Þjóðviljinn - 01.07.1981, Blaðsíða 6
6 SIDA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 1. júli 1981.
Jón fra
Pálmholti
á dagskrá
>Hvers vegna er ekki komið hér á
opinberri húsnæðismiðlun, sem
tryggir betri nýtingu húsnæðis og
sannvirði fyrir það?
Nauðsyn eða féþúfa?
Frá Reyftarfirði
Alþýðubandalagið á Austurlandi:
Stuðningur
við orkufrekan
iðnað af
hóflegri stærð
Þann 20. og 21. júni s.l. gekkst kjördæmisráft Alþýðubandalagsins á
Austurlandi fyrir ráöstefnu um atvinnumál og sveitarstjórnarmái. Var
ráftstefnan haldin á Haliormsstaft og sóttu hann um 30 fulltrúar frá 7
Alþýftubandalagsféiögum á svæftinu. Stóft ráðstefnan i tvo daga og var
rætt um atvinnumál fyrri daginn, sveitarstjórnarmái hinn siftari, en á
iaugardagskvöldið var vaka meft skemmtidagskrá, þar sem margir
lögftu til efni.
I Ijósi umræöna á fundinum var samþykkt samhljófta sérstök ályktun
um atvinnumál og jafnframt ákveftift aft vinna aft athugun að tillögu-
geröá vegum kjördæmisráftsins um æskilega atvinnuþróun og hagrænt
skipulag á Austurlandi. Mikill áhugi kom fram á sveitarstjórnarmál-
um og auknu samstarfi á þvi svifti.
Aftkomnir gestir á fundinum voru Arnmundur Bachmann, aftstoöar-
maftur félags- og heilbrigðisráöherra og Baldur óskarsson fram-
kvæmdastjóri Alþýðubandalagsins og fluttu þeir ávörp og erindi. Einn-
ig kom á fundinn Halldór Arnason iftnþróunarfulltrúi SSA og talafti um
iftnþróun á Austurlandi.
Hér fer á eftir sú ályktun um atvinnumál, sem samþykkt var ein-
róma.
Þegar leiguhúsnæfti er nefnt,
heyrist vanalega fljótt sú rödd
sem segir aft slikt borgi sig ekki.
Þaö sé vonlaust aft byggja og reka
leiguhúsnæfti meft hagnafti.
Hvergi hef ég þó séft haldbær rök
færftfyrir þeirri stafthæfingu. Hitt
þykir mér þó furftulegra, aft ég
hef aldrei séft þessa kröfu um arft-
semi borna fram þegar rætt er
um fjármögnun eignarhúsnæöis.
Má kannski spyrja um hagnaft
Húsnæftisstjórnar af ibúftalánum
til einstaklinga? Eöa hagnaö lif-
eyrissjóftanna og þeirra sjóftfé-
laga sem ekki hafa byggt og
aldrei fengiö lán?
Ráftamenn breska Ihalds-
flokksins, sem nú fara meö völd
þar i landi, settu fram sem eitt af
markmiðum sinum vift valdatök-
una, aö selja opinberar leiguibúft-
ir til ibdanna efta annarra sem
betri ráö hefftu, og koma þar meft
á svipuðu ástandi húsnæftismála
og hér á landi.
Talsmenn Verkamannaflokks-
ins risu upp gegn þessum fyrir-
ætlunum og báru fyrir sig mörg
rök og þung. Auk hinna efnahags-
legu raka, sem þeir töldu mæla
gegn stefnu thaldsmanna, báru
þeir fram önnur sem þeir lögftu
jafnvel meiri áherslu á. Þaft voru
hin siftlegu og menningarlegu
rök. Þeir bentu m.a. á aft stefna
íhaldsmanna byfti þvi heim að
fólk yrfti dæmt eftir eignum en
ekki manngildi. Kannast einhver
viö slikt hér? Þeir visuftu á bug
þeirri islensku kenningu aft þetta
tvennt hlyti aö fara saman.
Hvenær ætla Islenskir verka-
lýftsflokkar aft bera þessi rök
fram i alvöru og af krafti og
fylgja þeim eftir, þar sem þeir
hafa aftstöftu til? Hversu lengi
ætla þeir aft stunda samkeppni
vift aöra um samdrátt i opinber-
um rekstri og bætta afkomu rikis-
sjófts? Finnst þeim ekki aft opin-
berir sjóftir séu til þess aft nota þá
handa almenningi sem hefur
greitt sinn hlut vel útilátinn til
þeirra og býr samt sem áöur vift
mjög skert k jör miftaft vift aftra og
lika miftaft vift vinnufélaga sina i
nálægum löndum?
