Þjóðviljinn - 23.02.1982, Page 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 23. febrúar 1982
Tryggvi Felixson.
Hreyfingin „Nei til Atom-
vúpen” (Gegn Kjarnorkuvopn-
um) var sett á laggirnar i Noregi
haustiö 1979 þegar umræöur um
nýjar meöaldrægar kjarnorku-
eldflaugar i Evrópu, Pershing og
Cruise flaugarnar, voru hvaö
heitastar. Upphaflega var barátt-
an helguö þvi takmarki aö koma i
veg fyrir aö þessi nýju kjarna-
vopn yrðu staðsett i Evrópu. En
eftir aö NATO haföi komið sér
saman um staösetningu vopn-
anna og séö var aö baráttan yröi
langvinn, tók Hreyfingin á sig
fastara form. I dag er Hreyfingin
samsett af u.þ.b. 300 hópum og
félagsdeildum og nær starfið yfir
allan Noreg. Meö útbreiðslu-
starfsemi, undirskriftasöfnun og
mótmælaaögeröum hefur „Nei til
Atomvöpen” sett svip á varnar-
og öryggismálaumræöu i Noregi
á siöustu misserum.
Erik Alfsen er prðfessor i
stærðfræði viö Háskólann i Osló.
Hann er i stjórn „Nei til Atom-
vápen”. Við hittum Erik Alfsen i
Osló. Hér á eftir fylgir hluti af þvi
sem okkur fór á milli:
Kj amorkuvopna-
laus Norðurlönd
Viö spyrjum Alfsen fyrst aö þvi
hvert sé markmiö „Nei til Atom-
vapén".
Viö höfum þrjú megin markmið
eða kröfur. Sú fyrsta er mjög
almenns eölis: „Fjarlægjum
kjarnorku vopn i Austri og
Vestri”. Við gerum engan
greinarmun á Austri og Vestri,
við berjumst gegn kjarnorku-
vopnum beggja aðila. t nánari
skilgreiningu á þessari kröfu
kemur fram aö viö teljum að
kjarnorkuafvopnun veröi að
byrja á þvi að allir aðilar hætti að
auka vopnabirgðir sinar. Það
sem er mikilvægast i dag i þessu
sambandi eru hinar nýju meðal-
drægu eldflaugar i Evrópu:
Pershing, Cruise og hinar
sovésku SS-20. Viö æskjum þess
aö báðir aðilar, þegar i staö og án
skilyrða, hætti frekari uppsetn-
ingu á þessum vopnum og dragi
úr þvi magni sem fyrir er.
„Engin kjarnorkuvopn í
Noregi, hvorki í friöi né striöi”
hljóöar krafa okkar númer tvö.
Við höfum i Noregi sjálf ákveðið
aö hér skuli ekki kjarnavopn
geymd á friðartimum. Til viðbót-
ar viljum við að kjarnavopn skulu
ekki notuð i striði. Þetta þýðir að
varnaráætlun Noregs má ekki
byggjast á notkun kjarnavopna.
Tryggvi Felixson ræðir við Erik Alfsen forystumann
i samtökum NEI TIL ATOMVÁPEN í Noregi
Þaö eru margir sem ekki skilja
þetta og segja að kjarnavopn
verði notuð i striöi hvaða varnar-
áætlun sem fyrir liggi. Þetta er
ekki rétt. t striði mun brugðist við
eins og undirbúið hefur verið á
friðartimum. Og það er undirbún-
ingurinn undir kjarnastrið sem
við viljum stoppa. Það er hér sem
við meinum að NATO veröi að
breyta sinni hernaðaráætlun um
notkun kjarnavopna. Við tökum
ekki afstöðu til aðildar Noregs að
NATO, við erum hvorki með eða á
móti NATO. I hernaðaráætlun
NATO er gert ráð fyrir að við get-
um verið fyrstir til að nota
kjarnavopn. Ef það reynist
nauðsynlegt mun NATO nota
kjarnorkuvopn til að mæta árás
Friðarsinnar og friöar-
hreyfing.orð sem mikið hafa
verið f fréttum a' s.l.
mánuðum. Nú er það svo að
flestir telja sig friðarsinna.
En menn deila um þá leiö er
fara skal til að ná settu
marki um öryggi og frið.
