Þjóðviljinn - 20.02.1982, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — Þ3ó»VILJINN Heláih'átf. — 21. fétirúar 1982.
stjórnmál á sunnudegi
Einar Karl
Að verja Island
gegn alþjóðlegri kreppu
Skoðanakannanir síð-
degisblaðanna hafa
óneitanlega sett mark sitt
á stjórn má la um ræðu
síðustu árin. Flestir taka
þeim með fyrirvara og
bandalagsins; það er ótvirætt að
óvæntur sigur Alþýðubandalags-
ins sem var umfram vonir bjart-
sýnustu manna, varð til þess að
fella íhaldsöflin frá völdum i
Reykjavik. Þar með urðu þátta-
skil i isienskum stjórnmálum og
það er meginverkefni næstu
Alþýðuflokknum eða Fram-
sóknarflokknum. Bæjarstjórnar-
kosningarnar i vor, sérstaklega
borgarstjórnarkosningarnar i
Reykjavik, eru prófsteinn á það
hversu framhaldiö verður i is-
lenskum stjórnmálum á lands-
málavettvangi.
s
auðvelt er að f inna á þeim
annmarka. Samt sem áður
eru þær teknar sem
ákveðnar vísbendingar um
tilhneigingar og skoðana-
þróun meðal kjósenda. i
Ijósi þess viðhorfs er
ástæða til þess að velta
fyrir sér stöðu Alþýðu-
bandalagsins, sem vægast
sagt hefur komið illa út í
síðustu tveimur skoðana-
könnunum Dagblaðsins.
Skammt er nú til sveitar-
stjórnarkosninga sem munu
verða afdrifarikar um alla stjórn-
málaþróun á tslandi næstu
misseri. A flokksráðsfundi Al-
þýðubandalagsins i haust rifjaði
Svavar Gestsson formaður
flokksins upp þau timamót sem
urðu i kosningunum 1978 með svo-
felldum hætti:
Söguleg úrslit
„Kosningaúrslitin 28. mai 1978
voru mjög söguleg og flokknum
hagstæð. Ber þar fremst að nefna
kosningu til borgarstjórnar
Reykjavikur, þar sem hálfrar
aldar meirihluti ihaldsins féll
fyrir stórfelldri sókn Alþýðu-
mánaða aö tryggja að sá
árangur, sem náðst hefur siðan,
verði ekki fótum troðinn af
ihaldsöflunum á næstu árum.
Aðaltalsmaður Sjálfstæöisflokks-
ins i siðustu borgarstjórnar-
kosningum, Birgir tsleifur
Gunnarsson,er flúinn af vettvangi,
einnig nánasti samstarfsmaður
hans, Ölafur B. Thors.
Nýir menn eru að brjótast til
valda og sigurhrokinn einkennir
málflutning þeirra; annar
borgarstjóraframbjóöandi Sjálf-
stæðisflokksins hefur lýst þvi yfir
að Sjálfstæðisflokkurinn stefni
ekki aðeins að þvi að fá 8 borgar-
fulltrúa af 15 i Reykjavik og þar
með hreinan meirihluta, helst
ætli flokkurinn að fá 10 fulltrúa
eins og i kosningunum 1958. Það
var stærsti kosningasigur Sjálf-
stæðisflokksins til borgarstjórnar
i Reykjavik sem sögur fara af og
hann var einskonar forleikur að
þvi sem siðar varð, er Alþýðu-
flokks- og siðan viðreisnar-
stjórnin var stofnuð haustið 1958.
Sú stjórn sat allt til ársins 1971 og
það er ljóst að stjórnarandstöðu-
armur Sjálfstæðisflokksins stefn-
ir nú að samskonar stjórn eftir
næstu alþingiskosningar með
öðrum hvorum milliflokkanna,
Takist ihaldinu að vinna þann
sigur sem Albert Guömundsson
hefur boðað með 10 borgarfull-
trúa af 15 eöa 14 borgarfulltrúa af
21, er öllum hér ljóst hvert stefn-
ir. Slikt hefði tafarlaus áhrif á
alla stöðu okkar flokks en einnig
verkalýðshreyfingarinnar i átök-
unum i vor og i sumar. Slik tiðindi
gætu orðiö upphaf nýrrar
viðreisnarstjórnar eða þeirrar
leiftursóknar gégn lifskjörum
sem kjósendur höfnuðu i siöustu
alþingiskosningum. Gegn þeirri
hættu verðum við að berjast á
næstu mánuðum, þannig að kosn-
ingaúrslitin verði launamönnum
eins hagstæð og frekast er kostur.
Þar má enginn skerast úr leik.
