Þjóðviljinn - 07.07.1982, Blaðsíða 7

Miövikudagur 7. júll 1982 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 7
„Nú virðastallir stjórnmálaf lokkarnir orðnir sammála um að veðja á orku-
sölu og stóriðju sem vænlegustu leiðina til að skapa ný atvinnutækifæri og
tryggja sæmilega afkomu i landinu. Þetta hlýtur að vekja bæði ugg og tor-
tryggni. Veðmál þessi hafa lítið gefið í aðra hönd — og miklir fjármunir
hreinlega farið í súginn."

Sjónarhorn
Hörður Bergmann:
Brostnar stóriðj uvonir
brostið stjórnkerfi
Enn bætist viö dæmin um hve
erfitt er aö taka timanlegar og
skynsamlegar ákvaröanir innan
islenska stjórnkerfisins. Fimm
nýir togarar eru á leiö til lands-
ins á sama tima og togaraút-
geröin er á hvinandi kúpunni
vegna aflabrests og of mikillar
sóknar. Og nú dugar ekki lengur
aö rikiö skaffi fjármagn til
kaupa á skipunum — nú þarf aö
styrkja reksturinn, „gripa til
efnahagsráöstafana”. Formaö-
ur samtaka togaraeigenda hef-
ur lýst þvi yfir i sjónvarpsviötali
aö nú sé togaraútgeröin — „mál
þjóöarinnar allrar.” Eins og
menn vita er hún einkamál tog-
araeigenda þegar allt leikur i
lyndi.
Viö vitum lika aö rikisstjórnin
á ekki annarra kosta völ en aö
beygja sig. Eins og allar aörar
rikisstjórnir hefur hún þaö meg-
inmarkmiö aö tryggja fulla at-
vinnu. Þaö er auövitaö fullgilt
og brýnt markmiö. Leiöirnar aö
þvi eru hins vegar ekki allar
jafngóöar. Viö höfum oft veriö á
villigötum — og erum enn.
Átakanlegasta dæmiö er stór-
iöjuleiöin.
Hin villugjarna stóriðju-
leið
Nú viröast allir stjórnmála-
flokkarnir orönir sammála um
aö veöja á orkusölu og stóriöju
sem vænlegustu leiöina til aö
skapa ný atvinnutækifæri og
tryggja sæmilega afkomu i
landinu. Þetta hlýtur aö vekja
bæöi ugg og tortryggni. Veömál
þessi hafa litiö gefiö i aöra hönd
— og miklir fjármunir hreinlega
fariö i súginn.
Rafmagn til álversins var selt
fyrir slikk. Þeir sem þvi réöu
stóöu meö ryk i augum, enda
var álit sérfræöinga aö þá væru .
siöustu forvöö aö selja rafmagn
framleitt meö vatnsorku, kjarn-
I__________________________
orkuverin væru aö taka viö þvi
hlutverki!
Um Kröfluvirkjun tóku
stjórnvöld hins vegar rangar
ákvaröanir vegna þess aö þau
máttu ekki vera aö þvi aö biöa
eftir lokaúrskuröi sérfræöing-
anna. Þeim lá svo á aö úppfylla
kröfur kjósenda sinna á Noröur-
landi. Hér er á feröinni dæmi
um þá annmarka sem fylgja
fulltrúalýöræöinu: stjórnmála-
mennirnir beygja sig fyrir kröf-
um frá kjósendum sinum til
þess aö eyöileggja ekki mögu-
leika sina á endurkjöri og þá
vilja hagsmunir heildarinnar
gleymast.
A Grundartanga var veöjaö á
málmblendi, efni sem notaö er i
stálframleiöslu. Þar er enn
komiö dæmi um ranga ákvörö-
un sem byggöist á takmarkaöri
þekkingu stjórnmálamannanna
og hæpnu mati sérfræöinganna.
Gróöi af stáli og efnum sem þvi
tengjast tilheyrir liöinni tiö —
timaskeiöi sem byggöi á stór-
iönaði sem haföi ódýra orku.