Friðarhreyfingar þær sem
safnaö hafa miljónum
Evrópubúa út á götur og torg
undir kröfunni „Gegn Kjarn-
orkuvopnum” gagnrýna
stefnu Austurs og Vesturs i
varnarmálum og benda á
nýjar leiðir til aö auka
iiryggi og varnir Evrópu.
séu aö mestu leyti virtir. Við höf-
um ekki neitt sem komiö getur i
staðinn fyrir slika samninga. En
samt megum viö ekki gera okkur
neinar tálvonir. Viö getum ekki
treyst stórveldunum fullkomlega.
Hvað viltu þá segja um ferðir
sovéskra kafbáta I sænska
skerjagarðinum?
Það sem gerðist fyrir utan
Karlskrona sýnir að minu mati
hversu mikilvægt það er að koma
einhverjum böndum á kjarnorku-
vopnin. Eftirlitiö er mikilvægt.
Við getum hugsað okkur hvað
hefði gerst i Sviþjóö ef til hefði
verið alþjóðlegur samningur og
einhver alþjóðleg eftirlitsnefnd
sem sjá skyldi til þess að
samningum væri fylgt eftir. At-
ekki tsland nefnt i þessu sam-
bandi?
Það er augljóst að Island til-
heyrir Norðurlöndunum sögu-
lega, menningarlega og á margan
annan hátt. En landfræðileg lega
Islands og varnarsamningur
landsins við Bandarikin hafa i för
með sér vandamál. Þess vegna
höfum við sagt að ísland geti ekki
verið með á fyrsta stigi málsins.
Engu að siður tel ég það mikil-
vægt að ísland sé með i þeim um-
ræðum sem þurfa að eiga sér stað
á milli rikisstjórna Norðurland-
anna um þetta mál. Þar veröa Is-
lendingar að vera með frá upp-
hafi. Við þurfum að komast að þvi
hve mikið við getum orðiö sam-
mála um og hvaða marki er hægt
Kjarnorkuvopnalaus svæði
og stöðvun vopnakapphlaups
fyrstu skrefin í rétta átt
Erik Alfsen : Það eru pólitlskar á-
kvarðíínir sem hafa valið þvi aö
svo mikil áhersla er lögð á kjarn-
orkuvopn.
með venjulegum vopnum. Þetta
teljum við rangt og erum á móti
hinni s.k. „fyrstunotkunar -
áætlun” (forskotsárás).
I þriðja lagi höldum við á lofti
kröfunni „Norðurlönd sem kjarn-
orkuvopnalaust svæði’Wið litum
á þetta sem viðbót við kröfu núm-
er tvö. Þetta er ein leið til að fá
bindandi samkomulag um að
kjarnavopn verði ekki með i
hernaðarlegum undirbúningi i
Noregi og á hinum Norðurlöndun-
um.
þjóðasamningi. En þessi
samningur verður að vera þannig
úr garði gerður að möguleiki sé á
aö stækka svæðið þannig, að að
lokum verði Evrópa eitt kjarn-
orkuvopnalaust svæði.
Getur þú skilgreint hvað er átt
við með kjarnorkuvopnalausu
svæði?
Skilgreiningin verður fyrst ljós
við pólitiskar samningaviðræður
Eru ekki Norðurlönd með slfku
kjarnorkuvopnalausu svæði að
kaupa sér öryggi án þess að
öryggi annarra Evrópubúa aukist
nokkuö?
Aðal inntak hugmyndarinnar
um kjarnorkuvopnalaust svæði er
að minnka spennu á timum þegar
vopnakapphlaupið bara eykst og
eykst. Astandið i dag er ólikt i
hinum ýmsu hlutum Evrópu.
Annars vegar Mið Evrópa, þá
sérstaklega þýsku rikin tvö, sem
hefur að geyma geysilega mikið
magn kjarnavopna sem ekki
verða fjarlægð á eínni nóttu. Hins
vegar eru aðrir hlutar Evrópu
kjarnorkuvopnalausir, s.s.
Noröurlönd og Balkanlönd. Það
er mikilvægt að þessi svæöi hald-
ist kjarnorkuvopnalaus og þetta
viljum við fá staðfest með al-
,Við
99
munum
halda áfram
að vinna
meðal
milli viðkomandi aðila. Ég get þó
bent á ýmis grundvallaratriöi.
Viö hugsum okkur að svæöið
skuli ábyrgst af alþjóðasamningi.
