Þjóðviljinn - 26.01.1980, Síða 11

Þjóðviljinn - 26.01.1980, Síða 11
Laugardagur 26. janúar 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11 I tilefni hundraó ára afmaelis Hvad segja þeir nú um Stalín í Sovétríkjunum? Lik Stalins viö hliö Lenins i grafhýsinu á Rauöa torginu. Þaö var svo grafiö aö baki grafhýssins viö hliö nokkurra frægöarmanna bylting- aráranna. „Jósep Stalín var fædd- ur 21. desember 1879. öld er liðin frá fæðingu hans og meira en aldarfjórð- ungur frá dauða hans. Þrátt f yrir það er ekki auð- velt að skrifa um hann." Á svofelldan hátt hefst grein scm sovésk fréttastofa dreiföi I tilefni 100 ára afmælis Stalfns, höfundur hennar er Gennadi Gerasimof. Við birtum greinina hér á eftir i heild, lesendum til fróðlciks; vissulega er þaö at- hyglisvert, hvernig átrúnaöar- goö kommúnista um allan heim i aldarfjórðung er nú metiö af op- inberum aöilum i heimalandi sinu. Meðalhóf? Greinarhöfundur reynir aö fara léiö „meöalhófs” eins og hann segir . Hann mun þá einkum eiga viö þann siö sem var upp tekinn á timum Krúsjofs, aö kenna Stalin um flest þaö sem verst var, en sleppa honum aö ööru leyti. Gerasimof fremur reyndar ýmsar syndir svipaöar. Af grein hans verður t.d. ekkert ráöiö af þvi, hve dýrkeypt stjórnsýsla Stalins varö so- vésku fólki og er þaö i sjálfu sér meiriháttar lifsflótti. Ekki held- ur ber greinin þvi vitni aö i So- vétrlkjunum séu menn I alvöru aö skoöa hlut Stalins I sögunni i samhengi viö ýmsa eðlisþætti hins sovéska stjórnkerfis. Munurinn á þessari grein og grein frá Krúsjofstimum er i raun helstur sá, aö hér er reynt aö skapa tiltölulega jákvætt and- rúmsloft I kringum Staiin, en áö- ur var karlinn geröur aö alls- herjar blóraböggli. En i báöum tilvikum er fariöeins og köttur l kringum heitan graut um alvöru málsins. Hefst nú greinin: „Fyrir Stalin" Nafn Stalins er tengt sögu okk- ar, þ.e. köflunum um fram- kvæmd fimm ára áætlananna, baráttu þjóöarinnar við nasism- ann og endurreisn efnahagslifs landsins eftir styrjöldina. Þetta voru ár hetjuskapar, full afreka og sigra. Þeirra er minnst sem tima eldhuga og brautryöjenda, uppbyggingar nýs, sósialisks heims. En þetta voru einnig erfiö ár skorts, fórna og mistaka. Bitur- leikinn býr enn meö okkur. Þjóöin reis upp til áhlaups meö hrópunum: „Fyrir fööur- landiö!” „Fyrir Stalin'J” Menn voru ekki aö sýnast, þétta var ekki leikiö fyrir framan kvik- myndavélar. Þetta var þaö sem fólkinu fannst. Þaö haföi tak- markalausa trú á honum, þaö var harmleikur timans, en þaö var hetjulegur harmleikur. En aðrir þjáöust sökum órétt- látrar kúgunar, sem beitt var meö vitund Stalíns. Þaö er ekki auðvelt að fella yf- irvegaöan og óvilhallan dóm i þessu máli. T.d. talar Avérell Harriman, ambassador Banda- rikjanna i Sovétr íkjunum á striðsárunum, mjög lofsamlega um Stalin sem stjórnmálamann i endurminningum sinum. Harri- man segir, aö persónulega hafi hann ekki rekiö sig á nokkurn neikvæöan þátt i persónu Stalfns. Vestrænir leiötogar, sem hittu Stalin i Teheran, Jalta og Pots- dam, höföu einnig mikiö álit á honum sem stjórnmálamanni. Persónuleg reynsla hefur allt- afsintakmörk. óliktfólk minnist þessa tima með ólikum hætti. Mannshugurinn