Þjóðviljinn - 14.08.1981, Qupperneq 9

Föstudagur 14. ágúst 1981 ÞJóDVILJINN — SIDA 9
friöarsinnar ekki ævinlega veriö
hátt skrifaöir innan kristinnar
kirkju (svo sterk eru áhrif guös-
hugmyndar tsraelsmanna hinna
fornu um „hinn ógurlega Je-
hova”). Friöarsinnar voru taldir
óábyrgir meö þvi aö þeir hliöruöu
sér hjá þvi aö verja land sitt og
þjóö, konur, börn og gamalmenni.
bessar fornu deilur vöktust upp
aö nýju þegar kirkjudagurinn var
i undirbúningi, þegar berlinar-
presturinn og fyrrverandi borg-
arstjóri þar, Heinrich Albertz,
studdi friöarhreyfingar kirkn-
anna meö oröum Jesú i Fjallræö-
unni: „Sælir eru friöflytjendur”.
Skömmu siöar drógust stjórn-
málamenn, kirkjuleiðtogar og
aörir inn i deilur um merkingu
þessara oröa; meöal stjórnmála-
mannanna, sem tóku þátt i þeim,
voru kanslarinn og forsetinn
sjálfur, Karl Carstens.
Þegar spurt er um ábyrgö i
þessu sambandi verður sjálfsagt
flestum fátt um svör, hvor er
ábyrgari friöarsinninn eöa vig-
búnaöarstjórnmálamaöurinn?
bvi veröur ekki svaraö hér, hins
vegar skal minnt á orö von Weiz-
acker þegar hann sagöi fyrir fá-
einum árum (1976), aö þriðja
heimsstyrjöldin, sem jafnframt
yröi kjarnorkustyrjöld, gæti
skolliö á á niunda áratugnum en
hann bætti viö: „Pólitik sem
kemur i veg fyrir hana er hugsan-
leg og hana ber aö finna”. 1 ljósi
þessa má skilja hinar nýju friöar-
hreyfingar, þær eiga allar eitt
sameiginlegt: Sannfæringuna um
aö vígbúnaðarkapphlaupiö sé
kapphiaup til dauöans. baö kapp-
hlaup beri aö stööva sem fyrst og
meö öllum tiltækum ráöum, allt
annaö sé hégómi á við þaö.
Reyndar er þaö skoðun, sem al-
geng er meöal þátttakenda i friö-
arhreyfingum, að striöiö sé þegar
hafið, „sprengjurnar falla nú
þegar” var slagorö, sem viöa gaf
aö lita i hinni löngu friðargöngu i
Hamborg. Þaö merkir, aö vig-
búnaöurinn sé oröinn svo gifur-
legur, aö hann hafi forgang fram
yfir allt annaö; jafnvel þótt vitaö
sé, aö i þriöja heiminum svelti 55
milljónir manna á ári er i engu
slakað á vígbúnaöinum heldur er
hann sifellt aukinn.
Dýpri orsakir vígbúnaöar-
ins
Vigbúnaöur, sem náö hefur þvi
stigi, sem hann er nú kominn á,
veröur meö engu móti réttlættur.
Orsök hans er fy rst og fremst ein:
ótti. óttinn kallar á meiri varnir,
endalausar öryggisráöstafanir
viö óvin, sem viö þekkjum aöeins
til hálfs. Og óttinn leiöir vissuiega
af sér vigbúnaö en vigbúnaður
leiöir aftur af sér ótta, allt tal i
fréttum um aukinn vigbúnaö,
fljúgandi herflugvélar, frétta-
kvikmyndiraf nýjum morötólum,
allt eykur á óttann. Vigbúnaöur
eykur ekki friöinn meöal manna,
hann eykur óttann, bægir friösæl-
um stundum frá, eykur tor-
tryggni manna á meöal, óttinn
skeröir hamingjuskilyröi manns-
ins, aukinn vigbúnaður merkir
fleiri herflugvélar svifandi yfir
höföum saklausra borgara minn-
andi þá slfellt á hiö vitfirringa-
lega kapphlaup til dauöans.
Margir friöarsinnar telja, aö
verja megi þeim gifurlegu fjár-
munum sem nú er variö til vig-
búnaöar til þess aö halda óttanum
i skefjum, auka samskipti þjóöa
og þar meö traust milli þjóöa. Um
helmingur allra visindamanna i
heiminum er talinn vinna viö vig-
búnaöinn I einhverri mynd, um
leiö og þeir auka vigbúnaö auka
þeir ótta og um leiö og þeir auka
ótta skeröa þeir hamingjuskilyrö-
in.
