Þjóðviljinn - 26.01.1980, Blaðsíða 5

Laugardagur 26. janúar 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Greinaflokkur eftir Björn
Arnórsson hagfræðing BSRB
Hvað er
vísitala?
Björn Arnórsson
Visitölugrundvöllurinn
Slöast fjallaði ég um neyslurannsóknir og að
núverandi framfærsluvisitölugrundvöllur hefði
verið notaður siðan 1968, en hann byggir á bú-
vörureikningum 100 fjölskyldna á árunum 1964 -
1965.
Mjög mikil breyting varð með þessum grund-
velli frá þeim, sem áður hafði verið notaður allt
frá árinu 1959. Þannig voru um 240 liðir i 1959-
grundvellinum, en i 1968-grundvellinum eru um
500 liðir. Auk þess eru margir liðirnir samsettir
úr mörgum vörutegundum þannig að verðupp-
lýsingarnar, sem safnað er aö hverju sinni
skipta þúsundum.
Að s jálfsögðu er ekki svigrúm hér til að rekja
alla þessa liði, en ef við skiptum þeim upp i
helstu flokka, þá voru hlutföllin, sem hér segir i
grundvellinum 1968.
Matvörur.............................26.71%
Drykkjarvörur (kaffi.gosofl.) ........3.45%
Tdbak.................................2.62%
Föt og sköfatnaður...................11.59%
Hiti og rafmagn.......................3.84%
Heimilisbúnaður.hreinlætisv. o.fl.....7.95%
Snyrtivörurog snyrting............... 1.71%
Heilsuvernd ..........................1.97%
Eigin bifreið.........................8.67%
Fargjöld og þess háttar...............1.59%
Sima- og póstútgjöld .. ..............1.28%
Lestrarefni, útvarp, sjónvarp,
skemmtaniro.fi........,............10.82%
Annað .............................. 2.26%
Samtals (visitala vöru og þjón.) ....83.46%
Húsnæði..............................16.08%
Gjöld til opinberra aðila (alm. tryggl.
s júkraspml. o.fl.).................3.42%
Samtals.............................102.96%
fjöiskyldubætur ..................-.2.96%
Alls (framfærsluvisitala) ..........100.00%
Nú getur hver sem er skemmt sér við að lita i
eigin barm. Ef tekjur minar eftir skatta eru t.d.
200 þúsund kr., eyði ég þá 26,71% eða 53.420
krónum i mat eða 16.08% eða 312.160 krónur i
húsnæði?
stöðu, sem stemmir við eigin búreikning og kem
ur þar fyrst og fremst tvennt til. 1 fyrsta lagi er
þessi grundvöllur meðaltal af neyslu 100 fjöl-
skyldna eins og fjallað'var um i siðasta pistli. og
i öðrulagi hefur neysla okkar breyst töluvert frá
þvi að ofannefnd rannsókn var gerð, eins og
áður hefur verið getið.
En þá vaknar spurningin, sem við heyrum svo
oft: „Neyslan hefur breyst mjög mikið frá árun-
um 1964-1965. Þýðir það ekki aö framræsluvisi-
talan mæli kolvitlaust?” Þvi verður vissulega
ekki svarað fyrr en nýi grundvöllurinn er kom-
inn i gagnið og við getum látið þá mæla samtim-
is, en grun hef ég um að mismunurinn sé ekki
svo ýkjamikill.Tilfellið er nefnilega að þegar til
lengdar lætur hafa hinar ýmsu vörutegundir til-
hneigingu til að hafa sömu „verðbólgu”, þ.e.a.s.
að hækka álika mikið i verði. Ef núgildandi
grundvöllur er borinn saman við 1959 grundvöll
inn, þá er munurinn ótrúlega litill — og var þó
um meiri breytingu að ræða þá en væntanlega
mun verða með næsta grundvelli.
Hlutfallslegar
breytingar
Þá komum við að hinni spurningunni, þ.e.:
,,Er nokkurt vit i visitölugrundvelli, sem aðeins
byggist á verðlagi og neysluvenjum Reykvik-
inga?” Orugglega yrði um einhverjar breyting-
ar að ræða, en ég er sannfærður um að frávikið
yrðiekkisvomikið. Við megum ekki gleyma þvi
aö framfærsluvísitalan mælir hlutfallslegar
breytingar þ.e.a.s. breytingar miðaðar við ein-
hvern ákveðinn grunn. Segjum t.d. að það kosti
200 þúsund fyrir fjölskyldu að búa i Reykjavík,
en 250 þúsund fyrir sömu fjölskyldu að búa á
Raufarhöfn. Segjum svo að ári siðar kosti 300
þúsundaðbúai Reykjavikog 375 þúsund aðbúa
á Raufarhöfn, þá myndi visitalan segja okkur,
að verðbólgan hefði verið 50% á báðum stöðun-
um þvi það er 50% dýrara aö lifa þar eftir sem
áður. Vísitalan mælir ekki upphæðina heldur
breytinguna. Veigamesta undantekningin frá
þessuer vafalaust olia til húahitunar, sem hefur
hækkað gifurlega i verði að undanförnu en þar
sem Reykvikingar búa við hitaveitu. þá kemur
olia til húsahitunar ekki inn i framfærsluvisitöl-
Næst:
Kaupgjaldsvisitala
Litill munur
En ég efast stórlega um að nokkur fái niður- haldið til haga.