Hér má einnig minna á mál-
flutning nýkjörins Frakklands-
forseta og stuöningsmanna hans.
Mitterrand lofafti auknum rikis-
afskiptum, m.a. i fjölgun opin-
berra starfsmanna og aukinni aö-
stoft i húsnæftismálum.
Hversu lengi þurfum vift aft búa
vift uppboftsmarkað á húsnæfti,
hvort heldur er leigu eöa eignar-
húsnæfti? Hversvegna er ekki
komift á hér opinberrri húsnæftis-
miölun, sem tryggir betri nýtingu
húsnæftis og sannviröi fyrir þaö?
Allir vita aft verö á ibúftarhúsnæöi
hér er viftsfjarri raunverulegu
verftgildi. Húsnæfti er nauftsyn.
Framhjá því verftur ekki komist á
landi hér. Hversvegna er þessi
nauftsyn höfö aft féþúfu fyrir
braskara?
A6 undanförnu hafa fjölmiftlar
fjallaft nokkuö um erfitt ástand i
húsnæftismálum þeirra sem þurfa
aft leigja sér samastaft i tilver-
unni. Aftalfundur Leigjendasam-
takanna, sem haldinn var 11.
þessa mánaöar, lýsti yfir neyöar-
ástandi I húsaleigumálum.
Astæfturnar fyrir þessu eru
ýmsar og samverkandi, einsog
segir i ályktun aftalfundarins.
Meginástæfturnar eru þó tvær. 1
fyrsta lagi er þetta afleifting hús-
næftisstefnunnar hér á landi und-
anfarna áratugi. Þeirrar stefnu
aö hver skyldi byggja yfir sig
sjálfur en liggja þar sem hann
var kominn aft öörum kosti. í öftru
lagi kemur til breytt stefna i efna-
hagsmálum, er veldur þvi aft fólk
ræöur ekki lengur vift aft byggja
yfir sig sjálft i þeim mæli sem
var. Þaft leitar þvi út á leigu-
markaftinn, en þar kemur ekkert
á móti til aft mæta aukinni eftir-
spurn. Þaft eru mikil vonbrigfti
hve litift hefur verift gert á þessu
sviöi og hve skilningur þar á virft-
ist takmarkaftur i stjórnkerf-
inu.
Um miöjan siftasta vetur sam-
þykkti borgarstjórn Reykjavikur
þó tillögu um skipun nefndar til
aft athuga sérstaklega húsnæftis-
mál sjúkra gamalmenna. Nýver-
ift upplýsti einn nefndarmanna i
Alþýftublaftinu aft aldrei hafi ver-
ift til nefndarinnar leitaft efta hún
kölluft til. Þá hefur ekkert verift
unnift að húsnæftismálum skóla-
fólks, sem er fjölmennur hópur
meftal leigjenda. Húsnæftisskort-
ur skólafólks á rikan þátt i neyö-
arástandinu. Væri skipulega
unniö aö þeirra húsnæftismálum,
myndi þaft létta mjög á hinum
frjálsa markaöi. Þaft á aft vera
auftvelt aft gera, ef áhugi og skiln-
ingur eru fyrir hendi. T.d. md
benda á aft mikift af gistiplássum
stendur ónotaft efta illa nýtt yfir
vetrartimann. Aft sjálfsögftu er
svo hægt aft reisa nemendaibúftir
og herbergi.
Þaft er annars merkilegt rann-
sóknarefni hve kröfur um aukift
leiguhúsnæöi i opinberri eigu fá
dræmar undirtektir ráöamanna,
á sama tima og opinberum stofn-
unum efta hálfopinberum, leyfist
aft koma upp hverju stórhýsinu
eftir annaö. Má nefna t.d. Fram-
kvæmdastofnun og Seftlabanka.
(Ég sleppi Vfftishúskaupunum).
Viröist húsnæðisvandi þessara
aftila ráöamönnum hugstæöari en
húsnæöislaust fólk efta leiguokur
þaft sem hér tiökast. Þaft verftur
aft kallast okur, þegar kostar allt
aft mánaftarlaunum aft leigja sér
ibúft og eitt til þrjú ár fyrirfram.