Hinar nýju friöarhreyfingar
kirknanna eru sér meövitandi um
pólitiska ábyrgö hins kristna
manns I samfélaginu og þær eru
sér umfram allt meövitandi um
þaö, hvers kristin kirkja er megn-
ug i þeirri nýju baráttu gegn vig-
búnaöi sem nú er hafin þvi aö
kirkjan er ekki bundin á klafa
pólitiskra hugmyndakerfa, hún
getur notfært sér þau ef svo ber
undir en hún er aldrei til þeirra
vegna. Þess vegna er kristin
kirkja alþjóöleg; vitundin um, aö
kirkjudagurinn i Hamborg og
kirkjudagurinn i Stralsund viöur-
kenna ekkert járntjald milli
manna, þótt þaö sé milli tima-
bundinna stjórnmála- og efna-
hagkerfa, gefur þeim kraft til
þess aö halda göngunni áfram.
Séra Gunnþór Ingason, Hafnarfirði:
Marglofuð viska og vísindi sam-
tímans hafa vígst hernaðarhugsun
Hver hugsandi maður, sem
áhuga hefur á velferö og heill
mannlegs lifs, hlýtur að hafa
fylgst af eftirtekt með þeim
tíöindum, aö einhverjar þær
friðarhreyfingar eru orðnar til,
sem þegar hafa áorkaö nokkru i
þá átt aö rjúfa þaö net vitisvopna,
sem umlykur nær þvi alla jörö.
Allt frá siðustu heimsstyrjöld,
sem á lokadögum sinum visaöi til
þess með logandi kjarnorkueld-
um, hvernig næstu heimsátök
yröu, hafa stórveldi austurs og
vesturs staðið albúin til átaka
hvert gegn öðru og dregið aörar
þjóöir margvislega inn i tog-
streitu sina.
Ahrif þeirra á þróun heims-
mála hefur verið svo yfirþyrm-
andi, að allt andóf gegn hug-
myndum þeirra um striö og frið
hefur verið næsta litiö og van-
máttugt til þessa. Orka,
fjármunir, mannvit og skynsemi
hefur f jötrast þessari naubung og
stuðlað að æ fjölbreyttari tor-
timingarmöguleikum. Marglofuð
viska og vi'sindi samti'mans hafa
vigst hernaðarhugsun og fram-
leiöslu i stað þess að nýtast til úr-
lausnar á raunverulegum vanda
þeirrar veraldar, sem senn er á
þrotum vegna siðrænnar blindu
og ábyrgðarleysis.
Það eru vissulega straumhvörf
i hugsunarhætti þegar spyrnt er
gegn slikri hugmyndaeinokun —
og vi'sindum og þekkingu beitt til
friðarrannsókna og friðarstarfa.
Þær rannsóknir sýna betur en
tilfinningin og brjóstvitið eitt,
hversu geigvænleg hætta fylgir
kjarnorkuvopnum, átökum og
striði. Vopnaöur friöur og orö af
því tagi, sem réttlætt hafa
stigmagnandi vopnakapphlaup
eru þversagnir, sem engan veg-
inn fá staðist athugun og ýtarlega
skoðun. Slikt kapphlaup endar á
einn veg visan og allir þeir sem
eru viðriðnir það eru liklegir þátt-
takendur i kjarnorkustriöi.
Sú barátta sem beinist nú gegn
aukningu kjarnavopna vestan
járntjalds kann aö vera túlkuð
sem hættuleg, einhliða aðgerð,
sérstaklega fyrir þær sakir, að
hún átti að vera mótleikur við
siðustu ögrun austan að. En þaö
skref, sém stigiö er til baka úr
þessum ljóta leik er þó hiö eina
rétta, þvi að þaö stefnir frá yfir-
vofandi ógnum.
Friðargangan mikla frá Kaup-
mannahöfn til Parisar minnti á
krossferðir fyrri tiöar. Þessi
krossferð var þó aö þvi leyti til
kristilegrien þær fyrri og þvi lik-
legri til árangurs, aö hún var
farin án vopna.
Kristnir menn hafa þvi' miður
lengstum verið tvistigandi i af-
stöðu sinni til hernaðarumsvifa
og fylgst þar oft heimsins hætti.
Bræðravig hvers konar eru þó i
hrópandi andstööu við kærleiks-
erindi Krists, sem fremur krefst
fómar en ofbeldis. Kristnir menn
hafa iðulega i timanna rás
aðgreint trúarlff og veraldar-um-
svif. Súklofna afstaða þeirra hef-
ur staðið gegn altækri réttlætis-
kröfu Krists.