Enn virðast hvorki stjórnvöld
né stjórnendur verksmiðjunnar
gera sér grein fyrir þvi, aö sú tiö
er liöin,og eru alltaf aö biöa eftir
þvi aö veröiö á málmblendi
hækki. Þvi miöur verður ekki
lengur hjá þvi komist aö skola
glýjuna úr augunum. Þaö skeiö,
sem viö lifum á núna, er allt
annars eölis en fyrri~kreppur
kapitalismans — þaö er ekki von
á neinum bata fyrir stálið. Al-
þingi er búiö aö samþykkja aö
kasta aö minnsta kosti 60 mill-
jónum i málmblendikvörnina i
ár svo aö hún geti haldið áfram
aö mala. Þvi fyrr sem slik sóun
veröur stöövuö — þvi betra.
Enn skal haldiö á vit stóriöju-
draumanna og reist kisilmálm-
verksmiöja á Reyöarfiröi. Ég
ætla mér ekki þá dul aö fjalla
um framtiöarhorfur hennar hér.
Þaö kann aö vera aö eitthvaö
meiri vonir megi byggja á efni
sem tengist áli og silikon en
stáli. Hins vegar hefur engan
veginn verið skýrt nægilega fyr-
ir almenningi á hverju slikar
vonir kunna að byggjast. Þess
vegna þarf engan aö undra þótt
horft sé til þeirra framkvæmda
meö kviöa og tortryggni — af
öörum en þeim sem geta
kannski grætt meöan veriö er aö
reisa verksmiöjuna. Þegar þvi
verki er lokiö fá hins vegar til-
tölulega fáir vinnu við fram-
leiösluna einsog i annarri stór-
iðju.
Afleiðingar villunnar —
aðrar leiðir
Reynslan af þeim dæmum
sem hér hefur veriö drepiö á,
hlýtur aö eiga sinn þátt i vax-
andi vonbrigöum og tortryggni
almennings i garö stjórnmála-
flokka og stjórnmálamanna.
Margt fleira kemur auövitaö til
sem ekki er tækifæri til aö rekja
hér. Reynsla af þessu tagi skap-
ar aö sjálfsögöu hættur fyrir
lýöræðið i landinu — fólk fer aö
biöja um sterka mannninn.
Alþingi og rikisstjórn eru of-
hlaöin I núverandi stjórnkerfi og
þurfa aö losna viö ýmsar
ákvaröanir um fjárfestingu og
rekstur i atvinnulifinu, þjónustu
sem sveitarfélögin eru hæfari til
aö ákvaröa um og einnig mætti
nefna hér reddingar i sambandi
viö kjarasamninga. Vanmáttur
stjórnkerfisins birtist m.a. I þvi
aö allir stjórnmálaflokkarnir
hafa árum saman veriö sam-
mála um aö sveitarfélögin ættu
aö fá aukin völd og ábyrgö
ásamt auknum tekjustofnum;
klárar tillögur frá stórum sam-
starfsnefndum hafa lengi legiö
fyrir en ekkert oröiö af fram-
kvæmdum
Enn fremur þarf aö skoöa i al-
vöru leiöir til aö færa meira af
ákvöröunarvaldinu beint til al-
mennings. Atik þess sem áöur-
nefnd þróun gerir þaö brýnt, er
svo komiö, sem betur fer, aö fá-
ir kjósendur eru sammála
stefnu eins flokks i öllum grein-
um. Þeir styöja eitt stefnumið
hjá þessum og annaö hjá hinum.
Hinn almenni kjósandi þarf aö
fá aö segja sitt um fleira en
hundahald og opnun áfengisút-
sölu! Hagsmunir heildarinnar
krefjast þess. Þaö sýnir m.a.
vaxandi héraöarigur I sam-
bandi viö þá fjárfestingu sem
rikiö er aö vasast I. Almenning-
ur hefur aldrei fengið tækifæri
til að kjósa beint um stefnuna i
utanrikismálum — eöa stefnuna
i stóriöjuframkvæmdum. Þaö
er löngu oröiö timabært aö
breyta þvi ástandi.
Félagslegt öryggi á Norðurlöndum:
Reglur búsetu-
landsíns
Try ggingastofnun rikisins
hefur gefiö út bækling þar sem
kynntur er nýr Noröurlanda-
samningur um félagslegt öryggi
og tók gildi um siöustu áramót.