4. GREIN
Aður birt i Þjóðviljanum: 1. grein 15. jan., 2.
grein. 17. jan., 3. gr. 23. jan., ’80. Klippið út og
Iollgæslan:
Minna gert upptækt árið 1979
heldur en áriö áður
Ólöglegur innflutningur sem
Tollgæslan lagöi hald á árið 1979
var talsvert minni að vöxtum
heldur en árið 1978.
1228 flöskur af áfengi voru
teknar en 2318 áriö 1978. 38.800
Fnuntalsfrestur
framlengdur
Rikisskattstjóri ákvað i gær að
framlengja skilafrest skattfram-
tala, þannigaö einstaklingar eiga
nú að skila framtölum sinum
fyrir 25. febrúar f stað 10. febrúar
og einstaklingar sem hafa
atvinnurekstur eða sjálfstæða
starfsemi hafa nú frest til 31.
mars i staö 15. mars.
Ástæðan fyrir þessu er sú, að
alþingi hefur enn ekki afgreitt
ýmsar breytingatillögur viö nýju
skattalögin sem lagöar voru fram
fyrir jólin. Fjárhags- og
viðskiptanefndir beggja deilda
fjalla nú um tillögurnar, sem
m.a. snerta fyrningu i atvinnu-
rekstri og þak á vaxtafrádrátt
einstaklinga og er búist við þvi að
niöurstaða fáist i næstu viku.
Fyrr er ekki hægt að bera út
framtalseyðublöðin nýju, þvi
leiöbeiningar Rikisskattstjóra
fara eftir niðurstöðu þingsins.-AI
sigarettur voru teknar en 262.230
árið áður, 12.475 bjórflöskur eða
dósir voru teknar en 12.505 árið
áður. 1256 kg. af hráu kjötmeti
var tekiö en 1961 kg. áriö 1978.
Keflavikurflugvöllur er ekki
meðtalinn i þessu yfirliti. Auk
þess lagöi Tollgæslan hald á
ýmsan varning sem fluttur var
ólöglega til landsins svo sem lit-
s jónvarpstæki, heimilis tæki,
hljómflutningstæki, talstöövar,
bildekk o.fl.
A árinu 1979 leiddi rannsókn
tollgæslunnar á röngum
aðflutningsskjölum innflytjenda '
til hækkunar innflutningsgjalda
um tæpar 78 milj. kr. en sam-
svarandi tölur frá árinu áður
voru 64 milj. kr.
Tollgæslan sektaði og gerði
upptækan ólöglegan innflutning á
151 máli á árinu 1979 á móti 210
árið áður. Sektarupphæðin nam
samtals 5.6 milj. kr. en var árið
1978 4.2 milj. kr. Þess skai getið
að Tollgæslan hefur einungis
heimild til þess aö beita sektum
og upptöku eignar i minni háttar
málum.
GFr.
BÆKUR BÆKUR
Gunnar M. Magnús skrifar um bókmenntir
Þverskurdur af
þjódfélaginu
Oddný Guðmundsdóttir
Siðasta baðstofan
Bókaforlag Odds Björnssonar 1979
Þess skal fyrst getiö, að eftir
lestur þessarar skáldsögu finnst
mér liggja á borðinu fyrir framan
mig langþráð verk úr þjóðflifi
okkar nitjándu aldar manna.
Margir hafa skrifaö um
takmörkuð sviö, sem tengd eru
einstökum atburðum úr lifi fólks,
en enginn rithöfundur mun fyrr
hafa skrifað um fimm kynslóðir,
frá morgni aldarinnar til þessa
dags.
Fyrrihlutaþessa verks skrifaði
höfundurinn i byrjun heims-
styrjaldarinnar siðari og kom
bókin út undir heitinu: Svo skal
böl bæta. Þrjátfu árum síðar, eða
1972, var seinni hlutinn saminn og
kom út á siðastlíönu hausti undir
heitinu: Siöasta baðstofan.
