Þjóðviljinn - 23.02.1982, Qupperneq 5

Þriðjudagur 23. febrúar 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Áróðursstríð um hernaðarmat:
Listin að telja vopn og
smíða sér grýlur

Sovéskir skriðdrekar: já og svo þurfum við að passa upp á Kinverja.
Það rikir nokkurnveginn jaf-
vægi milli herstyrks Sovétrikj-
anna og Bandarikjanna, Varsjár-
bandalags og Nató. Þvi eru stað-
hæfingar um yfirburði Sovétrikj-
anna á sviði hernaðar rangar og
notaðar af hálfu Reaganstjórnar-
innar tii að réttlæta aukinn
vigbúnað.
Þetta eru höfuðniðurstöður rits
sem varnarmálaráðuneytið i
Moskvu hefur sent frá sér og
heitir „Hvaðan stafar ógnun við
friðinn?”. Þetta rit er svar viö
bæklingi sem varnarmálaráð-
neyti Bandarikjanna dreifði i
fyrra og kallaði „Herstyrkur
Sovétrikjanna”. Otgáfustarfsemi
þessi er svo staðfesting á þvi, að
báðir risarnir telja sig þurfa að
slást hart um almenningsálitiö i
Evrópu, þar sem óttinn við
vigbúnaðarkapphlaupið fer dag-
vaxandi.
Svipaðar tölur
Sérfróðir menn sem hafa verið
Indjánar og Eskimóar i Kanada
hafa hert á kröfum sinum um
sjálfstjórn og iandsréttindi. 43
þúsund Indjánar og Eskimóar
búa á geysistórum flæmum i
landinu norðanverðu og reyna nú
aðskapa samstöðu um afstöðu til
áieitni risafyrirtækja ýmiskonar
sem lita girndarauga hinar miklu
auðlindir norðurhjarans.
Að vísu hafa flestir frumbyggj-
anna sætt sig við þá hugsun að
tæknivæddir sunnanmenn muni
sækja inn á lönd þeirra, en þeir
vilja ráða sem mestu um það,
með hvaða skilmálum það verð-
ur.
Okkar land
1 þvi skyni vilja þeir m.a. koma
upp sjálfstjórnarhéruðum á hinu
geysistóra svæði sem nefnist
Norðvestursvæðin og lýtur kana-
disku sambandsstjórninni beint.
Eskimóar (Inuit) vilja stofna
hérað sem þeir kalla Nunavut
(Okkar land) — þar yrðu 17 þús-
und Inuit á tæplega tveggja
miljón ferkilómetra landi. Tiu
þúsund Indjánar sem kalla sig
Dene vilja ásamt með 6000 kyn-
blendingum stofna i hinum hrá-
efnaauðuga Mackenziedal hérað-
ið Denenedeh (Land okkar þjóð-
ar) og væri það rösklega miljón
ferkilómetra.
að skoða bæklinga þessa komast
að þeirri niðurstöðu, að i stórum
dráttum beri þeim tölum sem
Sporin hræða
Þessar litlu þjóðir vilja ekki
sætta sig við minna en sjálfstjórn.
Talsmenn þeirra visa á viti til
varnaðar: árið 1977 gerðu
Kri-indjánar og Eskimóar á
Labrador samning við yfirvöld i
Quebec og orkufyrirtæki. Frum-
Sovétmenn gefa upp saman við
þær sem Bandarikjamenn veifa
eða þá IISS i London (Alþjóða-
byggjarnir hurfu frá sögulegum
réttindakröfum sinum til um það
bil 600 þúsund ferkilómetra lands
við James Bay til að þar mætti
reisa mikil orkuver. Fyrir þetta
fengu þeir i sinn hlut tiltölulega
litil landssvæði og 225 miljónir
dollara sem átti að greiða á næstu
stofnun um herfræðirannsóknir).
En eins og menn vita eru tölur eitt
og útlegging á þeim annað.
Sovéski bæklingurinn sakar
starfsmenn Pentagon um að
„rangtúlka af ásettu ráði”
herstyrk og utanrikisstefnu
Sovétrikjanna, og siðan er reynt
að hafa uppi andsvör með löngum
samanburðartölum. Um þetta
segir Harald Hamrin i sænska
blaðinu Dagens Nyheter, að ekki
gefi hinn sovéski bæklingur þar
fyrir réttvisandi mynd af
hernaðarástandinu i dag eða
þróun mála á undanförnum
árum. Til dæmis er lögð áhersla á
að herkostnaður Sovétrikjanna
hafi ekki aukist heldur „hefur
hann i reynd haldist óbreyttur á
undanförnum árum.” Þessu
munu fáir trúa: sérfróðir menn
gera alls ekki ráð fyrir þvi að hin
„opinberu” útgjöld Sovétmanna
til hermála segi nærri alla sögu —
og það er vel vitað að þeir hafa
eflt vigbúnað sinn i stórum stil
síðan i upphafi sjöunda áratugar.
Með sama móti er lika hægt að
yppta öxlum yfir þeirri staðhæf-
ingu, að hernaðarútgjöld Banda-
rikjanna hafi þrefaldast siðan
1960 — það hafa þau gert i • dollur-
um talið, en þá er eftir að draga
25 árum. En siðan hafa
samningsaðilar staðið i stöðugum
málaferlum út af túlkun ein-
stakra atriða og vanefndum
stjórnvalda.
