Þjóðviljinn - 14.11.1981, Blaðsíða 12

12 SÍÐA— ÞJÓÐVILJINN Helgin 14.— 15. növember 1981’
Á undanförnum miss-
erum hefur verið opinská
og harðskeytt umræða í
Noregi um ofbeldi sem
konur eru beittar á heim-
ilum sínum, ástæður þess
og afleiðingar. Fjölmiðlar
hafa verið uppfullir af
fréttum um slíka atburði
og viðtölum jafnt við sér-
fræðinga og þá sem í hlut
eiga. Sem dæmi um hversu
lífleg þessi umræða er nú,
má nefna að i haust komu
út ekki færri en. sex bækur
á norsku, þar sem fjallað
er um misþyrmingar á
eiginkonum, unnustum,
fyrrverandi eiginkonum,
dætrum og jafnvel mæðr-
um.
Þetta er merkileg staðreynd
þegar þess er gætt að fyrir örfá-
um árum var þetta vandamál, —
ofbeldi á heimiiunum — jafnt
djúpt grafið i þögninni i Noregi og
það er hér uppi á islandi i dag.
Drýgstan þátt i að vekja umræð-
una og afhjúpa leyndina á hópur
kvenna sem i dagiegu tali nefnist
„krisesentergruppa”. i rúmlega
þrjú ár hefur hópurinn starfrækt
neyðarathvarf fyrir konur og
börn I miðborg Oslóar. Það var i
mars 1976 að 10 konur hófu sam-
vinnu með þetta markmið fyrir
augum: að aðstoða konur sem
neyöast til þess aö flýja heimili
sín undan barsmföum, veita þeim
húsaskjól I stuttan tima, leiðbeina
þeim og styrkja og vekja almenn-
ing til vitnunar um böi ofbeldis-
ins.
Gerd Fleiseherog Kirsti Wiese
Aanerud hafa báöar starfað meö
hópnum I meira en þrjú ár.
Blaðamönnum er af eðlilegum
ástæðum meinaður aögangur að
athvarfinu og þvi var setið á
kaffihúsi og spjallað. En gefum
þeim Gerd og Kirsti orðið:
Ofbeldi
á heimilunum
Kirsti Wiese Aanerud:
Eftir þrjú ár eru neyðar-
athvörfin í Noregi orðin
yfir 20talsinsog 12 ný eru
i undirbúningi. Ljósm.
—gel.
Gerd Fleischer: Vonum
að einn góðan veðurdag
verði ekki lengur þörf
fyrir neyðarathvörf.
Ljósm. —gel.
„Þegar hjónabandið reynist
helviti a jorðu
55
„Þetta gerist ekki hér"
Hugmyndin á sér rætur í nýju
kvennahreyfingunni og fyrir-
mynd frá Englandi þar sem
neyðarathvörf hafa verið rekin
frá þvi snemma á áttunda ára-
tugnum. Strax vorið 1976 var
óskað eftir hentugu húsnæði hjá
Oslóarborg en árangurslaust.
Menn lokuöu augunum fyrir
þessu vandamáli. Ofbeldi á heim-
ilum var eitthvað sem gerðist
bara úti i hinum stóra og hættu-
lega heimi, ekki i Noregi. Þaö var
fyrst eftir aö sýnt haföi verið
fram á þörfina með þvi að starf-
rækja neyðarsima i heilt ár að
húsnæði fékkst og styrkur frá riki
og borg. Og jafnvel eftir að nær
100 konur leituðu þar hælis á
fyrsta árinu afneituðu menn stað-
reyndunum: Þá hét það aö svona
lagað gerðist bara i stórborgum á
borö við Osló. Annars staðar i
Noregi væri þetta ekki til.
Þvi miöur hefur reynslan verið
önnur, og núna tveimur og hálfu
ári siðar, eru starfrækt yfir 20
neyðarathvörf i Noregi og 12 til
viðbótar eru i undirbúningi.
Viöast eru athvörfin i stærri
bæjum, en þess eru lika dæmi að
smærri sveitarfélög hafi slegiö
sér saman.
Af hverju?
Neyöarathvörfin hafa orðið til
af illri nauðsyn. Opinberir aðilar
aðhöfðust ekkert og reynslan
hefur alls staðar orðiö sú að konur
hafa sjálfar oröið að taka frum-
kvæði i þessum málum. Konan
gat setið á bekk á einhverri lög-
reglu- eða læknavaktinni fram til
klukkan 7 aö morgni, það var allt
og sumt. Og húsnæðismiölun
borgarinnar tekur á engan hátt
tillit til kvenna og barna sem
höfðu neyðst til aö flýja heimili
sin, þær fara bara á sinn stað i
röðina. Þessu höfum við reynt aö
breyta. En þaö er ekki bara húsa-
skjólið sem skiptir máli, ráð-
gjöfin skiptir miklu. Konurnar
vita nákvæmlega ékkert um sinn
rétt né hvar þær eiga að leita sér
upplýsinga um hann. Stór hluti
starfsins fer i að leiöbeina þeim
og visa á lækna, lögfræðinga eöa
félagsmálastofnanir. En það þarf
lika að veita konunni styrk, sýna
henni að hún stendur ekki ein og
hjálpa henni til sjálfshjálpar.
Hin opinbera skilgreining á of-
beldi á heimilunum er sú að það
komi i kjölfar rifrildis. baö er
jafnvel fullyrt aö konan eigi oftast
upptökin — hún ögri karlinum á
einhvern hátt og hann neyðist til
að láta hendur skipta.