Þeim sem bera fyrir sig féleysi,
þegar þessi mál ber á góma, vil
égeinnig benda á aö taka sér ferft
á hendur þangaft sem hesthús
hafa risift mörg og stór. Til þeirra
viröist alltaf fást fé. Þaft er bara
ekki sama hver á i hlut.
Leigjendur hér á landi eru fyrst
og fremst lágtekjufólk. Þaft eru
þeir sem ekki hafa ráftift vift
kapphlaupift mikla, helst úr lest
hinna spretthörftu fslensku þegn-
skyldukappa efta ekki kært sig um
aft leggja af staft. Kannski haft
önnuráhugamál. Kjör þessa fólks
hafa ekki verift bætt á undanförn-
um árum, nema siftur sé. VIsi-
tölubætur hafa verift skertar og
siaukinn hluti launanna fer i hús-
næftiskostnaö. A alþýftuheimili
skapast ástand sem fólk sér ekki
framúr og jafnvel ræftur alls ekki
vift. Leigjendur á hinum frjálsa
markafti standa þarna vitaskuld
verst aö vigi. Landflótti er viöa á
dagskrá.
A síftasta þingi voru samþykkt
ný og bætt húsnæftislög. Þau duga
þó þvi miftur engan veginn til úr-
bóta á rikjandi ástandi. Benda
má þar t.d. á, aö.þeir stóru hópar
sem hér hafa verift nefndir,
námsmenn og gamalt fólk, getur
ekki sótt um verkamannabústafti.
Hafa ekki rétt til þess. Svo er um
marga fleiri. Verkamannabú-
staöir hafa lika aldrei fullnægt
eftirspurn og ekki likur á aö svo
verfti, nema stór aukinn landflótti
komi til, efta mjög auknar fram-
kvæmdir. (Efta fasteignakaup).
Stundum eru prentaftar i blöft-
unum greinar, sem flytja undar-
legar skoöanir á þessum málum.
Eftir þeim aö dæma viröist sumt
fólk þeirrar skoftunar aö leigjend-
ur hafi svikist um aft greifta hús-
næöiskostnaft sinn, þar sem þeir
hafi ekki haft „manndóm” til aft
byggja sjálfir.
Auk þess sem hægt er aft benda
á aft leigjendur greifta aft
jafnafti mun meira fyrir húsnæfti
sitt en aftrir hér á landi, er vert aft
gefa gaum aft þessum hugsunar-
hætti útfrá öftrum sjónarmiftum.
Ég ætla þó ekki aö blanda mér i
hina furöulegu ritdeilu sem stjórn
Landsambands iftnaftarmanna
háfti vift formann Húsnæftismála-
stjórnar i blööunum, þar sem
helst var svo aft skilja aft iftnaftar-
menn telji leiguhúsnæöi ekki
byggt á vanalegan hátt og yröu
þeir þvi atvinnulausir ef fram-
kvæmdir ykjust á þvi svifti. (Mér
datt i hug aö spyrja: Er leiguhús-
næfti kannski limt saman?) Þau
sjónarmift sem ég er meft i huga,
varfta almennt gildismat i þjóftfé-
laginu. Slik mál eru sjaldan rædd,
efta sjaldan rædd útfrá fé-
félagslegum og menningarlegum
sjónarmiöum. Húsnæftismálin
snerta ýmsar hliöar þjóftlifsins og
hljóta þvi aft ræftast og ráftast i
samhengi vift önnur mál. Krafan
um manndómsvigsluna, sem áft-
an var minnst á, er merki um sér-
stakt mat á þýftingu mannlegra
athafna. Skyldi nokkrum hafa
komift i hug aft þaft þyrfti mann-
dóm til aft vera leigjandi hér á
frjálsum markafti? Kannski
meiri manndóm en til aft byggja?
Kjördæmisráftstefna Alþýftu-
bandalagsins á Austurlandi,
haldin á Hallormsstaft 20. og 21.
júni 1981, minnir á aft grundvöllur
atvinnulífs á íslandi er öftru
fremur nýting náttúrulegra auð-
iinda landsins, grófturlendis,
fiskimifta og orkulinda.
Ráftstefnan telur að leggja beri
verulega aukna áherslu á rann-
sóknir og skynsamlega stjórnun
viö nýtingu þessara auðlinda til
aft þeir skili sem mestum arfti og
verfti undirstaða hagsældar i bráð
og lengd.
