Þjóðviljinn - 26.01.1980, Page 6
6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 26. janúar 1980
e
vO
S«
s
D
Umsjón
af hálfu
Þjóðviljans:
Ingibjörg
Haralds-
dóttir
Fundaröð Alþýftubandalags-
ins um Konur og sósialisma fór
vel af staft s.l. þriftjudag. Salur-
inn aö Grettisgötu 3 var full-
skipaftur, og einsog vænta mátti
vorukonur i miklum meirihluta
meðal fundargesta. Adda Bára
Sigfiisdóttir haffti framsögu um
efni þessa fyrsta fundar, sem
var „Konur og stjórnmál”, og
er nánar sagt frá framsöguræö-
unni annarsstaðar á siðunni i
dag.
Mjög góður rómur var geröur
aö framsöguræðunni og spunn-
ustfjörugar umræöurum margt
af þvi sem þar kom fram. Ef lit-
ið er á umræðurnar i heild og
þær skoðanir sem þar voru viðr-
aðar, liggur nokkuð ljóst fyrir
að fólk skiptist i tvo hópa: ann-
arsvegar þá sem vilja jafnrétti
Guftmundur
Hallvarftsson
Sigrún
Hjarta rdóttir
Eirikur
Guftjónsson
Hildur
Jónsdóttir
Ingibjörg
Haraldsóttir
Konur og sósíalismi
lýðræðisins vegna fyrst og
fremst.og eru þvihlynntir þeim
„þverpólitisku samtökum” sem
Adda Bára talaði um, og hins-
vegar þá sem telja að jafnréttis-
baráttan sé óaðskiljanlegur
hluti af stéttabaráttunni. Þeir
siðarnefndu telja að litið sé unn-
ið með þvi að koma konum á
þing ef þær starfa þar fyrir
flokka sem beinlinis stefna að
órréttlæti i þjóðfélaginu. Kona
sem fer á þing fyrir slikan flokk
getur ekki verið góður baráttu-
maður fyrir jafnrétti, einsog
Stefán Karlsson orðaði það á
fundinum, og getur jafnvel
dregið til sin atkvæði frá öðrum
flokkum, aðeins vegna þess að
hún er kona.
Varðandi þverpólitisku sam-
tökin benti Guftrdn Gisladóttir
réttilega á, að þau eru þegar
fyrir hendi. Kvenréttindafélag
islands er einmitt slik samtök,
og i stjórn þess sitja konur sem
eru beinlinis fulltrdar þing-
flokkanna fjögurra.
Nýr liðsmaður
ólafur Ragnar Grimsson var
á móti hugmyndinni um þver-
pólitisk samtök og vildi setja
kvennabaráttuna i beint sam-
hengi við stéttabaráttuna. Kom
það viðstöddum Rauðsokkum
skemmtilega á óvart, að Ólafur
skyldi með þessum hætti lýsa
yfir stuðningi við stefnu Rauft-
sokkahreyfingarinnar i þessum
Fjörugur fundur
hjá Alþýðu-
bandalaginu
málum, og Silja Aðalsteinsdótt-
irbrá sér i pontu og bauð Ólaf
velkominn i hreyfinguna. En
mergurinn i máli Ólafs var sá,
að nauðsynlegt væri að flétta
saman hugmyndafræði sósial-
ismans og framsæknar hug-
myndir um stöðu konunnar i
þjóðfélaginu. Hann efaðist um
að hægt væri að taka upp þver-
pólitiskt samstarf án þess að
fórna stétarhagsmunum lág-
launakvenna. Hann sagöi lika
að ef leiftursóknin fræga hefði
sigrað I siðustu kosningum
hefðu margar konur komist á
þing fyrir Ihaldið — en hefði það
verið sigur fyrir jafnréttis-
sinna? Það hélt Ólafur ekki.
Að lokum benti hann á, að
konur ættu að stefna fast að
auknum áhrifum I sveitar-
stjórnum og I verkalýðshreyf-
ingunni.