A brattann aö sækja
1 byggðakosningunum 1978
voru aðstæður um margt óvenju-
legar. Hægristjórn Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins var rúin öllu trausti, stjórnin
hafði gengist fyrir kaupránsað-
geröunum snemma á árinu 1978
og hafði sætt viðtækari mótmæl-
um verkalýðshreyfingarinnar en
nokkru sinni fyrr. Kjósendur i
Reykjavik voru orðnir þreyttir á
áratugaóstjórn og ofstjórn ihalds-
Munið eftir
konudeginum
Blóm og
gjafavörur í úrvali
Gróðrarstöðin GARÐSHORN
v/Reykjanesbraut, Fossvogi.
aflanna. Niðurstaðan varð sú að
Alþýðubandalagið felldi þennan
aldna meirihluta með knöppum
atkvæðamun.
I kosningabaráttunni i vetur
getur hins vegar orðið á bratt-
ann að sækja; flokkurinn hefur
verið aðili að rikisstjórn mestall-
an timann sem liðinn er frá 1978.
Hann hefur tekiö þátt i meiri-
hlutastjórnum sveitarfélaga viðs-
vegar um landið og verið stærsti
aðili meirihlutans hér i Reykja-
vik. I kosningunum 1974 fékk Al-
þýðubandalagiö 16.7% atkvæða
aö mati Hagstofu Islands, þegar
tillit hafði verið tekið til
blandaðra lista á nokkrum
stöðum, 1970 haíði flokkurinn
15.2% atkvæða i sveitarstjórnar-
kosningunum, en þær kosningar
voru okkur erfiðar um margt,
sérstaklega i Reykjavik, 1966
hafði flokkurinn 16.8% og 1962
16.7% atkvæða. Hlutfall Alþýðu-
bandalagsins I sveitarstjórnar-
kosningum frá 1962 til 1974 var þvi
á bilinu 15.2% til 16.8% atkvæða.
En i kosningunum 1978 breyttist
þetta gjörsamlega; útkoma Al-
þýðubandalagsins var að mati
Hagstofu Islands 24.9%, þ.e. um
64% betri en það sem lakast var á
siðustu 16 árum, 48% betri en það
sem best var á sama timabili og
49% betri en 1974, i næstu
kosningum á undan. Það eru
þessar staöreyndir kosninganna
1978 sem við verðum að hafa i
huga og þar meö gerum við okkur
ljóst að hér var ekki aðeins um að
ræða venjulegan ávinning
stjórnarandstöðuflokks heldur
sögulegan stórsigur sem skipti
sköpum”.
/
Aróðurslumma
Frá sveitarstjórnarkosningun-
um 1978 hafa farið fram tvennar
alþingiskosningar og Alþýðu-
bandalagið komið út úr þeim met
bestu og næstbestu stöðu sina fr
þvi að flokkurinn var stofnaðr .
Skoðanakannanir nú benda ,il
þess að Alþýðubandalagið geti
ekki vænst nema meðaltalsút-
komu sinnar frá viöreisnarára-
tugi Alþýðuflokks og Sjálfstæðis-
flokks milli 1960 og 1970 með
sama áframhaldi.
Það má hafa uppi um það ótal
skoðanir hversvegna stjórnar-
þátttaka Alþýðubandalagsins og
viðtæk stjórnunarábyrgð i sveit-
arstjórnum skilar ekki meiri
árangri i skoðanamælingu Dag-
blaðsins og Visis. Það sjónarmið
skal sett fram hér að þær mála-
miðlanir sem flokkurinn hefur
gengist inn á i efnahags- og kjara-
málum ráði mestu þar um. 1
kosningunum 1979 kusu um 80
prósent atkvæðabærra manna
flokka sem höfðu á stefnuskrá
sinni meiri eða minni lifskjara-
skerðingu um tima sem verð-
bólguúrræði. Alþýðubandalaginu
tókst að kljúfa þessa kauplækk-
unarblokk Framsóknarflokks,
Alþýðuflokks og Sjálfstæðis-
flokks. Hið sama hafði gerst 1978
þegar stórsigur vannst i barátt-
unni gegn kaupránslögum rikis-
stjórnar Geirs Hallgrimssonar.