Ráðstefna Sameinuðu þjóðanna
um afvopnunarmál árið 1978
gerði uppkast af sliku samkomu-
lagi um hvað ber aö skilja sem
kjafnorkuvopnalaust svæði. Þá
höfum viö eitt dæmi þar sem
Suður Amerlku-þjóðirnar undir-
rituðu slikt samkomulag fyrir
nokkrum árum.
Grunnatriðin eru tvö. Það
fyrsta er lögfræöilegs eðlis. I
fyrsta lagiábyrgjastlöndin á hinu
kjarnorkuvopnalausa svæði að
ekki komi til geymsla eöa notkun
á kjarnavopnum á þeirra um-
ráðasvæði. I öðru lagi ábyrgjast
kjarnorkuvopnaveldin að þau
muni ekki nota kjarnavopn gegn
löndunum á svæðinu.
Hitt atriðið er hvernig nauðsyn-
legu eftirliti á þvi hvort allir aðil-
ar standa við samninginn skuli
háttað i friði sem og striði. Eftir-
litið á friðartimum er mikilvægt;
það er jú undirbúningurinn að
kjarnorkustriði sem við viljum
hindra. Þegar sagt er að ekki sé
hægt að treysta á slikan samning
i striði, þá er þaö annað mál.
Markmiðið með svæöaáætluninni
er jú aö koma i veg fyrir að strið
brjótist út.
burðirnir eins og þeir áttu sér
stað voru mikill álitshnekkir fyrir
Sovétrikin. En ef kafbáturinn
hefði þurft að liggja tvo til þrjá
mánuði i sænskri höfn á meðan
alþjóðleg nefnd kannaði málin þá
hefði allt málið orðið Sovétrikjun-
um erfiðara.
Til að gera langa sögu stutta.
Viö þurfum að gera samning
sem er þannig að I grundvallar-
atriðum sjái allir aðilar sér hag i
að halda hann. Ég segi i
grundvallaratriðum þvi auðvitað
geta verið einstök tilfelli þar sem
einn aðili sér sér hag i þvi að
brjóta samkomulagið. En i heild
hafa allir aðilar það mikinn hag
af að halda samkomulagið, að
það mun stuðla að framgangi
þess á friðartimum.
að ná — hvað sé best að gera til
þess að ísland og Færeyjar að þvi
leyti sem framkvæmanlegt er
verði aðilar að sliku svæði.
Mikilvægast er að hafa raun-
hæfar áætlanir sem hafa mögu-
leika á að komast I framkvæmd.
Hvað með
ísland?
Hafin er undirskriftasöfnun á
Norðurlöndunum fjórum þar sem
þess er krafist að ríkisstjórnir
Finnlands, Danmerkur, Noregs og
Sviþjóðar vinni að þvi að fá þessi
lönd yfirlýst kjarnorkuvopnalaus.
Fleiri hundruð þúsund Norður-
landabúa hafa skrifað nafnið sitt
undir þessa kröfu. Hvers vegna er
Greinilegt er að hugmyndir
„Nei til Atomvðpen” njóta mikils
stuðnings i Noregi. Skoðanakann-
anir sýna að yfir 70% þjóðarinnar
er hlynntur hugmyndinni um
kjarnorkuvopnalaust svæði.
Verkamannaflokkurinn hefur
gert samþykktir þessu máli til
framdráttar. Hægriflokkurinn
sem nú skipar ríkisstjórn lands-
ins hefur ekki gert neitt málinu til
stuðnings en skoðanakannanir
sýna að yfir 50% kjósenda flokks-
ins eru hliðhoilir tillögunni.
Rikisstjórnir Sviþjóðar og
Finnlands virðast reiöubúnar til
aö hefja umræður um þessi mál.
öðru máli gegnir um Danmörku
og Noreg. Þær rikisstjórnir sem
þar fara með völd eru hikandi og
vilja ekki setja i gang neinar um-
ræður nema NATO sé haft meö i
ráöum.
Ef Danmörk og Noregur hefja
umræöur um kjarnorkuvopna-
laust svæði án þess að ráðfæra sig
við NATO, ber þá ekki að skilja
það svo að þessi lönd dragi sig út
úr NATO-samstarfinu?
Duga alþjóða-
samningar?
fjöldans
11
En við höfum ótal dæmi um það
að stórveldin fara sinar leiðir
hvað sem alþjóðasamningum líö-
ur?
Allt alþjóðlegt samstarf byggist
á þvi að samningar milli landa
„Það er undir-
búningurinn undir
kjarnorkuvopna-
stríðið
sem við
viljum stöðva
11