Þjóðviljinn - 20.01.1981, Side 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 20. janúar 1981 ___
Kveðjuorð__________________________
Davíd Davídsson
Sellátrum Tálknafirði
Fæddur 26.8. 1903— Dáinn 11.1. 1981
Það eru nú komnir hátt i tveir
áratugir siðan leiðir okkar Daviðs
Daviðssonar frá Sellátrum i
Tálknafiröi lágu fyrst saman. Ég
var þá við störf hjá innflutnings-
fyrirtæki i Reykjavik en hann var
staddur syðra aö reka erindi
sveitarfélags sins. Þessi fyrsta
viðkynning varð mér, ungum
manni, ákaflega ánægjuleg og þá
kynntist ég fyrst hver mann-
kostamaður hér var á ferð. Það,
sem hann sagði, stóð.
Nú, er hann fellur frá, var hann
enn starfandi sveitarstjórnar-
maður á Tálknafirði, orðinn i hópi
elstu manna á tslandi er að þeim
málum vinna, en enn starfhæfur
vel.
Það hefur löngum verið lán
hinna litlu sjávarplássa á Vest-
fjöröum að eiga sér ötula og dug-
lega sveitarstjórnarmenn, sem
ætið eru reiðubúnir að leggja
sveitarfélögum sinum allt það er
þeir mega og spurðu ekki að
verkalaunum. Þennan hóp
manna fyllti Daviö meö sóma,
enda sýndu sveitungar hans
honum það traust, eitt sinn er
kosið var óhlutbundinni kosningu
að Davið hlaut vel yfir 90% at-
kvæöa.
Leiðir okkar Daviðs lágu siðan
aftur saman er ég fluttist aftur
vestur á firöi, þá á vettvangi kjör-
dæmisráðs Alþýðubandalagsins.
Þær eru orðnar margar kjör-
dæmisráðstefnurnar, er við
höfum setið saman. Davið tók
virkan þátt i störfum á þeim vett-
vangi. Hann fór þar ekki með
hávaða eða óskapagangi, en það
munaði um störf hans og tillögu-
góður var hann og mannasættir.
Nú skilur leiðir. Hér að leiöar-
lokum vil ég nota þetta tækifæri
til að þakka Davið langa og góða
vináttu, vináttu, sem aldrei bar
skugga á. Jafnframt þakka ég
fyrir hönd okkar félaga i Kjör-
dæmisráöi Alþýðubandalagsins á
Vestfjörðum langa og dygga
samfylgd og mikil og góð störf,
sem hann leysti af hendi fyrir
flokk okkar. Eftirlifandi eigin-
konu, börnum og öðrum ætt-
ingjum og venslafólki votta ég
mina dýpstu samúð.
Guðvarður Kjartansson,
Flateyri.
Þar heitir á Kóngsengjum I
Orlygshöfn og verður grasspretta
óviða meiri á Vestfjörðum. Berar
skriður setja sinn sterka svip á
brattar hliöar Patreksfjarðar, en
þegar komið er fyrir Hafnarmúl-
ann blasir við sjónum undraland-
ið, hið sama og foröum birtist
örlygi Hrappssyni úr Suðureyj-
um, vini heilags Kolumba.
í Höfninni skartar náttúran
sinu fegursta, og vlðlendar
grundir rennisléttar gleðja
búmannsaugu.
Þar má heyra grös gróa sumar-
langan daginn og í lofti sá kliður
fugla sem stillir flest mannanna
mein.
Þar á Kóngsengjum stóð um
aldamótin siöustu litill bær sem
nú er fallinn fyrir margt löngu.
Þótt viö vitum það ekki, þá
býöur okkur i grun aö ilmur jarð-
ar og kliður loftsins hafi átt hlut
að samdrætti bóndasonarins unga
á Kóngsengjum áriö 1902 og hús-
konu á besta aldri, sem þó var
nær hejmingi eldri en hann. —
Hitt vitum við með vissu að af
þeim samdrætti kviknaði lif, sem
margur mátti síöar fagna þótt
e.t.v. hafi valdi nokkrum kvlöa I
fyrstu.
Þar var upphaf Davíðs Daviðs-
sonar, sem nú i nær 40 ár hefur
búið að Sellátrum I Tálknafirði,
en er til grafar borinn i dag aö
Stóra-Laugardal þar i sveit.
Daviö fæddist 26. ágúst 1903 aö
Kvigindisdal I Patreksfirði.