Karlmenn, en ekki
sósíalistar
Svava Jakobsdóttir sagði að
alþingiskvennatalið, sem Adda
Bára lagði fram á fundinum
bæri þess vítni að sósi'alistar
þyrftu þrýsting utanfrá til þess
að þeir færu að bjóða fram
konu til þings. 1 ræðu öddu Báru
hafði komið fram, að konur
væru fyrst og fremst boðnar
fram þegar að þætti vænlegt til
atkvæðaveiða. Sagði Svava, að
þetta vekti spurninguna um
það, hvort jáfnréttissjónarmið-
in væru jafninnbyggð i Alþýðu-
bandalagsmönnum einsog þeir
vildu vera láta. Stefnuskrá Abl.
er gegnsýrð af jafnréttissjónar-
miðum, sagði Svava, en i mái-
flutningi flokksmanna gætir oft
nokkurs ruglings.
Krafan um fleiri konur á þing
er sjálfsögð lýðræðiskrafa,
sagði Svava, og ætti að setja
hana ofar flokkspólitikinni. Hún
sagðist viss um að Rauðsokka-
hreyfingin gæti haft samstarf
við Kvenréttindafélagið um viss
grundvallarmál, og hefði slikt
samstarf gengið vel á Norður-
löndum, þar sem jafnréttismál-
in væru mun lengra á veg komin
en hér.
Svavabenti lika á það, að þörf
væri á einhverskonar úttekt,
sögulegriog sálfræðilegri, á þvi
sem gerist þegar kvennahreyf-
ingin er i lægð. Hversvegna
tekst ekki að halda uppi þeim
áhuga, sem lifnar alltaf öðru
hverju? Hún sagði að það skipti
miklu máli hvernig kvenna-
hreyfingin starfaði á þessum
lægðartimabilum, hvernig mál-
flutningur hennar væri.
Að lokum sagðist Svava
harma það, hve sósialistar i
Abl. væru litlir jafnréttissinnar.
„Þegar að stjórnsýslu kemur,
flokka þeir sig til karlmanna,
ekki sósialista”, — sagði hún.
80-90% útilokun
Ýmsir fleiri tóku til máls á
fundinum, og t.d. töluðu Guftrún
Helgadóttir og Vilborg Harð-
ardóttir um að konur ættu ekki
aðstefna aðþvi að verða einsog
karlar. „Ef kynin væru eins
skipti auðvitað engu máli hver
sæti á þingi” — sagði Guðrún.
Þær Guðrún og Vilborg voru
einnig sammála um að mjög
margar konur væru i raun úti-
lokaðar frá þátttöku i stjórn-
málum, vegna félagslegra að-
stæðna og þess fjölskyldu-
munsturs sem bindur konuna
við heimilið og börnin. Sagði
Guðrún að 80-90% kvenna væru
þannig settar að þær gætu ekki
stundað opinbert lif, þótt þær
vildu.
Við þessu hafði Stefán Karls-
son svar á reiðum höndum: þá
þarf að ýta þvi fastar á þessi
10-20% sem geta það og eru
reiðubúnar.
Þessi fundur var upphafið að
heilli fundaröð, einsog áður
sagði, og ekki við þvi að búast
aðneinar endanlegar niðurstöð-
ur lægju fyrir eftur fundinn.
Miklu fremur ber að lita á hann
sem byrjun á umræðum, sem
vonandi eiga eftir að verða hin-
ar gagnlegustu.
Hvers vegna hafa konur á al-
þingi islendinga aldrei verift fleiri
en þrjár talsins i senn efta 5%,
þótt annarsstaftar á Norðurlönd-
um séu þær um 25% þingmanna?
Þetta var spurning sem Adda
Bára Sigfúsdóttir varpaftifram i
upphafi frams öguerindis sins
um „Konur og stjórnmál”, um
leift og hún visafti til 500 biaftsiftna
bókarinnar „Alþingismannatal”
sem nær fram til 1975 og iagfti á
móti fram hálfrar blaftsfðu „Al-
þingiskvennatal” fram aft 1979,
sem telur afteins tólf konur
kjörnar á þing frá upphafi.
Adda Bára rakti þann þátt sem
samtök kvenna hafa átt I að koma
konum á þing. Fyrsti kvenþing-
maðurinn, Ingibjörg H. Bjarna-
son, var kosin af lista, bornum
fram af konum 1922, en siðan hef-
ur kvennalisti ekki komið fram.
