Þjóðviljinn - 06.08.1981, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 6. ágúst 1981
UOBVIUINN
Málgagn sósfalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
btgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
ólafsson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir
úmsjónarmaöur sunnudagsblaós: Þórunn Siguröardóttir
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Klaöamenn: Álfheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.Jón Guöni Kristjánsson.
íþróttafrétta maöur: Ingólfur Hannesson.
Útlit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson, Björn Br. Björnsson .
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Unnur Kristjánsdóttir
Skrifstofa: GuörUn Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsla: Ólöf Halidórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: SigrUn Bárðardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prcntun: Blaöaprent hf..
r
I minningu
Magnúsar
Kjartanssonar
• í dag kveðja sósíalistar á íslandi einn sinn merkasta
mann og skarpasta penna. Hástig lýsingarorðanna leita
á hugann þegar þessi kveðjustund er upp runnin. í anda
hans skal þó farið spart með. En það er ef til vill skýr-
asta táknið um þá stærð sem Magnús Kjartansson hafði
öðlast í hugum fólks, að þorra þjóðarinnar mun áreiðan-
lega þykja mikill sjónarsviptir af þessum eitilharða bar-
áttumanni.
• Ferill Magnúsar var ákaflega litríkur og f jölbreytt-
ur. Honum eru gerð margvísleg skil í minningargreinum
sem Þjóðviljinn flytur í dag. Þar er brugðið upp svip-
myndum af meistara tungunnar, hinum Ijósa og skarpa
stíl hans, gáfumanninum, heimsmanninum, ferðalangn-
um, menntamanninum, blaðamanninum, rithöf undinum
og stjórnmálamanninum. Og þar mætti lengi við bæta.
• Okkur á Þjóðviljanum er efst í huga hve stóran hlut
Magnús Kjartansson á í blaðinu og okkur sem við það
vinnum. Hann er okkur í senn f yrirmynd, mælikvarði og
svipa. Skrif hans í Þjóðviljann eru löngu orðin að goð-
sögn sem ævinlega mun hvetja blaðið og hreyf inguna til
dáða.
• Víðsýni, þekking, skörp hugsun og fjöldabarátta.
Þetta eru orð sem framar öðru tengjast minningu
Magnúsar Kjartanssonar. Þröngsýni, heimóttarskapur,
vanahugsun og einangrunarstef na voru eitur í hans bein-
um. Með skrif um sínum og málf lutningi átti hann hvað
eftir annað stærstan þátt í að kveðja saman alþingi göt-
unnar til baráttu fyrir góðum málstað. Hér nægir að
minna á hlut Magnúsar í baráttunni fyrir stækkun fisk-
veiðilögsögunnar, andófinu gegn bandarísku herstöðv-
unum á fslandi, baráttunni fyrir íslensku forræði yfir
auðlindum og atvinnulífi, og fyrir reisn sjálfstæðrar
menningar.
• Eldur brann undir í öllu fari Magnúsar. Snarkið í
pfpunni blikið í augunum, leiftrandi tilsvör og snöggir
skellihlátrar — allt þetta sem við munum svo vel voru
neistar undan fáguðu yfirborði, sem allir vissu að gátu
breyst i eld brennanda. Það var eldur hugsjónanna sem
brann í brjósti Magnúsar og sem hann hefur eggjað
hvern mann að kynda undir í sjálf um sér. Maður án hug-
sjóna var dauður maður í augum Magnúsar Kjartans-
sonar.
• Sjálfstæði og reisn íslenskrar þjóðmenningar, sjálf-
ræði þjóðarinnar í stjórnmálum og atvinnumálum, bætt
kjör alþýðu og jafnrétti allra þjóðfélagshópa voru æðstu
hugsjónir hans. Og honum lét svo vel hlutverk uppaland-
ans, f ræðarans, sem tengir og miðlar og býr heilum kyn-
slóðum framtíðarsýn, að þar hafa fáir farið í hans föt.
Baráttuna fyrir hugsjónum sínum og islenskra sósíalista
rak hann af háum sjónarhóli sannrar menntunar og
gáfna, með útsýn um heim allan, án þess að missa
nokkru sinni sjónar af rótum hennar. Þannig rækjum við
best minningu Magnúsar Kjartanssonar að halda hug-
sjónum hans hátt á lof ti, og bera þær f ram til sigurs.