Foreldrar Daviös voru Davið
Jóhannes Jónsson, þá 19 ára
bóndasonur á Kóngsengjum og
löngum kenndur við þann bæ, og
Elin Ebenezerdóttir frá Baröa-
strönd, þá 36 ára gömul.
Ekki var Davíð Daviðssyni búin
löng vist i Kvigindisdal þar sem
móðir hans hafði fengið skjól til
að fæöa barnið á heimili þeirra
hjóna Jóns Arnasonar Thorodd-
sen og Sigurlinu Sigurðardóttur.
Þótt ungur væri kunni Davið
Jónsson aö sjá ráð gott fyrir
barnfugli sinum og kom drengn-
um i fóstur til hjónanna ólafs
Ásbjörnssonar og Kristinar
Magnúsdóttur, sem þá bjuggu aö
Láganúpi i Kollsvik þar I Rauða-
sandshreppi. Þangað var Daviö
Daviösson fluttur 3ja vikna
gamall og upp frá þvi mátti hann
kallast fóstursonur þeirra hjóna
og taldi sig lánsaman.
Fyrstu minningar sinar átti
Davið Daviösson úr Kollsvik. Þar
lék hann ungur að legg og skel, og
varö snemma þátttakandi i
margvislegu bjástri mannanna
fyrir bjargræði sinu.
I Otvi|cum svarrar brimið viö
túnfótinn á köldum vetri og i huga
barnsins magnast kynjaveröld
sögu og sagna. Þá hendir það
stundum að frá sjónum heyrist
skröngl i fjörulalla og rétt i svip
bregður ókindinni fyrir.
— En i birtu vorsins er best að
sitja uppi á Hnifum. Þar renna
saman i eitt dásemdir himins,
lands og hafs. Upphiminn vekur
drauma, úthafið seiðir, en kargir
öldubrjótar, útskagar landsins
frá Bjargtöngum norður að
Straumnesi, færa styrk i geöið og
þann dug sem jarðbundinn er.
Tiu ára gamall flutti Daviö með
fósturforeldrum sinum burt úr
Kollsvik og að Vesturbotni i
Patreksfirði.
Einn dag um haust er hann
sendur þaðan i kaupstað út á
Vatneyri, rúmlega tveggja tima
gang hvora leið.
Hann stendur i kaupmanns-
búðinni á Vatneyri, ellefu ára
drengur, og heyrir á tal manna. —
Þeir tala um striöið. Heims-
styrjöld hefur brotist út. Frans
Ferdinand var skotinn i Sarajevo.
— Davið Daviðsson hugsar sitt.
Hann lýkur erindum og snýr heim
með poka á baki og annan I fyrir.
Hann vissi áður aö veröldin var
stór og um sumt ill, nú sá hann
hana i nýju ljósi. Uppi á Hnifum
rikti friður, en I útlöndum bárust
menn á banaspjót og blóð rann.
Þaö eru þungir þankar er sækja á
ungan dreng sem gengur með
kaupstaðarvöru i tveimur pokum,
stundum svellaða fjöru, stundum
bakkana á kafi i snjó.
— Og árin liða. Fóstursyninum
i Vesturbotni vaxa kraftar og vit.
A vetrum dvelur hann stundum
um tima yfir i örlygshöfn á veg-
um föður sins Daviðs á Kóngs-
engjum og nýtur þar barna-
fræðslu að þeirrar tiðar hætti.
Sextán ára gamall heldur Davið
Daviösson úr garði i Vesturbotni
og gerist heimilismaður hjá fööur
sinum, sem þá haföi fyrir þremur
árum hafið búskap með Andreu
Andrésdóttur af Barðaströnd.
Þau eru á Kóngsengjum og i
Hænuvik, en ánetrum stunda þeir
feðgar, Davíð'éldri og yngri, lika
smiöar yfir á Vatneyri, m.a. vib-
gerðir á skútunum hjá ólafi
Jóhannessyni.
Um tvitugsaldur heldur Daviö
Daviösson suður á land og
stundar sjó hér syöra m.a. frá
Vestmannaeyjum.
Þá var vor I verum.