Slðar gekk Ingibjörg til liðs viö
thalds flokkinn og sat á þingi til
1930 er Guðrún Lárusdóttir tók
við af henni, fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn og sat til 1938.
Þá kom löng eyða fram til 1946,
aðKatrin Thoroddsen varkosin á
þing, en hún var i baráttusæti á
Þuríum aö finna
nýjar baráttu-
adferðir
sagöi Adda Bára og lagöi fram
hálfrar siöu „Alþingiskvennatal”
lista Sósialistaflokksins og vann flokkurinn einn hafi virt þessa
það. Kvennasamtökin höfðu gert kröfu kvenna. Etv. olli krafa
kröfu um eina konu fyrir hvern kvenna þvi, að flokkurinn fór að
flokk 1943, en aðeins sósialistar svipast um eftir konu i framboð,
brugðust þarna við og minntist en þar fyrir utan var Katrln
Adda Bára forslðu Þjóðviljans á mjög gott framboð, dáður og
kosningadegi með glæsilegri dugandi læknir og gjörvileg' og
ræðu Katrinar þar sem hún legg- snjöll kona. Katrin hætti 1949, þá
ur ma. áherslu á að Sósialista- var flokkurinn i þrengingum
kalda striðsins, og 4. sætið tap-
aðist.
Ekki er gott að fullyrða um þátt
Kvenréttindafélagsins i framboði
þeirra tveggja kvenna sem þá
komust á þing, Rannveigar Þor-
steinsdóttur, sem sagði fjárplógs-
starfsemi strið á hendur og varð
fyrsti þingmaður Framsóknar i
Reykjavik, og Kristinar L. Sig-
urðardóttur fyrir Sjálfstæðis-
flokk, en hún var kvenréttinda-
kona og átti til að greiða atkvæði
með kommum i ákveðnum mál-
um. Mikil pólitisk valdaátök voru
i KRFÍ á þessum árum og haft á
orði að fleiri gætu svarað kröfum
kvenna en kommar.
Ragnhildur Helgadóttir, ung
kona sem fyrst ogfremst tilheyrði
flokknum, en ekki KRFl, kom á
þingfyrir Sjálfstæðisflokkinn 1956
og Auður Auðuns, þekkt kvenrétt-
indakona, 1959. Aratuginn 1960-70
kemur enginný kona inná þing og
kvenréttindahreyfingin er i lægð,
en upp úr þvi er risandi alda
kvennahreyfingar og 1971 skynja
sósialistar enn sinn vitjunartima
og finna, einsog 1946, konu sem er
mjög gott framboð, þegar Svava
Jakobsdóttir er kosin á þing fyrir
Alþýðubandalagið. Konur þurfa
aðveramjög góð framboð i sjálfu
sér til að koma til greina, minnti
Adda Bára á, þótt sama krafa sé
ekki gerð til allra karla.
Sigurlaug Bjarnadóttir kom á
þing 1974, fyrsta kona kosin utan-
af landi, Alþýðuflokkurinn komst
á blað 1978 með Jóhönnu Sigurð-
ardóttur og 1979 eru þær kosnar,
Guðrún Helgadóttir og Salome
Þorkelsdóttir.
Sveitarstjórnarmenn 1970—1978
Kjörnir fulltrúar
1970 1974 1978
Karlar Konur Karlar Konur Karlar Konur
fjöldi % fjöldi % fjöldi % fjöldi % fjöldi % fjöldi %
Kaupstaöir 121(93)9(7) 154 (91 15 (9) 176 (911 18 (9
Kauptúnahr 214(95)12(5) 187 (95) 10(5) 175 (92) 15 (8)
öll sveitarfélög 1125 (98) 28(2) 1095(96) 42(4) 1076 (94) 71 (6)
Alþingiskvennatal
IngibjörgH. Bjarnason. .
GuðrúnLárusdóttir ....
KatrinThoroddsen.......
Kristin L. Sigurðardóttir
Rannveig Þorsteinsdóttir
Ragnhildur Helgadóttir. .
Auöur Auðuns ..........
Svava Jakobsdóttir.....
Sigurlaug Bjarnadóttir ..
Jóhanna Sigurðardóttir . .
Guðrún Helgadóttir.....
SalomeÞorkelsdóttir ...