sjálfur velur úr. t „Júliusi Cesar” segir Shakespeare: „Hið illa sem menn gera lifir þá. Hiö góöa er oft grafiö meö beinum þeirra.” Leita ber meðalhófs sögulegr- ar óhlutdrægni: Viö endurskirö- um Stalingrad Volgograd, en minnismerkiö þar er um orrust- una um Stalíngrad. Heildarárangur þessara ára er óumdeilanlegur: Sovétrikin urðu sósialiskt stórveldi, sem haföi og hefur s tööugt áhr if á alla rás sögulegrar þróunar og eft- irtakanlega og alveg sérstaklega á hægfara umskipti landa og þjóða frá gömlu þjóöfélagi til nýs þjóöfélags, byggöu á sósialisk- um grundvallarlögmálum. So- véska þjóöin og erlendir frétta- skýrendur tengdu óumdeilanleg- an árangur i uppbyggingu sósialismans i Sovétrikjunum viö nafn Stalins. Vitleysur og afglöp Samtimis skaöaöi persónu- dýrkunin á Stalfn framvindu so- vésks þjóöfélags. Stalin framdi margar vitleysur og afglöp. Einkum, er hann staöhæföi áriö 1937, aö stéttabaráttan i landinu myndiharðna mjögeftir þvi sem staða sósialismans styrktist. Þessi kenning varð orsök fjölda- kúgunar. Allt tilheyrir þetta liðinni tiö i sögu lands okkar, en á okkar dögum, og alveg sérstaklega i sambandi við aldarafmæli Stal- tns, halda menn á vesturlöndum áfram að ræða „verðið” er greitt var fyrir öfga þessa tima- bils , hvor t þeir vor u eðlilegir eöa tilviljun háðir, trygginguna fyrir þvi að þeir endurtaki sig ekki, hlut hins persónulega þáttar i sögunni, o.s .frv..Það sem að baki þessu býr er að jafnaði ekki óeig- ingjörn leit aö sannleikanum. Þetta er aðeins aö nokkru hægt að skýra með sögulegri forvitni, meintri mannlegri umhyggju fyrir sovésku þjóðinni eða áhuga á hinni nýju vísindagrein „psy- chohistory”. Að niu tiundu er þessiáhugi þáttur irikjandi and- sovéskri stefnu. A Vesturlöndum leita menn skýringar á „Stalfnfyrirbær- inu” meira i þvi skyni að finna nýtt púöur til notkunar i hinum sálfræbilega hernaði gegn kommúnismanum. Vangaveltur i sambandi viö persónudýrkun eru sérstaklega mikilsmetnar vegna þess, aö þær geta fengiö frjálslynd öfl til þess aö skipa sér i raðir andkommúnista. Afsprengi Marxisma? Breskur sagnfræöingur, E.H. Carr, sem nýlega lauk ævistarfi sinu, Sögu Sovétrikjanna i 14 bindum, gaf sl. sumar út bók, sem hann nefnir: „Rússneska byltingin frá Lenín til Stalfns, 1917-1929”. Hann gagnrýnir til- raunir til þess aö nota Stalín i andsovéskum tilgangi og ritar, aö vinstri menn séu „blindir á árangur byltingarinnar og sjái aðeins misgjörðir hennar. En þaö eru nógu margir, sem taka undir kórsöng andsovéskrar móðursýki, þótt vinstri sinnar geri þaö ekki. Það er sorglegt á- stand. Ég vona aö við munum aö lokum losa okkur viö móðursýk- ishugmyndir um Sovétrikin.” Ronald Hingley, breskur so- vétfræöingur, Adam Ulam, bandariskur sovétfræöingur, og fleiri vestrænir höfundar, og framar öllum öörum átrúnaöar- goð andsovésku aflanna, Solzjen- itsin, staðhæfa að Stalíndýrkunin hafi veriö eðlilegt afsprengi len- inismans og marxismans. Þetta er meginröksemd þeirra, sem i vestrænum rikjum minnast aldarafmælis Stalins. Tilgangurinn er aö hræöa fjöld- ann frá sósialiskum sjónarmiö- um meö þvi aö varpa á þau skugga Stalíns og halda þvi fram, að hann stafi einnig af Lenín og Marx. t