Þjóðviljinn - 20.02.1982, Blaðsíða 11

manni?”) Og þegar Steinarnir
tala og Um lönd og lýði komu —
þá fannst mönnum allt i einu að
séra Arni hefði verið miklu
skemmtilegri. Og svo er timinn
búinn að breyta öllum þessum
fyrirvörum og Þórbergur aldrei
vinsælli en nú, með nákvæmni og
þjóðfræði og öllu saman — helst
að maður láti það trufla sig eftir
á, hve hrapallega sannleiksunn-
andanum Þórbergi verður
stundum fótaskortur á stórpóli-
tiskum staðreyndum i ritgerðum
ýmsum og ferðabókum.
Langa hléið
SigfúsDaðason minnir lesendur
Þórbergs lika á það hve einkenni-
legur rithöfundarferill hans er i
laginu. Frá Lárubréfi til íslensks
aðals liðu fjórtán ár, án þess að
bók kæmi frá hans hendi — utan
ferðasaga ein til Sovétrikjanna og
boðskaparrit um Esperantó.
Þarna er vikið að máli sem
þakklátt væri að fara nánar ofan
i: Hvernig stendur á þvi, að mörg
bestu starfsár rithöfundar verða
honum svona ódrjúg? Þjóöfræðin
togaöi i bókmenntamanninn
öðrum megin, segir Sigfús, og
„aktivisminn”, löngunin til að
bæta heiminn, gera gagn, hin-
umegin. Sé haldið áfram með
þetta, hætti Þórbergur að skrifa
bókmenntir (i þrengri merkingu
orðsins en nú tiðkast) — vegna
þess að sú bölsýni varð yfirþyrm-
andi sem hann lýsti svo i Láru-
bréfinu: „Að reyna að hafa áhrif
á fólkið — það er eins og að ætla
sér að draga Titanic upp með
tveim höndum af þúsund faðma
dýpi” ? Og sé svo — hvaö var það
þá sem skilaöi okkur aftur bók-
menntamanninum — höfundinum
sem aldrei hætti að vera „aktiv-
isti” og þjóðfræðingur, en hefur
likast til smiðað sér nýjan skiln-
ing á þvi hvað væri hægt að vinna
nytsamlegt með þvi að skrifa?
Ekki má Andvara skilja við að
þessu sinni án þess að minna á
mikla bókfræðilega samantekt
Jóninu Eiriksdóttur um verk Þór-
bergs og þaö sem um þau hefur til
þessa verið skrifað. Það er mikið
„nytsamlegur” texti, enginn vafi
á þvi.
Arni Bergmann.
Bent Ch.
Jacobsen
skrifar
hyggju eða ihaldsstefnu. Ihalds-
stefnunni er lýst með tilvisun til
stóru flokkanna nálægt miðju i
hinu pólitiska litrófi — frá Þjóð-
lega ihaldsflokkinum til Sósial-
demókrata. Hagsmunir og gildi
þessara flokka og kjósenda þeirra
eru borgaraleg i eiginlegri merk-
ingu orðsins. Þar fer náttúrleg
ósk um að halda þeim réttindum
sem menn hafa náð saman við til-
tölulega mikla bjartsýni á fram-
tiöina. Þetta er svið malamiðl-
ana, vettvangurinn þar sem
menn vinna saman i stað þess aö
takast á — m.ö.o. eiginlegur vett-
vangur borgaralegs lýðræðis.
Gott tækifæri
Allar þessar fjórar bækur
skipta máli bæði fyrir þá sem eru
sammála og þá sem eru á öðru
máli. Þeir sem taka undir við Per
Stig Möller fá snaga að hengja
sinn hatt á, og þeir sem eru hon-
um ósammála fá sjaldgæft tæki-
færi til að endurskoða gamlar
röksemdir og finna nýjar sem
duga. Það sem nú var siðast nefnt
skiptir máli þvi að Per Stig Möll-
er er verðugur andstæðingur,
sem ekki er hægt að kveða niður
með röksemdum frá siðustu út-
sölu. Ef að vinstrisinnar hlusta
ekki á menn eins og Per Stig
Möller, loka augunum og hvessa
ekki vopn sin i tima — þá getur
vel svo farið að menn sitji uppi
svartapétrar. Per Stig Möller
hefur borið fram öflugar rök-
semdir og þær verða notaðar.
Veiðimaðurinn er á róli þótt
strúturinn sjái hann ekki —
vegna þess að hann hefur stungið
höfði i sandinn...
Bent Chr. Jacobsen
Kenndir geta verið
ansans ári magnaðar
A menntaskólaárum minum
varð ég fyrir hörmulegu áfalli á
skákferli minum. ösvifinn
strákur úr næsta bekk gerði mig
heimaskitsmát i 4. leik. Allir
hlógu að mér og stelpan sem ég
var hrifinn af hló lika. Fljótlega
eftir þetta ákvað ég að gerast
skákandstæðingur. Núna er ég
formaður skákandstæðingafé-
lagsins á minum vinnustaö.