Trúarlif þarf aðsnerta fleira en
innhverfa og andlega þætti mann-
legrar tilveru. Þaö hlýtur einnig
að verba að beinast aö öllu félags-
legu umhverfi manna.
Vilji kristnir menn að trúar-
hugsun þeirra hafi félagslegt
gildi, sem hún gerir kröfur til
hljóta þeir aö taka þátt i þeirri
friðarbaráttu, sem stefnt er gegn
tortimingarvopnum. Aldrei hefur
friðarkrafan verið brýnni en nú,
þegar ófriður getur þýtt eyðingu
og auðn mannlifs og menningar.
Ef forystumenn kirkjunnar
standa saman og hafa hugrekki
til aö varpa af sér þeim doöa,
sem sættir sig viö núverandi
ástand alþjóðamála, getur kirkj-
an reynst sterkur aöili i friöar-
baráttu og stutt hana trúarlegum
rökum.
Með því aö visa veginn fram til
friðar og afvopnunar getur kirkj-
an höföað til samvisku manna og
unniö gegn þeim ótta þeirra og
tortryggni, sem viðheldur
ófriðarhættu.
Fyrirhugaður fundur Alkirkju-
ráðsins i Hollandi á komandi
hausti vekur vonir og eftirvænt-
ingu. Þá getur ráðist hvort kirkj-
unni tekst að vera herra sinum
það trú.aðhún beiti sér sameinuð
og af afli til friðar og sátta.
Friðarbarátta þessi á vissulega
erindi hér á landi. Okkur er hollt
að gefa þessum málum góðar
gætur,ef við viljum vera friðelsk-
andi þjóð/sem stendur utan styrj-
aldarátaka. Miklu skiptir þó að
umræður allar geti fariö fram án
&
þ-öngra flokkspólitiskra hags-
muna og sjónarmiöa.
Félgshreyfingar, sem eru
óbundnar stjómmálum þyrftu þvi
aö láta að sér kveöa i þessu máli
og móta stefnu og starfsaðferðir.
Islensk friðarhreyfing þarf aö
eiga stuðning kirkjunnar visan og
allra þeirra,sem láta sér annt um
lif og land og framtið manns og
heims.
Veröldin er viðsjárverö og
margs ber aö gæta og varast.
Óttinn má þó aldrei ráða ferö
heldur heilbrigð og heilvita
hugsun. Siöferðisþroski, næm
samviska og vilji til góðra verka
eru besta vörnin gegn ógnun
ófriðar og atómvopna. Trúin ein-
læg og heil getur veitt þann
þroska, ef hún sækir næringu til
þessfrelsara sem friðinn veiúr og
fylgir vilja hans eftir óttalaust.
Séra Pétur Sigurgeirsson, Akureyri:
Friður og afvopnun er
grunntónn BibÚunnar
Friður og afvopnun er grunn-
tónn Bibliunnar. Það er íriðar-
tónn i spádómsoröum Jesaja:
„Og þær (þ.e. þjóðirnar) munu
smiða plógjárn úr sverðum sinum
og sniðla úr spjótum. Engin þjóð
skal sverð reiða að annarri þjóð,
og ekki skulu þær temja sér hern-
að framar.” (Jesaja 2,4)
Friðarhugsjón spámannsins og
sjáenda Bibliunnar náöi fótfestu á
jörðu með íæðingu Jesú. Engum
öðrum en honum ber frekar heitið
Friðarhöfðingi. Að þessu leyti er
hlutur kirkjunnar mikilvægur.
Kirkjan er málsvari friðar.
Það verður þó að segjast, að
kirkjan nær skammt með þennan
boðskap sinn. Svo hlýtur hver að
játa, sem leiðir hugann að
styrjaldarátökum og ófriðar-
anda. Einu gildir, hvort litið er til
Vesturlanda eða annarra heims-
hluta.
Með þvi er sagan ekki öll.
Kirkjan á við ramman reip að
draga. Vopnuð átök hafa fylgt
mannkyni frá grárri forneskju.
Orsökin er óréttlætiö i heiminum.
Það leiðir ætið til ófriðar. Fyrr
verður ekki friöur en tekist hefur
að lækna þá meinsemd. í em-
bættistökuræðu sinni sagði
Francois Mitterrand: „Oryggi
getur ekki rikt, þar sem óréttlæti
ræður og skortur er á umburðar-
lyndi.”
Irland er vettvangur þessa
vandamáls, svo að dæmi sé tekið.