1 Vestmannaeyjum kemst
Daviö i kynni viö hina nýju verka-
lýösbaráttu. Hann þekkti fátækt-
ina, réttleysiö og mannlega
niöurlægingu og hugurinn stóö
opinn fyrir boðskap um reisn
vinnandi lýös, um samtakamátt
hins snauöa fjölda, um nýtt jafn-
réttisþjóöfélag þar sem enginn
gæti dregiö sér arö af annarra
vinnu. Einkum var þaö Þorbjörn i
Kirkjubæ þar i Vestmannaeyjúm
sem kom Davið á sporið. Og hinn
ungi sjómaður frá Patreksfirði
gekk heils hugar i flokk baráttu-
manna verkalýðsins i Eyjum.
Haustiö 1925 er Davið i Reykja-
vik og ræður sig þá á togarann
Leikni, sem Ólafur Jóhannesson á
Patreksfirði var að hefja útgerð
á, og var það upphaf togaraút-
gerðar frá Patreksfirði.
Undir lok ársins 1926 gengur
Davið að eiga fyrri konu sina
Sigurlinu Benediktsdóttur, dóttur
Benedikts Sigurðssonar, skútu-
skipstjóra á Patreksfiröi. Þau
hefja búskap á Patreksfirði i
Vinamóti á Geirseyrinni, litlu
húsi sem þeir feðgar Davið
Daviðsson og faðir hans höfðu
komið upp. Fyrst var búið i einu
herbergi, en siðar þegar húsiö var
fullbúiö bjó Davið yngri i kjall-
aranum, en faðir hans og stjúpa
með sin börn á hæðinni. Svo var
þaö 1935 að Davið flytur niður á
Klifið, sem svo heitir á
Patreksfirði, i nýtt hús er nefnt
var Háteigur.
Frá þvi Davið var munstraður
á Leikni haustiö 1925 hafði hann
sjómennsku á togurum Ólafs
Jóhannessonar að aöalstarfi nær
óslitið i um ellefu ár. En á sumrin
leituðu togaramenn annarra
starfa og var Daviö þá oft viö
smiðar en einnig stundum verk-
stjóri bæði við vegagerö og við
framkvæmdir hjá hreppnum.
Það fór litið fyrir verkalýös-
baráttu á Patreksfirði á allra
fyrstu árum togaraútgerðar þar,
en Davið geymdi logann rauða,
sem hann hafði kynnst i
Vestmannaeyjum.
Tvær tilraunir höfðu verið
gerðar til þess að stofna verka-
lýðsfélag á Patreksfiröi en báðar
runnið út i sandinn.
Svo er það 1928 að menn ráðast i
þriöju tilraunina til aö koma á fót
verkalýðsfélagi á Patreksfirði.
Erindreki kemur frá Alþýðu-
sambandi Vestfjarða, Halldór
Ólafsson frá Gjögri, og eftir
stofnfundinn flytur Davlð hann
norður á Sveinseyri á litilli trillu
sem hann hafði komið sér upp.
Davið fór i fyrstu samninga-
nefndina. Þá var timakaup
verkamanna á Patreksfiröi
aöeins tveir þriöju þess sem
greitt var i Reykjavik, eða 80
aurar hjá karlmönnum og 50 aur-
ar hjá konum. Samt treystu menn
sér ekki til að gera kröfu um
kauphækkun þá strax minnugir
reynslu frá fyrri tilraunum til að
koma á fót verkalýðsfélagi.
En kröfurnar i fyrstu samning-
um hins unga verkalýösfélags
snerust um forgangsrétt félags-
manna til vinnu og um réttinn til
að fá kaupið greitt út i peningum
en ekki bara i innskrift hjá verslun
atvinnurekandans svo sem tiðk-
ast hafði. Báðar þessar kröfur
náðust fram.
Arið 1931 lá við klofningi i
verkalýðsfélaginu á Patreksfiröi.
Þá skiptust menn i flokka um það,
hvort krefjast skyldu fimm aur-
um meira eöa minna á timann
fyriristöku á vatninu, sem Vatns-
eyrin dregur nafn af. Davið var til
sjós á Leikni um þessar mundir,
en kom heim eftir strand við
Kúðafljót þegar deilan stóð sem
hæst. Hann skipaöi sér i hóp
þeirra sem haröari voru i kröfum,
og lá nú viö að fylkingar berðust.
— Að lokum náöist það samkomu-
lag að halda skyldi aöalfund i
félaginu, og að stefna þeirra sem
stjórnarkosningu ynnu þar skyldi
viöurkennd af félaginu öllu i
þessari deilu. Var nú hart sótt á
bába bóga og um 200 manns á
fundi I litlu þorpi. Kosninguna
unnu Daviö og félagar hans en
meö örfárra atkvæða mun.