1 fyrri hluta skáldsögunnar
segir frá börnum, sem siðan vaxa
og verða aðalsöguhetjur. Það eru
Eyvindur og Disa. Greint er frá
uppeldi þeirra og unglingsárum,
samdrætti þeirra og ástum og
loks er þau setjast aö i Hvamms-
koti, örreytisjörö. Þau búa við
fátækt, eignast börn og buru og
verða þar með tengiliður kynslóð-
anna i landinu.
Seinni hlutinn hefst svo þrjátiu
árum siðar. Börn þeirra eru
uppkominn og farin úr sveitinni,
sum tíl Reykjavikur og verða
bjargálna, jafnvel efnuð og lifa I
dýrlegum fagnaði, eignast
gljáandi tisku-ibúðir, fara I sólar-
landaferðir árlega og lifa i
peningaflóði. Frá þvisegir, aö ein
dóttirin hefur lifað i vellystingum
og átt börn, en hamingja hefur
ekki vaxið i húsi þeirra. Dóttir
þeirra um fermingu er send til
gömlu hjónanna i Hvammskoti,
þar sem þau búa ennþá baðstofú-
lifi og i flestu utan við tækni
timans og framfarir. Dóttirin
Eyja erbarns sins tima Hún hefur
ánetjast slarki og pillum, hatar
fræðslu og skólann, og kemur eins
og munaðarleysingi I Hvamms-
kot til afa og ömmu. Hún er
brennimerkt samtið sinni, kæru-
laus, fáfróð og viljalaus til allra
verka og allrar dáðar, fer
einfórum og ætlar að strjúka. I
sögulok hefur hún komist úr
þessum viðjum og allt bendir til
þess að henni hafi verið bjargaö
úr vesöld tfmans og hún eigi fyrir
sér aö vakna til hugsunar um
tilverusina og þar með um líf sitt
til frambúðar i starfi. Hún er
þvi-nær ólæs og afi og amma
skilja ekki mál hennar. Hún
svarar með axlahreyfingum og
höfuðhnykkjum og þekkir ekki
einföldustu hluti í verksviði fólks-
ins.
Þessari vegferð gegum öldina
lýsir Oddný á svo hóglegan og

Oddný Guðmundsdóttír
trúlegan hátt, að samtiðarmenn
finna að svona var það og svona
er það.
Oddný hefur sérstakan stil,
hógværan og látlausan. Frásögn
hennar minnir tiðum á kvik-
myndastil i myndum. Allt i einu
nemur persóna staöar og fer að
hugsa um aðdraganda atburðar
ogsér fyrir sér, hvernig tildrögin
voru til þess að hún stendurhér,
sfðan heldur söguþráðurinn
áfram. Hún er kimin og ádeilin.
i senn.i fáum orðum bregöur hún
upp minnisverðum myndum:
„Hann hafði dvalið i Reykjavik
og þar eru engar baðstofur, nema
ef telja skyldi Baöstofu iönaöar-
manna, sem eiginlega er þó engin
baðstofa, þvi að hún lekur
ekki....”
„Meðal bændanna, sem voru
rækilega klæddir gegn kulda og
ataðir rúgmjöli og hrosshári, var
honum samræmis vegna ofaukiö,
eins og gljáandi stofuborði i
hlóðaeldhúsi..’.’
„Þeir feðgar voru hæglátir
mennog heldurminna baktalaðir
en gerist um sveitastjórnir.”
Oddný Guðmundsdóttir er
enginn viðvaningur á ritvellinum
og hefur skrifað góðar bækur. En
ég tel hiklaust að skáldsagan:
Siðasta baðstofan, sé hennar
merkast verk.
Ég vil benda þeim fulltrúum
þjóðarinnar, sem velja verk til
kynningar i Norðurlandaráði, að
lesa þessa skáldsögu með Ihugun,
— skáldsögu sem er i raun og
veru þverskurður af lffi islensku
þjóðarinnar á þessari öld.
Gunnar M. Magnúss
Texti með þessari mynd af fundi trúnaöarmanna I járnblendiverk-
smiðjunni féll niöur i blaðinu i gær.
Frá vinstri: Baldur Magnússon, trúnaðarmaður fyrir skrifstofu, lager
og rannsóknastofu, Benedikt Jónsson, trúnaðarmaður rafvirkja, Þor-
valdur Þorvaldsson trúnaðarmaöur starfsmanna í mötuneyti, Kjartan
Guðmundsson formaður ráðsins, Jón Sæmundsson, trúnaðarmaður
ofndeildar, Ingvar Sigurðsson, trúnaðarmaöur fiutningadeiidar og
Einar Guðleifsson trúnaðarmaöur járniðnaöarmanna.