Allar staðreyndir tala skýru máli
um að þegar Alþýðubandalagið
kom i rikisstjórn 1978 bötnuðu
lifskjör á Islandi til muna og
haldið hefur verið i horfinu siðan
bæði hvað varðar atvinnustig og
kaupmátt. Endalaust má deila
um tölur i þessu sambandi, en
aðrar visbendingar bera þessu
einnig vitni, svo sem mikil
neysla, menningarumsvif og
stöðvun landflótta. En Alþýðu-
bandalagið hefur ekki aflað sér
vinsælda út á það að draga vig-
tennurnar úr kaupránsflokkun-
um. Þvert á móti virðist það hafa
Haraldsson
skrifar
stuðlað að þvi að gera þá þekki-
legri i augum kjósenda. Forystu-
menn Alþýöubandalagsins hafa
gert sér grein fyrir þessari áróð-
ursklemmu flokksins og á áður-
nefndum flokksráösfundi sagði
Svavar Gestsson eftirfarandi um
þetta efni:
Jöfnun lífskjara
„Möguleikar Alþýðubanda-
lagsins til þess að verja lifskjörin,
til þess aö standast leiftursókn
afturhaldsaflanna framvegis ráð-
ast af þvi hver styrkur flokksins
verður i kosningunum á vori
komanda.
Við skulum hafa það hugfast
hvernig gengið hefur i Vest-
ur-Evrópu þar sem ihaldsöflin
hafa komist til valda.
Við skulum minnast þess að allt
i kringum okkur er atvinnuleysi.
Við skulum minnast þess að Iifs-
kjör hafa versnað i grannlöndum
okkar, kaupmáttur launa hefur
versnaö og félagsleg þjónusta af
hvaða tagi sem er hefur verið
skorin verulega niður.
Alþýðubandalaginu og verka-
lýöshreyfingunni hefur tekist að
verja Island fyrir þessum stað-
reyndum hinnar alþjóölegu
kreppu, en þaö tekst ekki stund-
inni lengur ef staða Alþýðubanda-
lagsins verður á einhvern hátt
veikari en hún er nú. Þess verður
viða vart að launamenn gera
meiri kröfur til Alþýðubanda-
lagsins en annarra stjórnmála-
flokka. Það er okkur ljóst og við
fögnum þvi. Hitt þarf launamönn-
um einnig að vera ljóst, að þvi að-
eins dugir Alþýðubandalagið til
þess að verja tsland fyrir at-
vinnuleysisvofunni, kreppunni,
þviaðeins tekst að tryggja félags-
lega framþróun, að launamenn
styðji Alþýðubandalagið i stór-
auknum mæli.
íslendingar þurfa að eignast
ennþá sterkari verkalýðsflokk ef
takast á að verja ávinninga lið-
inna áratuga hvort sem flokkur-
inn er i stjórn eöa stjórnarand-
stöðu. Vissulega er það ekki upp-
örvandi, einmitt i þessu sam-
bandi, þegar þess verður vart að
einstaka forystumenn i verka-
lýðshreyfingunni reyna að gera
litið úr þeim félagslega ávinningi
sem náðst hefur á liðnum árum,
sem þó er sannanlega i anda
verkalýðshreyfingarinnar og
baráttu hennar um áratugaskeið.
Það veit á vont, ef ekki þeir sem
helst ættu að skilja aðstæðurnar,
gera sér ljósa þýðingu þeirra að-
gerða sem hafa þann megintil-
gang að jafna lifskjörin.
Með þessum félagslegu aðgerð-
um hefur Alþýðubandalagið lagt
áherslu á jöfnun lifskjara og aö-
stöðu. Þannig hafa aðgerðir
flokksins i rikisstjórnunum
tveimur stuðlað að kjarajöfnun.
Það er sama hvert litið er, hvort
við litum til elli- og örorkulifeyris,
skattbreytinga almenns launa-
fólks, húsnæðismalanna — hvar-
vetna er ljóst að kjarajöfnun,
jafnrétti, hefur verið i fyrirrúmi.
Þessi áhersla á jöfnun lifskjara
byggist ekki sist á þvi að á timum
minnkandi hagvaxtar er minna
til skiptanna og þess vegna hafa
þeir, sem betri aðstöðu hafa i
þjóðfélaginu, orðið að biða. Þetta
hefur oft kostað hörð pólitisk átök
innan rikisstjórnanna og utan
þeirra. En það er meginverkefni
sósialisks flokks að stuðla að
jafnrétti, það er hlutverk hans að
raða verkefnum i forgangsröð
eftir nauðsyn og aðstæöum á
hverjum tima. Flokkur sem þorir
ekki að taka að sér slik verkefni
stendur ekki undir þeim kröfum
sem gera verður til verkalýðs-
flokks.”
Stefnumálin
Alþýðubandalagið er illa statt
takist ekki að skapa viðtækan
skilning á þýðingu þess siðustu ár
við að halda aftur af kaupránsöfl-
unum. En hversu mikilvægt sem
það verkefni er i aðfara kosninga
er ljóst að Alþýðubandalagið
verður á næstunni að minna ræki-
lega á stefnumál sin um leið og
það leggur verk sin i dóm kjós-
enda.