I landbúnafti þarf aft auka fjöl-
breytni I framleiftslu og skipu-
leggja hanaisem best meft tilliti til
landgæfta og markaftar.
I sjávarútvegi þarf aft leggja
áherslu á hagkvæmni og sam-
ræmi i veiftum og úrvinnslu og
strangt gæftaeftirlit. Sérstök
nauösyn er á að draga úr ollu-
kostnafti vift veiftar og hanna
fiskiskip og skipuleggja veiftar
meft þaö markmið i huga.
Kjördæmisráftstefna Alþýftu-
bandalagsins hefur sérstaklega
rætt um orkumál og orkunýtingu
meft tilliti til undirbúnings aft
stórvirkjun og orkufrekum iftnaöi
á Austurlandi og áform um hlift-
stæðar framkvæmdir viftar á
landinu á næstu árum.
Fundurinn áréttar þá stefnu Al-
þýftubandalagsins, að íslendingar
haldi óskoruftum yfirráftum yfir
orkulindunum og tryggður verði
vifttækur almannaréttur til hag-
nýtingar þeirra. Vift þá hagnýt-
ingu veröur að tryggja virkt for-
ræöi landsmanna sjálfra yfir
iðjuverunum.og m.a. þarf að efla
tæknimenntun og verkþekkingu i
landinu i þvi skyni. Allan meiri-
háttar iftnaö verftur að reisa á
traustum hagrænum forsendum
og gera strangar kröfur um
mengunarvarnir.
Ráftstefnan minnir á, aft um
þriftjungur af hagkvæmustu
vatnsorku landsins er á Austur-
landi og eölilegt er aft ráftist verfti
i hagnýtingu hennar sem fyrst
meft byggingu Fljótsdalsvirkjun-
ar. Fundurinn lýsir stuðningi við
undirbúning að orkufrekum iðn-
aöi af viðráðanlegri stærð i fjórð-
ungnum, svo sem áformaöri kisil-
málmverksmiðju við Reyðar-
fjörð. Nauðsynlegt er að vanda
sem best uppbyggingu slíkra
iðjuvera og draga svo sem frek-
ast er kostur úr óæskilegum fé-
lagslegum áhrifum og byggða-
röskun. I þvi sambandi telur
fundurinn skynsamlegt að dreifa
meginþunga framkvæmda við
virkjun og uppbyggingu orku-
freks iðnaðar á hæfilegan tima,
m..a meft áfangaskiptingu, til að
draga úr þensluáhrifum á vinnu-
markaði og auðvelda heimaaðil-
um hlutdeild i verkum.
Sérstakt átak þarf að gera i
samgöngumálum til aö tengja
saman þéttbýlisstaðina miðsvæð-
is á Austurlandi, þannig að þeir
myndi eitt atvinnu- og þjónustu-
svæði. Innan þess eru nú búsettir
6000 - 7000 manns og meö þvi aö
færa samgöngur milli þeirra i nú-
timalegt horf getur þetta svæði
tekist á við stærri verkefni og
komið á skynsamlegri verkeína-
skiptingu i atvinnulifi og þjón-
ustu.
Nú þegar þarf aft efla atvinnulif
á svonefndum jaðarsvæðum til að
sporna gegn neikvæðum áhrifum
stórframkvæmda, sem fyrirhug-
aðar eru miðsvæðis i fjórðungn-
um, bæði með þvi að treysta sjáv-
arútveg og landbúnað og leita að
framleiðslukostum i almennum
iftnaði.
Ráðstefnan telur að framundan
séframfaraskeið i atvinnumálum
og byggöaþróun á Austurlandi, ef
þess er gætt að hagnýta þá kosti
sem fjórðungurinn býr yfir, þar á
meðal nálægð við markað á hin-
um Norðurlöndunum og viðar i
Evrópu.
Ráðstefnan fagnar þeim miklu
áhrifum, sem Alþýðubandalagið
hefur haft á þróun atvinnumála i
landinu, m.a. með forystu i sjáv-
arútvegs- og landhelgismálum, er
mest á reið, og nú á sviði orku-
mála og orkunýtingar.
„Allir vita aft verft á ibUOarhúsnæði hér er viðsfjarri raunverulegu
verftgildi’’