reynd var persónudýrkun framandi Lenfn og Marx, alveg eins og hún er framandi kenning- um þeirra. Þvi til staðfestingar gæti ég birt fjölda tilvitnana i verk þeirra og vitnað til ævifer- ils Marx og Lenfns, en persónu- leg hæverska þeirra snart alla er þekktu þá. Leitað að sök En liggi sökin ekki hjá marx- leninismanum, hvar er henn- ar þá að leita? Viö þessu er ekkert einfalt svar, vegna þess að ástæðu þess, sem gerðist, er að leita i ýmsum samtvinnuöum hlutlæg- um og huglægum þáttum. Vikjum fyrst aö hlutlægu þátt- unum. Rifjum upp mótunarár Sovétrikjanna. Eftir misheppn- aða fhlutun 14 rikja og uppræt- ingu afturhaldsaflanna i landinu ólu innlendir stéttaróvinir meö sér hatur á þeirri rikisstjórn, er dirfðist að afnema einkaeign, og undirbjuggu nýja „herferö”. Möndullinn Berlin — Róm — Tókió, fasistaógnunin, er stafaði af Þýskalandi, og sefunarstefna vestrænna rikja gagnvart Hitl- er, en þau virtu aö vettugi so- véskar áskoranir um sameigin- legt öryggi — þetta var hinn ytri bakgrunnur róttækra umbylt- inga i landinu, er miðuöu aö end- uruppbyggingu efnahagslifs landsins samkvæmt nýrri, sósialiskri stefnu. Og siöan kom styrjöldin og i kjölfar hennar viöreisn landsins við fjandsam- legar ytri aöstæöur, kalda striö- iö. Ástandiö kraföist miöstýrör- ar forustu og aga, vissra tak- markana á lýðræöi og einingar gegn uggvænlegum óvini. En öll herstjórnin var eignuö Stalín, og þaö var geigvænleg yf- irsjón, og fariö var ranglega aö tengja alla sigra viö nafn hans. Ýmsir huglægir þættir höföu ákaflega neikvæö áhrif. Sum per- sónuleg einkenni Stalins, svo sem grófleiki og mislyndi, sem vel er hægt að umbera i venjuleg- um samskiptum fólks, uröu óþol- andi hjá leiðtoga. A þetta benti Vladimir Lenin i lok ársins 1922. Þegar timar liöu, fannst Stalín sjálfum hann raunverulega vera hafinn yfir gagnrýni, og tor- tryggni hans skapaði andrúms- loft er hvatti til lögbrota. Hann gerði hugmyndafræöileg mistök, framdi geðþóttaverknaöi og póli- tisk glappaskot. Moldviðri? Alyktun miöstjórnar Komm- únistaflokks Sovétrikjanna, ,,um ráðstafanir til þess að sfgrast á persónudýrkun og afleiöingum hennar”, er samþykkt var áriö 1956, útskýrir, en réttlætir alls ekki það sem gerbist. Lögð er á- hersla á, að þótt persónudýrkun- in á Stalín hafi skaðaö sovéskt þjóðfélag þá hafi hún ekki, og hefði ekki getað, breytt eðli hins sósialiska skipulags. Þaö er eftirtektarvert, aö flokkur okkar sagði sjálfur sannleikann, þótt bitur væri og auðvelt aö geta sér þess til, að þessi gagnrýni myndi valda timabundnum erfiöleikum, aö ó- vinirnir myndu gleðjast yfir þessari sjálfshreinsun og nota hana gegn kommúnistahreyfing- unni i heild. Eins og sjá má, er það moldviöri, er þyrlað var upp, ekki enn gengið um gar ð. En forsendan fyrir þessari sjálfs- gagnrýni, er flokkurinn haföi frumkvæöi aö, var aö tryggja þaö örugglega aö slikir hlutir endurtækju sig ekki. 1 Grúsiu, þar sem Stalin ér fæddur, hafa menn aldrei hætt aö gera myndir af þessum fræga landa sinum til aö festa upp heima hjá sér, þar standa og nokkrir minnis varöar ennþá. Myndin er tekin á markaöi i Grúsiu fyrir skemmstu.

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.