðisf lokksins, lýsir því sem sjálfsögðum
hlut, aðöllum eigi að vera Ijóst, „að Sjálfstæðisflokkur-
inn tekur ekki þátt í ríkisstjórn undir forsæti Alþýðu-
bandalagsins". Hver bannar honum það?, mætti spyrja.
En hér endurtekur sig sagan frá þvi 1978, enda vitn-
ar Björn Bjarnason til hennar sem fordæmis. Hann tel-
ur, að Alþýðubandalagið geti ekki haft neitt á móti slík-
um skilmálum, vegna þess að það haf i rætt við Benedikt
Gröndal og gengið til stjórnarsamstarfs við Alþýðu-
flokkinn, sem lýsti því yfir 1978, að hann féllist ekki á
forsætisráðherra, sem hefði „aðrar" skoðanir en hann.
Formúlan var sú, að utanríkisráðherra og forsætisráð-
herra yrðu að vera sama sinnis. Með þessum og þvílíkum
yfirlýsingum er verið að koma fótum undir þá sérstæðu
kenningu, að tvenns konar lýðræði skuli ríkja hér á landi.
Annarsvegar hið opinbera og fræðilega lýðræði, sem
gerir ráð fyrir að kjósendur séu að velja sér pólitíska
forystu, án þess að nokkur f lokkur skuli vera fyrirfram
útilokaður frá því hlutskipti að fara með stjórnar-
forystu. Hins vegar á svo að koma einhverskonar hefð á,
að í raun og veru skuli einn flokkur, sem nýtur fylgis
nálægt fimmtungs kjósenda, útilokaður frá slíku hlut-
skipti að duttlungum annarra flokka.
Um þessa kenningu sína segir Björn Bjarnason,
aðstoðarmaður og ráðgjafi Geirs Hallgrimssonar:
„Þetta er grundvallarforsenda sem ekki verður snið-
gengin nú á tímum þegar það er æ algengara að stjórnar-
leiðtogar komi saman til alþjóðlegra funda." Með öðrum
orðum — hér er farið fram á einskonar viðurkenningu á
þvi, að Alþýðubandalagsmenn séu aðeins til heimabrúks.
Einmitt sami maður hefur, ásamt stjórnmálarítstjóra
Morgunblaðsins, rætt i fullri alvöru möguleika á „sögu-
legum sættum" Alþýðubandalags og Sjálfstæðisf lokks.
Fram að þessu hef ur mátt lesa út úr þessum skrif um, að
slikar sættir ættu að vera á jaf nréttisgrundvelli, en eitt-
hvað hafa Sjálfstæðismenn hresst við að aðrir flokkar
létu svo lítið að ræða við þá um þjóðstjórnarmöguleika,
úr því að hrokinn er aftur tekinn við af lítillætinu á síðum
Morgunblaðsins.
Meginmálið í þessu sambandi er, að um stjórnar-
samstarf er gerður starfssamningur milli f lokka og þar
meðal annars kveðið á um meginatriði utanríkismála-
stef nu. Sé engu að síður gengið til stjórnarsamstarfs með
grundvallarágreining í utanríkismálum í farangrinum
kann að vera eðlilegt, að samið sé um verkaskiptingu
innan stjórnar með tilliti til þess á lokastigi stjórnar-
myndunar. En hugmyndin um að forsætisráðherra, sem
bundinn er af samstarfssamningi samsteypustjórnar,
geti ekki komið fram hvenær og hvar sem er fyrir hönd
hennar, þótt grundvallarskoðanir flokks hans séu aðrar
en í stjórnarsáttmála, er f jarstæðukennd.
Benda má á, að vanhæfni til að fara með utanríkis-
mál og gæta hagsmuna íslensku þjóðarinnar útávið getur
heldur betur verið sprottin af óeðlilegri þjónslund við
erlenda aðila. Þannig hefur til að mynda Benedikt
Gröndal, núverandi utanríkis- og forsætisráðherra, verið
gagnrýndur harðlega fyrir aðætla að opna þjóðlíf ið fyrir
bandariskum dátum og ganga erinda norskra flokks-
bræðra og veisluvina í Jan Mayen málinu, m.a. vegna
f járstuðnings frá þeim. Það hefur líka bryddað á ýms-
um undirmálum og leynimakki NATO-pólitíkusa á
íslandi, og er þess að minnast, að 1951 var Alþingi haldið
utanvið makkið um hernám Bandaríkjahers, og að dreg-
ið hefur verið fram úr leyndarskjölum, að Bandaríkja-
stjórn og forystumenn annarra NATö-ríkja hafa leynt
og Ijóst gefið íslenskum stjórnmálamönnum fyrirmæli
um, hvernig einangra skuli sósíalista í stjórnmálum og
halda „óæskilegum" einstaklingum utan stjórnarstofn-
ana og opinberra f jölmiðla.