Sem fyrr segir er um mikil auð-
æfi að tefla: oliu, jarðgas á is-
hafseyjunum, gull, blý, kopar og
zink. Fyrir sex árum hófst blý- og
zinkvinnsla i Nanisivik á Baffins-
landi, 800 kilómetrum fyrir norð-
an heimskautsbaug. Margir
munu á eftir koma og velta um
lifsháttum frumbyggja ef ekkert
verður að gert — einnig gæti svo
farið að grundvelli væri kippt
undan veiðiskap þeirra með
framkvæmdum og mengun.
Túlkun
Málaferli fyrri tima (til dæmis
viss sigur sem Nishga-Indjánar i
Bresku Kólumbiu unnu 1973) hafa
leitt til þess að stjórn Trudeau
hefur viðurkennt með lagasetn-
ingu og i stjórnarskrárdrögum
svonefnd „frumbyggjaréttindi”,
sem stjórnvöld höfðu áður til-
hneigingu til að hunsa. Hinsvegar
hafa Deneindjánar og Eskimóar
áhyggjur af þvi að túlkun þess-
arra réttinda verður i höndum
dómara, sem hafa sýnt sterka til-
hneigingu til að láta þau ná til
veiði- og fiskveiðiréttinda, en ekki
til landeignar. Þvi má vel búast
við hörðum átökum um sjálf-
stjórnarmál og landréttindi milli
stjórnvalda og hinna smáu veiði-
þjóða i Kanada norðanverðu.
áb tók saman.
frá afleiðingar verðbólgu, sl. tutt-
ugu ára. Hitt er svo annað mál, að
nú siðast hefur nýlega ákveðið að
stórherða á vigbúnað nú og á
næsturni.
Samanburöir
Fyrrnefndur sænskur höfundur
telur það athyglisvert við sovéska
bæklinginn, að hann sé fyrsta
dæmið um það að Sovétmenn
gangast opinberlega við upplýs-
ingum um eigin herstyrk.
Bæklingurinn viðurkennir aö
Sovétmenn hafi meiri landher en
N'ató, en réttlætir það með þvi að
Sovétrikin hafi löng landamæri að
verja gegn Kina „sem á vaxandi
kjarnorkuvopnabúr og stærsta
her i heimi” eins og þar stendur.
Þar er og viðurkennt aö Sovétrik-
in hafi á siðustu tveim áratugum
„tvimælalaust bætt tæknibúnað
og bardagahæfni flota sins”. En
leiðinni er minnt á að Bandarikin
eigi nú 20 flugvélamóðurskip en
Sovétmenn aðeins tvö. Þarna er
viðurkennt að Varsjárbandalagið
ráði yfir fleiri smáskipum og kaf-
bátum en Nató — en þvi er svo
haldið fram i staðinn að það
vegist upp með þvi að Vestur-
veldin eigi meira af stórum
skipum.
Jafnræði
Kitið leggur þunga áherslu á
það, að Bandarikin hafi „1500
herstöðvar i 32 erlendum rikjum”
og að „hlutdeild Bandarikjanna i
sölu vopna og herbúnaðar i heim-
inum nemi 45% áf öllum
viðskiptum með vopn”. Þá er og
lögð mikil áhersla á það, að
Bandarikin hafi verið fyrst til að
framleiða svotil öll ný vopnakerfi
— og á þetta að sýna að Sovétrikin
„hafi aðeins brugðist við þeirri
hættu sem Vesturveldin hafa búið
þeim.”
En hvort sem farið er lengur
eru raktar tölur, þá er tilgangur
samanburðarins dreginn saman
með þessum orðum:
„Staðreyndir sýna þannig, að á
öllum sviðum, þ.e. kjarnorku-
vopna, meðaldrægra kjarna-
vopna i Evrópu og hefðbundinna
vopna Nató og Varsjárbanda-
lagsins, er um það bil jafnræði
með aðilum. Hvorki Bandarikin
né Nató hafa nokkru sinni
„dregist aftur úr”. Jafnræði riki
og það i reynd en ekki á
pappirnum. Bandarikin þurfa
ekki að ,,,endurhervæðast” vegna
þess að þau hafa aldrei „dregist
aftur úr” Sovétrikjunum.
Endurvigbúnaður undir þvi
yfirskyni að koma á jafnræði er i
reynd löngun til þess að ná
hernaðaryfirburðum.” (til-
vitnanir úr þýðingu APN).
Gegn?
Vitaskuld setja Sovétmenn ekki
saman slikan bækling nema að
lofa friðarstefnu sina i leiðinni
þar segir að slik stefna sé „ein-
kenni sósialismans, sem er and-
stæður stefnu útþenslu og striös-
‘hótana, ihlutunar um málefni
annarra og að þröngva vilja
sinum upp á aðra.” Má vera, að
allt þetta sé „einkenni sósial
ismans” — en þá er lika verið að
segja að Sovétrikin seu honum
óskyld: eða hvað um
Tékkóslóvakiu, Afganistan, Pól-
land?
í leiðara um það útgáfustrið
sem nú var rakið segir DN að það
gefi góða innsýn i listina að draga
upp grýlur. En vegna þess, að
margar tölur eru svipaðar þá,
segir blaðið „getur einnig áróður
af þessu tagi orðið nytsamur, sé
hann rétt lesinn. Og ef svo verður
þá er það ekki sist háö okkar eigin
getu til að ræða málin og bera
fram kröfur til beggja aðila.”
AB tók saman.
Tekist á um landsréttindi í Kanada:
Indjánar og Eskimóar
vilja sjálfstjórn
Eskiinóar i Kanada — þeir á Labrador settu sig á útsölu...