Það er oft spurt af hverju karl-
inn slái og okkar svar er að hann
slær af þvi að hann veit að hann
getur það og kemst upp með það!
Tveir timar á lögreglustööinni er
allt og sumt sem hann á yfir höfði
sér ef hann er ódrukkinn, en 24
timar ef hann er fullur. Þar að
auki kallar konan sjaldnast á
lögregluna — afleiöingarnar eru
oft enn meiri barsmið.
— En hvers vegna þolir ein
kona slíkt astand, jafnvel árum
saman.
Við konur erum aldar upp við
það að trúa á hamingjuna, segja
þær Gerd og Kirsti. Hamingjan,
það er ástin, fjölskyldan, eigin-
maöurinn og börnin. Það er svo
sem allt i lagi að vinna lika en það
er ekkert aðalatriði i uppeldi og
mótun kvenna. Hjónabandið og
fjölskyldan skiptir öllu máli.
Það hefur hins vegar enginn
sagt okkur að hjónabandiö geti
verið helviti á jörðu og þegar viö
stöndum fyrst frammi fyrir þvi,
neitum við að trúa okkar eigin
skynfærum. Og þegar«vo karlinn
grætur og lofar, þá er honum
fyrirgefið og reynt aö gleyma og
skilja. En hann slær aftur og
sagan endurtekur sig. Smám
saman yfirtekur hræðslan viö
barsmiöarnar allar aörar tiifinn-
ingar. Konan fer að gæta sin á þvi
aö gera nú ekki neitt sem gæti
verið honum á móti skapi og hún
verður eins og hrætt dýr. Hún fer
að trúa því sem hann segir, aö
hún sé bæöi heimsk og einskis
viröi og eftir stuttan tima er hún
farin að ásaka sjálfa sig fyrir
allar ófarirnar.
Næsta stig er einangrunin —
hún þorir ekki að snúa sér til
neins, ekki til lögreglunnar, ekki
til ættingja og ekki til vina, þvi
hvaö gætu þeir svo sem gert?
Margar leiðast út i misnotkun á
áfengi og lyfjum. Hræöslan,
sjálfsásökunin og einangrunin
valda þvi aö konan veröur mátt-
vana og hefur hvorki krafta né
vilja til þess að breyta neinu.
Þess vegna „sættir” hun sig við
ástand sem hún alls ekki þolir.
Ef viö fáum þvi framgengt að
nágrannar, vinir, fjölskylda og
allir aörir láti sig þaö einhverju
skipta aö konum er misþyrmt og
fái þeir vald til þess aö gripa inni,
1 fyrra leituðu 263 konur með 130
börn skjóls i athvarfinu. Ljósm.
—gel.
Sú yngsta sem leitaöi til athvarfs-
ins I fyrra var 18 ára og sú elsta 81
árs. Ljósm. —gel.
þá verða neyöarathvörfin ekki
lengur nauösynleg. Það er tak-
markið. Þess vegna söfnum við
upplýsingum um þessi mál og
veitum fræðslu, við reynum að
opna augu fólks fyrir vandanum
og fá þaö til þess aö takast á viö
hann.
Osló — 350048
En byrjunin var sem sagt
neyðarsíminn. í desember 1976
fékk hópurinn aðstöðu i einu her-
bergi hjá einkaaðila og á sama
tima höföu safnast 11 þúsund
krónur sem notaðar voru til að
setja upp simann, prenta limmiða
og borga húsaleigu. Siminn var
opnaður 1. febrúar 1977 og höfð
vakt á honum á hverju kvöldi frá
klukkan 7 til 7 að morgni. Fyrsta
mánuðinn voru hringingarnar 24
en 10 mánuöum siöar 42. Aö
meðaltali leituðu tvær konur i
alvarlegri neyö á náðir simans á
hverri nóttu fyrsta árið.
— Hvaða úrlausn var hægt að
veita þeim?
Nánast enga. Þaö var að visu
mikið spurt um ráð og upp-
lýsingar en þegar kona var I neyö
var litið hægt að gera. En siminn
var fyrst og fremst ætlaður til
þess að kanna umfang vandans.
Eftir eitt ár var ljóst að þörf fyrir
neyðarhúsnæöi var fyrir hendi og
þá fékkst styrkur frá riki og borg.
2. mai 1978 var neyðarathvarfið
„Krisesentret” svo opnað.
Oslóarborg lét hópnum i té
efstu hæðina i einu af leiguhúsum
borgarinnar. Athvarfið er 8 sér-
herbergi, sameiginleg stofa og
gangur og litil skrifstofa þar sem
móttakan og slmavarslan er. Viö
erum enn i þessu sama húsnæði
og höfum enga stækkun fengiö,
þrátt fyrir brýna þörf og fögur
fyrirheit. Enn sem komiö er hefur
engri konu verið neitað um pláss
en þaö er oft þröngt á þingi og
sofið á flatsæng á öllum gólfum.
— Nú er heimilisfang athvarfs-
ins leynilegt. Af hverju og er i
raun hægt að leyna þvi?
Leyndin er ætluð til þess aö
veita konunum öryggi og friö
fyrir karlinum og ættingjum. Það
er nefnilega alveg sama þótt of-
beldisseggurinn berji konu sina I
Tveir starfsmenn neyðarathvarfsins í Osló segja frá