Heimskreppan er á hæsta
punkti og situr viö dyr sérhvers
alþýöuheimilis svo á Patreksfiröi
sem I öðrum plássum. En Daviö
er ódeigur lýðstjóri.
Eitt dæmi skal nefnt: — Það
gengur illa aö selja verkaðan
saltfisk, og Vatnseyrarfyrirtækiö
áformar að selja fiskinn úr landi
óverkaðan.
Hvað er nú til ráða? Eiga nú
allir að verða atvinnulausir sem á
reitunum vinna?
Nei, — verkalýösfélagið tekur
sjálft að sér að verka fiskinn og
nær um það samkomulagi við
fyrirtækið, og atvinnuleysinu er
bægt frá mörgum fátækum hús-
um.
Arið 1936 fer Daviö endanlega I
land. Hann hafði þá verið allmörg
ár I stjórn verkalýösfélagsins og
verður nú formaður snemma árs
1937. Nú er hann störfum hlaðinn i
félagsmálum, sem formaður
verkalýðsfélagsins og i hrepps-
nefnd siðan 1934, — sat þar til
1942. En þröngt er i búi með konu
og þrjá syni unga, þvi ekki var
þess að vænta að oddviti lýösins
sæti fyrir I atvinnusökum á
krepputimum, þegar margir
máttu láta sér nægja snöpin ein.
Og Davið hélt sinu striki.
Verklagni hans og verkkunnátta
var alkunn á Patreksfirði og
hennar naut hann oft, en galt ann-
an timann baráttu sinnar fyrir
málefnum verkafólks þegar um
atvinnu var að tefla.
Sem formaður verkalýðs-
félagsins var Davið einnig i
forystu fyrir Alþýöuflokkinn þar i
plássinu. Alþýöuflokkurinn og
Alþýðusambandiö voru eitt.
Davið var tryggur og kappsamur
flokksmaður með góð tengsl við
ýmsa forystumenn flokksins ann-
ars staðar á Vestfjörðum og hér
syðra. Margir pólitiskir sam-
herjar sóttu hann heim væru þeir
á ferð með strandferðaskipunum
og i Háteigi var ráðum ráðið.
A þessum árum sat hann nokk-
ur þing Alþýöusambandsins sem
þá voru einnig þing Alþýðuflokks-
ins. Hann var róttækur i skoðun-
um og jafnan til vinstri, en taldi
að verkafólkið ætti allt aö skipa
sér i raðir Alþýðuflokksins og
gera hann stóran og róttækan.
Hann hafði oftast góða samvinnu
viö fámennan hóp kommúnista á
Patreksfiröi, en áleit réttast að
þeir kæmu lika til starfa i Alþýöu-
flokknum.
Svo kom klofningurinn stóri
1938, þegar Héðinn Valdimarsson
og margir fleiri úr Alþýðuflokkn-
um gengu til samstarfs við
Kommúnistaflokkinnum myndun
nýs Sameiningarflokks, en
meirihluti Alþýðuflokksins
snerist til harðrar andstöðu.
Þá komst Davið i stóran
pólitiskan vanda.
— Tryggð hans viö flokk sinn
réð þó þvi að hann snerist gegn
Héöni i þessum sviptingum.
Og þarna um haustið eða vetur-
inn 1938 er Davið staddur á tsa-
firöi vegna fundarhalda. Hann
fær þá þær fréttir, að nú hafi
kommúnistar og Héöinsmenn
auglýst almennan fund á
Patreksfirði og að þangaö sé von
landskunnra ræðuskörunga aö
sunnan úr þeirra rööum til að
klekkja ærlega á Alþýöuflokknum
i þvi vigi sem hann átti á Patreks-
firöi á þeirri tiö.
Nú eru góð ráð dýr. — Davið
veit að ekki er kostur þess að fá
forystumenn Alþýðufiokksins
syöra til að mæta fyrirvaralaust á
fund á Patreksfiröi, og hann veit
lika að fátt kann að veröa um
varnir af hálfu heimamanna sé
hann sjálfur viös fjarri.
En hvernig á hann að komast
heim fyrir fundinn? Þá stóðu
hvorki bilvegir né flugvélar til
boöa.
Hann reikar um bryggjurnar á
tsafirði. En skyldi hér vera nokk-
ur fleyta, sem færi vestur á
Patreksfjörð i kvöld eða i nótt.