• Þjóðviljinn vottar Kristrúnu Ágústsdóttur og öðrum
vandamönnum Magnúsar dýpstu samúð.
• Á kveðjustund geta sósíalistar á fslandi fagnað
þeirri gæfu að hafa átt um árabil glæsilegan leiðtoga,
sem ásamt mörgu öðru hæfileikafólki, hefur aflað
hreyfingunni virðingar og trúnaðartrausts í landinu.
—ekh
Hlrippt
Upphaf
Flugleiða
Á fyrstu árum áttunda ára-
tugsins rikti nokkur kreppa f
millilandaflugi Islendinga.
Eftirspurn á Atlantshafsflug-
leiöinni hafði dregist saman og
Loftleiðir höfðu tekið upp haröa
samkeppni við Flugfélag
Islands á Evrópuleiðum. Flug-
farþegar á þessum leiðum nutu
góðs af samkeppninni, en flug-
félögin blæddu þvi aðsætafram-
boð reyndist allt of mikið.
Afleiðingar þessarar sam-
keppni voru þó ekki eingöngu
tekjutilfærsla frá flugfélögum
til flugfarþega. Færa má
nokkur rök fyrir þvi, að þjóð-
félagið iheild hafi tapað á þess-
ari samkeppni, þar sem hinn
dýri flugvélakostur flugfélag-
anna var ákaflega vannýttur á
umræddum flugleiðum á
þessum tima.
Hannibals þáttur
Valdimarssonar
IEitt helsta þrekvirki Hanni-
bals Valdimarssonar i stöðu
samgönguráðherra á árunum
1971—1973 var, aö leiða Loft-
leiðir og Flugfélag íslands
saman i eina sæng undir firma-
heitinu Flugleiðir h.f.
Markmið þessa samruna var,
að þvi er landslýð var tjáð, að
samhæfa rekstur þessara
tveggja flugfélaga m.a. i þvi
skyni að bæta nýtingu flugvéla-
kosts þeirra og auka þannig
rekstrarhagkvæmni.
Til þess að þessi samruni
mætti eiga sér staö tók hiö opin-
bera á sig verulegar skuldbind-
ingar gagnvart hinu nýja flug-
félagi bæði fjárhagslegar og
annars eðlis.
Þá var hinu nýja flugfélagi af-
hent einokunaraðstaða á flug-
leiðum til og frá landinu svo og
þorra innanlandsleiða. Islensk
yfirvöld gengu meira að segja
svo langt að þessu leyti, að þau
meinuðu leiguflugvél um
lendingarleyfi á Islandi um
skeið, þvertofan i þá alþjóðlegu
loftferðarsamninga, sem Island
var og er aðili að.
011 þessi fyrirgreiðsla var
siðan réttlætt með þvi, að hún
1 væri endanlega til hagsbóta
fyrir land og þjóð. Islenskir
flugfarþegar myndu að lokum
uppskera sin laun i formi lægri
flugfargjalda og betri þjónustu
en ella.
Etfiðleikar
Flugleiða
Fyrirheitna landið i
islenskum flugmálum hefur
hins vegar látið á sér standa.
Flugleiöir hafa frá upphafi átt
við margvfslega erfiðleika að
etja, sem virðast sist minni en
þeir erfiðleikar samanlagöir,
sem Loftleiðir og Flugfélag
tslands gimdu við áður.
Þáttaskilhafa orðið i farþega-
flugi á Norður-Atlantshafsflug-
leiðum. Þessi flugleið var, svo
sem kunnugt er, um langan
aldur ákaflega gjöful gróöalind
fyrir Loftleiðir og talin eitt
helsta framlag Loftleiða til hins
sameiginlega búskapar með
Flugfélagi Islands.
Arangur Loftleiöa á Noröur-
Atlantshafsflugleiðinni, var að
fjarska takmörkuðu leyti
stjórnunarhæfileikum eigenda
Loftleiöa að þakka. A þessari
fhigleið voru Loftleiðir lengst af
i þeirri öfundsverðu aðstööu að
hafa nánast engan sam-
keppnisaðila. Innan vébanda
IATA höfðu stóru flugfélögin á
Sigurður Helgason.