Sú saga ber islenskum NATO-pólitíkusum ekki fag-
urt vitni né hagsmunagæslu þeirra f yrir Islendinga. Ætli
það sé ekki sanni nær, að barátta íslenskra sósíalista og
herstöðvaandstæðinga, sem komið hefur því orði á
íslendinga, að þeir séu „tregir bandamenn" (reluctant
allies), haf i komið í veg fyrir, að litið sé á íslendinga al-
farið sem viljalausa hækju Bandaríkjastjórnar á
alþjóðavettvangi. —ekh
P«lippt
Svavar Gestsson.
Beðist ásjár
fyrir geir
Mun Alþýöubandalagið snúa
sér til Sjálfstæöisflokksins? er
hin dramtíska meginspurning í
fréttaskýringu Björns Bjarna-
sonar i Morgunblaöinu sl. miö-
vikudag. Þaö væri nú gustuk þvi
Geir Hallgrimssyni viröist vita
ómögulegt aö mynda rikisstjórn
sjálfur. Aö mati Morgunblaös-
ins er ótækt aö Svavar Gestsson
eöa annar Alþýöubandalags-
maöur veröi forsætisráöherra
en hinsvegar er töluveröur
spenningur á þeim bæ fyrir þvi
aö Svavar myndi stjórn fyrir
Geir Hallgrimsson og eftirláti
honum svo forsætisráöherra-
stólinn. Þannig fór lika 1974 aö
Ólafur Jóhannesson varö aö
taka aö sér fyrir Geir Hall-
grímsson aö koma saman stjórn
þar sem formaður Sjálfstæöis-
flokksins fékk aö lokum for-
sætisráöherranafnbótina. Nú
hefur Geir Hallgrimssyni þris
var á sex árum mistekist aö
koma saman stjórn fyrir eigiö
frumkvæöi. Er þaö furða þótt
Björn Bjarnason, einn af nán-
ustu samstarfsmönnum hans,
biöjist ásjár fyrir Geir hjá
kommunum.
hannheföi ekki veriö svona yfir-
máta formlegur.
í fréttinni kemur einnig fram
aö veröbólgan hlaupi nú á 85%
— stiga hraöa. Þjóöhagsstofnun
gerir aö visu ekki ráö fyrir aö
veröbólgan veröimeiri en 50% á
árinu aö óbreyttu, en ekki er nú
allt aö marka sem þaðan kem-
ur, og 85 prósentin gætu ef til vill
ver'io Komin 'frá Bjarna Braga
og Hagfræðideild Seölabankans.
1 þriöja lagi veröur aö telja
þaö vafasamt aö sú rlkisstjórn
sem nú situr aö völdum geti siö-
feröilega variö þaö aö deila út
feitum embættum til krata út
um allt sjórnkerfið, eins og orö-
ið er og er I bigerö. „Hér er ekki
einu sinni um aö ræöa rikis-
stjórn sem nýtur stuðnings
meirihluta Alþingis, og getur
fylgt ákvörðunum eftir
meö venjulegum hætti hér á A1
þingi, heldur gervistjórn, sem
ekki hefur stuðnig viö gerðir
sinar”, sagöi Geir Gunnarsson
m.a. á þingi i gær.
Vilmundur Gylfason dóms-
málaráöherra og þeir aðrir
kratar sem látiö hafa hátt um
vilja sinn til siöbætandi áhrifa
i opinberu lifi veröa undir þvi aö
sitja að til þeirra séu gerðar
mjög ákveðnar siöferöilegar
kröfur. Jafnvel meiri en ann-
; arra. Það er sá kross sem siöa-
postular verða aö bera. Engu er
likara en Vilmundur og Co séu
aö kikna undir þessum þunga
siöferöiskrossi og spillingar-
áhrifum valdsins.