Sannarlega bitur örlög að missa
stúlkuna og verða jafnframt
utangátta i þjóðariþrótt Islend-
inga!
Þar sem ég vinn eru menn
gjörsamlega forfallnir i skák.
Menn grúfa sig ofan i þjóðar-
íþróttina i öllum kaffi- og mat-
artimum og gott ef ekki vinnu-
timanum lika. Ég fer háðuleg-
um orðum um þetta athæfi og
reyni að grafa undan listinni.
Aðeins einu sinni hef ég látið
undan þrýstingi aö taka skák og
það við mjög óeðlilegar aöstæö-
ur. Ég lét undai^ fullur, að tefla
við ljósmyndarann, ef hann gæfi
mér drottningu i forgjöf. Hann
gerði það og ég mátaði hann
glæsilega (atburður sem ég
vitna oft til).
Verst er að mér er skákin ekki
eins leið og ég læt (og reyndar
kvenfólk ekki heldur). Allt frá
þvi að Friðrik tefldi á milli-
svæðamótinu i Portoroz 1959 hef
ég ekki getað varist þeirri
áráttu aö fylgjast náiö með öll-
um meiri háttar skákmótum
svo að litið ber á. Ég veit ekki
hvað á að kalla þetta, duld,
kiikkun eða kannski er þarna
bara þjóöerniskenndin að verki.
Kenndir geta verið ansans ári
magnaðar.
Svo var það á mánudaginn.
Þá héldu mér engin bönd leng-
ur. Ég varð að brjóta odd af of-
læti minu og fara á Reykjavik-
urskákmótið sem ég hef
náttúrulega látið sem ekki væri
til á minum vinnustaö. Þegar ég
heyrði Kortsnoj tala um
„crazy” skák i kvöldfréttum,
sauð ég mér egg i snatri, gleypti
það i mig hálfhrátt ásamt ein-
hverjum brauöleifum og stökk
út i vetrarbliðuna.
A Kjarvalsstöðum var múgur
og margmenni. Þegar ég gekk
inn sagði Ingólfur dyravörður
mér aö allt snerist um Helga
eins og venjulega, hann ætti i
æsilegri sviptingaskák við Al-
burt. Ég stillti mér strax upp i
hópinn og setti upp spekingssvip
um leið og ég gjóaði augunum i
ýmsar áttir. Já, auðvitað. Mað-
ur mátti svo sem vita þaö,
þarna voru kunningjar og
vinnufélagar i hrönnum. 1 svip
sá ég Tóta bæjó, Úlla, Ivar
Giss, Karlsson og Gústa. Hvað
átti ég nú að gera til að halda
viröingunni? Ég setti upp for-
stokkaðan yfirburðaspekings-
svip og lét sem ég sæi þá ekki.
Gallinn er sá að ég kann ekk-
ert i skák, liklega vegna þess að
ég tefli aldrei. Ég er svo hrædd-
*ir um að verða heimaskitsmát.
Ég ráfaði eitthvaö um og hlust-
aöi á Kortsnoj skýra skák Helga
og Alburts en skildi fátt þó að ég
reyndi að vera mjög skilnings-
rikur i framan, hafði þó það upp
úr krafsinu að komast að þvi að
hrókur heitir rook á ensku og
peð pawn. Það var þó eitthvað.
Svo fór ég aftur inn i sal og sá
sem stóö við hliöina á mér fór
eitthvað að tala um afbrigði og
þess háttar. Ég hummaði og
lagöi kollhúfur og sagöi jamm
og jæja og ýmislegt fleira. Að
lokum fóru þeir Helgi og Alburt
aö tefla æsihratt og allir stóðu á
öndinni og ég lika. Ég varð
alveg snarruglaður og loks tók
ég eftir þvi að keppendur tókust
i hendur svo að skákinni hlaut
að vera lokiö. En hvor vann?
Eöa var kannski jafntefli? Þó að
staöan blasti við uppi á töflu gat
ég ómögulega fundið þetta út og
þorði ekki að spyrja. „Þetta var
vel af sér vikið”, sagöi ég við
þann sem stóö við hlið mér til að
'segja eitthvað. Hann leit á mig
með furöusvip. Rétt i þvi var
spjald sett upp sem á stóð: Hvit-
ur vann. Það var einmitt það.
Helgi tapaði.
Jæja, þarna stóð ég og Helgi
búinn að tapa skákinni og ég lik-
lega orðstir skákandstæðingafé-
lagsins. Þetta var ferö til fjár
eða hitt þó heldur. Við Kortsnoj
urðum samferða út i kuldann.
Ég fór i austur en hann i vestur.
Guðjón