Fundinn á aö halda á morgun!
Og tilviljun er þaö, að þarna
finnst loks bátur sem reyndar er
aö leggja af stað til Bildudals
snemma um kvöldið. Davið
Daviðsson hikar ekki, vindur
sér um borð og þegar liður á nótt
stendur hann á bryggjunni á
Bildudal.
En nú fer báturinn ekki lengra.
Og þótt maðurinn sé léttur upp á
fótinn þá er of langt aö hlaupa 30
kilómetra yfir tvo fjallvegi heim
til Patreksfjarðar, ef fundinum á
að ná.
Hver skyldi eiga hesta hér?
Og fyrr en varir hefur Daviö
guðað á glugga og vakið upp hjá
góðum hestamanni.
Hann er stiginn á bak og knýr
hestinn sporum upp brattann sem
leið liggur yfir Hálfdán. Hann
riður léttan ' i náttmyrkri um
Tálknafjörð, og hefur vart grunað
þá að þar yröi siðar ævi hans hálf.
A Mikladal er farið aö birta. Hann
kemur á Klifiö fyrir fótaferðar-
tima, laumar hestinum i hús,
vekur konu sina og biður hana
lengstra orða að segja engum frá
sinni hingaðkomu þvi nú gildi það
eitt að sofa fáar klukkustundir
fram til fundar.
Það er þreyttur maður en gal-
vaskur sem teygar svefninn I
hljóðu húsi þessa morgunstund.
t þann tima voru pólitiskir
fundir jafnan vel sóttir, hver sem
til þeirra boðaöi, ekki sist ef
frægðarmenn úr Reykjavik
mættu til leiks i þorpum og bæj-
um.
Og það var þétt setinn bekkur-
inn við upphaf fundar þennan dag
á Patreksfiröi fyrir meira en 40
árum. Allir virtust glaðir nema
Alþýðuflokksmenn, sem ekki
gátu leynt þvi að þeim var beygur
i brjósti með oddvita sinn noröur
á Isafirði þegar mest á reið.
— Sunnanmaður stigur i ræðu-
stól og allra augu beinast að hon-
um. En er sá hefur mælt örfá orð
fer kliður um salinn.
Inn gengur grannur maður,
veðurbitinn, hýr á svip en með
hvassa brún. Hann er nú lika
kominn um langan veg, það er
Daviö Daviðsson.
Nú vissu allir að hér yrði
meiriháttar kappræða, en ekki
bara fluttar einhliöa prédikanir.
Og oröin fljúga sem leiftur.
Það hafa sagt mér gamlir menn
aö aldrei hafi þeir heyrt Davið
Daviðsson standa sig betur á
fundi en þá.
— En segja verður hverja sögu
eins og hún gengur. Þetta varð
lika einn siðasti fundurinn þar
sem Davið hélt uppi málflutningi
fyrir Alþýðuflokkinn. Þótt hann
fyrir hollustu við flokk sinn
snerist til andstöðu við Héöin i
hita bardagans 1938, þá leið hon-
um aldrei jafn vel og áður i
■^ðuröuflokknum eftir klofninginn
mikia, þegar vinstri vængur
flokksins brotnaði af. Hann fann
sig brátt i pólitisku tómarúmi um
sinn.
Arið 1940 hættir Daviö
formennsku i verkalýðsfélaginu.
Hann hafði þá tekið aö sér verk-
stjórn viö nýtt frystihús á
Patreksfirði.
En þungt áfall dynur yfir. Arið
, 1941 missir Daviö konu sina og
stendur uppi með þrjá syni
móöurlausa á aldrinum 8—14 ára.
Nýrra úrræða verður að leita.
Áriö 1942 flytur Davið til
Tálknafjarðar og sest I bú með
ungriekkjuá Sellátrum, Guðrúnu
Einarsdóttur. Ari seinna gengu
þau i hjónaband, beggja siðara.
Guðrún var ekkja eftir Ölaf
Finnbogason meö fjögur börn
kornung. Hún hafði alist upp á
Sellátrum hjá foreldrum sinum
Einari Jónssyni og Ingibjörgu
Kristjánsdóttur Arngrimssonar
en Kristján haföi lika búiö á Sel-
látrum.
Þau Guðrún og Davið voru
samvalin, og þegar árin liöu fór
flestum svo aö þá annars var
minnst kom hitt i hug. Þeirra
börn urðu fjögur.
Börn Daviðs af fyrra hjóna-