—ekh
Léleg
málsvörn
Málsvörn krataráðherra fyrir
ráöningu Finns Torfa Stefáns
sonar fyrrv. alþingismanns i
dómsmálaráöuneytiö er klén.
1 fyrsta lagi er flumbrugang-
ur þeirra krata um eöli, tilgang
og afmörkun embættisins meö
eindæmum. Fyrst á þetta aö
vera einhverskonar tyftunar-
stjóri yfir dómurum landsins,
þá umboösmaður I likingu viö
„ármenn” þjóöþinga á Noröur-
löndum og loks hafa þeir kratar
bakkaö niöur i það aö hér sé um
Vilmundur Gylfason.
ogi skorðé
Kommar
eru
fréttaefni
Þaö þykir ætiö saga til næsta
bæjar þegar Alþýöubandalags-
manni er falin stjórnarmyndun
á Islandi. Annað er eiginlega
ekki frétt i sambandi viö stjórn-
armyndunarumleitanir hér i
augum erlendra fjölmiöla.
Þetta er i samræmi viö góöa
siðu í fréttamati og ofur eölilegt
þvi jafnaöarlega er hiö óvenju-
lega og spennandi meira frétta-
efni en hiö venjulega og ófrum-
lega.
Og viö lesum i Reuter-skeyt-
um ilmandi vandlætingu yfir þvi
aö dr. Kristján skuli leyfa sér aö
biöja „leiötoga kommúnista
Svavar Gestsson að mynda
rEkisstjórn”. (Reuter er greini-
lega búinn að setja Lúövik af).
Bót er þó i máli aö þess er ekki
vænst aö tilraunin beriárangur.
En Reuter verður þó aö viöur-
kenna að það hafi verið „form
lega rétt” af forseta að biöja
kommúnistaleiötogann um
greiöann þvi kommar séu altént
þriðji stærsti stjórnmálaflokk
urinn i landinu. Hinsvegar ligg-
ur milli lina aö forsetinn heföi
nú getaö látiö þetta ógert ef
aöræöa embættismann sem eigi
aö veita ókeypis lögfræöilega
aöstoö á vegum ráöuneytisins.
Niöurstaðan veröur þó sú sama
og i upphafi aö hér sé um aö-
stoöarmann dómsmálaráöherra
aö ræöa sem ráöinn er flokks-
pólitiskri ráöningu. „Alþýðu-
flokksmaöur hefur fengiö vinnu
hjá kerfinu”, segir Dag-
blaös-Jónas.
Ólögmœtt?
1 ööru lagi er Vilmundur
Gylfason meö þessari embættis-
sveitingu sinni að gera ná-
kvæmlega sama hlutinn og hann
og Sighvatur Björgvinsson
gagnrýndu hvaö harðast þegar
Magnús Torfi Ólafsson var ráö-
innblaöafulltrúi vinstri stjórnar
á sínum tima. Nú er það ekki
siölaust þótt lagaheimild skorti
fyrir ráöningu, þótt máliö hafi
ekki farið eins og skylt er fyr-
ir fjárveitinganefnd o.s.frv. Ef
til vill er dómsmálaráöherrann
aö sanna meö þessu kenningu
sina frá dögum kjallaragrein-
anna í siödegisblöðunum um aö
allir stjórnmálamenn séu eins
aö þvi leyti aö valdiö spilli þeim.
En þjóöin stóö ábyggilega i
þeirri meiningu og sérstaklega
kjósendur Vilmundar aö hann
ætlaöi sér á þing og i ráöherra
stól einmitt itl þess að afsanna
þessasina kenningu og innleiöa
siöbót I stjórnmálakerfið.
Krossinn
þungi
Enginn hvati?
1 einum af mannvitsleiöurum
Alþýöublaösins sl. miövikudag
er þetta ritaö:
„Viöast hvar i opinberum
rekstri er engan innbyggðan
hvata aö finna... ” osfrv. En
hvaö um Sighvat? Hann hefur
aö minnsta kosti haldiö þvi
á lofti að hann persónulega sé
nægilegur hvatitil þess aö spara
rikisrekstrinum miljaröa
króna. Er hér ómaklega vegiö
úr launsátri aö fjármálaræö-
herra Alþýöuflokksins?
Björn Bjarnason.