Langvinnt óréttlæti býr að baki
átakanna þar. Að minni hyggju er
rödd Krists i afstööu Tómasar
Fiaich kardinála, þar sem hann
brýnir fyrir breskum stjórnvöld-
um að láta af þrjósku sinni. Jafn-
framt hvetur hann ÍRA fanga til
að láta af mótmælasvelti og for-
dæmir morö og ofbeldi. (Belfast
AP 21.5 1981)
Benda vil ég á það, sem móðir
Teresa sagði, er hún var stödd á
Norður-lrlandi i júli s.l. „Allar
aðgerðir, er eyða lifi, eru rang-
ar.” Þessi er vitnisburður kirkj-
unnar, hinn hreini tónn i friðar-
baráttu liðandi stundar. En hver
veit með vissu, hve stór eða smár
hlutur kirkjunnar er i þessari
baráttu, fyrr en upp er staðið?
Sumariö 1970 sótti ég alheims-
AtrAvifdAje* I
'Oe/ÁteuL’forf i
bedéoUÁ cAUe
þing lúterstrúarmanna, sem
haldið var i bænum Evian á
suðurströnd Genfarvatns i
Frakklandi. Þar hlýddi ég á for-
setann dr. Fredrik A. Schiotz
flytja setningarræðu sina. Betur
get ég ekki svarað spurningu um
alþjóðlegt samstarf kirkjunnar
en það birta hér kafla úr ræðu
hans. Hann sagði:
„Eftir heimsstyrjöldina þurfti að
binda um sárin. Þörf var mikilla
endurbóta. Andspænis þessarri
miklu neyð kallaði Guð saman
fulltrúa lútersku kirknanna i
heiminum. Þeir komu saman i
Lundi i Sviþjóð i júli 1947, þá urðu
þau samtök til, er við nefnum:
Lúterska heimssambandið
(Lutheran World Federation)”
Um hlutverk kirkjunnar komst
dr. Schiots svo að orði:
„Viö erum send inn i heiminn
eins og hann er I dag. Köllun okk-
ar er að þjóna náunganum i hvers
kyns aðstæðum, sem hann er i þá
stundina. Þaö er okkar hlutskipti
að kærleikurinn verði hinn mikli
áhrifamáttur i uppbyggingu þjóö-
félagsins, svo að réttlætið verði
ekki fótum troðið. Ef elska okkar
birtist ekki i fullri alvöru, stað-
fest i almennum mannréttind-
um, borgaralegu frelsi, kynþátta-
jafnrétti, umhyggju fyrir hinum
vegvilltu i hinum öru þjóðfélags-
breytingum og hjálp handa þeim,
sem eru andlega eða likamlega
óhæfir til aö sjá sér farboröa, —
þá hefur kærleikur okkar brugö-
ist.”
Um friðarstarfið sagði forseti
heimssambandsins:
„Kirkjan notar aldrei mátt
sverðsins i baráttu sinni. Hún
verður alltaf að vera við þvi búin
aö játa yfirsjónir sinar. Að gera
það opinskátt, frammi fyrir
heiminum, er i sjálfu sér að bera
sannleikanum vitni.”
Atta árum áður lýsti Hans Lilje
friðarbaráttu hinna kristnu sam-
taka, er hann talaði á þinginu i
Hannover i Þýskalandi: „Ekki
k
með valdi né krafti heldur fyrir
anda minn segir Drottinn her-
sveitanna.” Sak. 4,6. Þetta var i
skugga seinni heimstyrjaldar.
Fimm þúsund manns höfðu ætlað
vestur yfir járntjaldið frá Austur-
Þýskalandi til að sitja þingið, en
fengu ekki fararleyfi. Þingheim-
ur minntist fjarveru þeirra meö
þvi aö allir viöstaddir risu úr sæt-
um sinum i hljóöri bæn. Hinn
hljóöi bænarandi er guðsvar
kirkjunnar.
Sem þjónn kirkjunnar hefi ég
leitast viöaðboða frið. Ég trúi þvi
aö markviss kærleiksþjónusta og
einlæg bæn um frið beri árangur.
Guð er kærleikur, friður. Kristur
sagði: Leitiö fyrst rikis hans og
réttlætis, og þá mun allt þetta
veitastyðuraðauki. (Matth. 6,33)
1 framhaldi af þessu lýsti Páll
postuli þvi riki með þremur orö-
um: Réttlæti, friður, fögnuður.
Friður getur aðeins komið „aö
auki” þar sem réttlætis er fyrst
leitað. Þessir eru hornsteinar al-
heimsfribar og þann grundvöll
hefur Jesús Kristur lagt. Hann er
leiðin: „Minn frið gef ég yður.”
(Jóh. 14,27)
Sjá 10. síðu
Aö óttast eöa óttast ekki. Plakat Kirkjudagsins I Þýskalandi t.v. stil-
fært af friðarsamtökum leikmanna t.h.