Skiptaráðandi þrotabúsins?
þessari leið ákveðið aö bjóða
sameiginleg fargjöld vel yfir
kostnaðarveröi. Loftleiðir voru
ekki aðilar að IATA og þvi
óbundnir af fargjaldaskrá þess.
Loftleiðir fylgdu hins vegar
þeirri einföldu sölustefnu að
bjóða fargjöld nægilega undir
IATA verði til að fylla vélar
sinar. Vegna þess hve IATA far-
gjöldin voru há skilaði þessi
stefna lengi vel ágætum
hagnaði.
Þessi notalega veröld Loft-
leiða hrundi i einu vetfangi,
þegar rikisstjórn Carters lagði
til atlögu viö samkeppnishöml-
ur á Norður-Atlantshafsflug-
leiöinni áriö 1976.
Snögglega stóð hið nýja flug-
félag, Flugleiðir, þvi frammi
fyrir virkri samkeppni á þessari
Ieið. 1 þessari samkeppni höföu
Flugleiöirá hinn bóginn talsvert
forskot umfram flesta keppi-
nauta slna vegna þess hve nafn
Loftleiða var þekkt i banda-
rikjunum og hinnar löngu
reynslu sinnar á þessum
markaöi. Af þessum sökum
heföi mátt ætia, að Flugleiöir
myndu standa sig i þeirri sam-
keppni, sem 1 hönd fór.
Niðurstaðan varð hins vegar
önnur. Flugleiöir voru i hópi
fyrstu flugfélaga til að gefa eftir
á þessari flugleið.
Astæðan fyrir þessari slælegu
frammistöðu viröist einkum
hafa verið sú, að meirihluti
stjórnenda Flugleiða, sem
margir hverjir eru raunar
einnig eigendur, hafi ekki skilið
eðli hinna breyttu aðstæðna eöa
ekki tekist að laga hugsunarhátt
sinn að þeim. Svo virðist, að þeir
hafi of lengi vanist praktug-
legum lifnaðarháttum i' skjóli
einokunar IATA.
Hver á að borga
fyrir mistökin?
Þær vonir sem stjórnvöld
bundu við sameiningu Loftleiða
og Flugfélags tslands hafa
brugðist illilega. Erfiðleikar
flugrekstrar frá tslandi hafa
aukist en ekki minnkað.
Almenningur hefur um langt
skeið orðið aö bera kostnaðinn
af þessari tilraun i formi óeðli-
lega hárra fargjalda á fjöl-
förnustu leiðunum og skertrar
þjónustu. Gróðinn af fluginu
meö íslendinga hefur siðan
verið notaður tilað greiða niður
flugfargjöld útlendinga á Norð-
ur-Atlantshafsflugleiðinni.
Siðustu misserin hafur hluti
þessarar niðurgreiðslu meira að
segja verið sóttur beint i vasa
skattborgaranna án tillits til
þess hvort þeir nota þjónustu
Flugleiða eða ekki.
Eigendur Flugleiða, þ.á.m.
hiö volduga Eimskipafélag
íslands og ýmsir sterkefnaðir
einstaklingar, sem allirkannast
við, hafa ekki þurft aö taka
afleiöingum sinna eigin
rekstrarmistaka. I skjóli
einokunar á mörgum flug-
leiðum hefur þeim tekist að
velta þessum kostnaði yfir á
almenna flugfarþega. Og i
krafti þess tangarhalds, sem
þeir hafa á atvinnu fjölmargra
Islendinga hefur þeim tekist að
velta hluta kostnaðarins yfir á
almenna skattgreiðendur.
Til að kóróna frammistöðu
sina hafa eigendur Flugleiöa nú
ákveðið aö greiða sjálfum sér
10% arö af hlutafé sinu I formi
framseljanlegs afsláttar af
flugm iðum.
Þessi arögreiðsla af nánast
verðlausu hlutafé, flugfélags,
sem þegar hefur tapaö nær
öllum eigum sinum, nemur
stórum hluta þess fjárframlags,
sem félagið hefur óskaö eftir að
islenskir skattgreiðendur af-
hendiþeim á þessuári. JGK
09 skorrid