Þar kemur fram aö allir nor-
rænir menn eigi aö njóta sömu
réttinda og tekur samningurinn
til allra rikisborgara a' Noröur-
löndum, flóttamanna og iikis-
fangsiausra manna sem löggjöf
norræns lands tekur tii.
t samningi þessum er kveöiö
svo á, aö menn skuli lúta lög-
gjöf þess lands, sem þeir
eiga logheimili. Ef um er aö
ræöa læknishjálp, sjúkrahús-
vist, lyf og fleira i sambandi við
veikindi, meögöngu eöa fæö-
ingu, gildaeinnigreglurbúsetu-
landsins. Þurfi maður á slikum
greiöslum aö halda meðan
dvaliö er um stundarsakir i ööru
norrænu landi, þá greiöir
dvalarlandiö kostnaöinn þar til
bótaþeginn getur flust til
heimalandsins. Viö heimför til
búsetulandsins skal dvalar-
landiö greiöa allan þann auka-
kostnaö sem af þvi leiðir sjúk-
dómsins vegna aö viökomandi
veröur aö ferðast meö dýrara
móti en hann ella myndi gera.
Sá sem býr i einu norrænu
landi en starfar I ööru fær
gilda
greidda djúkradagpeninga og
greiðslur i fæöingarorlofi frá
starfslandinu eigi skemuren i 90
dag. Eftir þaö fellur greiöslu-
skyldan á búsetulandið.
Greiðslur almannatrygginga
vegna örorku, elli og dauöa eru
yfirleitt inntar af hendi i bUsetu-
landinu. Greiðslur úr lifeyris-
sjóöi eru inntar af hendi af
hverju þvi landi þar sem viö-
komandi hefur starfaö og
áunniö sér lifeyrissjóösréttindi.
1 sambandi viö vinnuslys fara
greiöslur fram eftir reglum þess
lands sem slysið átti sér staö i.
Barnabætur, meölög og þess
háttar bætur greiðast sam-
kvæmt reglum búsetulandsins.
Sama gildir um fjárhagsaöstoð
til framfærslu, vistun á stofn-
unum og aöra félagslega þjön-
ustu.
Meginregla þessa nýja samn-
ings um félagslegt öryggi á
Norðurlöndum er þvi sú aö
regla bUsetulandsins gildir
hverju sinni, en meö búsetu-
landi er átt viö þaö land sem
lögheimilið er i. Ætli menn þvi
aö njóta réttinda sem gilda þar
sem dvaliö er, veröa þeir aö
flytja lögheimiliö með sér.
Beöiö eftir aö komast um borö. Ljósm. -kjv
vandræöaástand i Reykjavik
fyrir brottför Akraborgarinnar,
t.d. tepptist öll umferö I Tryggva-
götunni milli kl. 3 og 4 á föstudag-
inn. Ætliö þiö aö gera eitthvað til
aö bæta úr þessu?
,,Já, Reykjavik er hálfgert
vandræöamál, það þarf aö endur-
skipuleggja hafnarsvæðiö en þaö
er bara ekki á okkar valdi. Þetta
ereign Reyícjavikurhafnarog það
er þeirra aö sjá um skipulagn-
ingu. Ég veit aö þaö er veriö aö
vinna aö þvl en svæöinu veröur
ekki breytt i bráö. Viö erum hins
vegar búnir aö bæta viö manni
sem sér um aö raöa bilunum upp
og aö þeir fari I réttri röö inn”.
Þaö má geta þess aö á föstu-
daginn lá viö slagsmálum, þvi
Nýja Akraborgin:
Gífurleg auknlng
Eftir aö nýja Akraborgin fór aö
sigla milli Akraness og Reykja-
vikur hafa ferðir meö henni auk-
ist gifurlega. Fyrstu heilu vikuna
flutti hún á þriöja þúsund bila og
annaö eins af farþegum. Eftir-
spurnin eftir feröum meö ferjunni
hefur verið mun meiri en hún
hefur getaö annaö. T.d. þurfti aö
skilja eftir á Akranesi á sunnu-
dagskvöld 23bila kl. 17.30og milli
30 og 40 bOa kl. 20.30.
Viðar Vésteinsson hjá af-
greiðslu Akraborgar sagöi i sam-
tali viö blaöiö aö fólk veldi ereini-
lega frekar fara meö ferjunni en
aka Hvalfjöröinn, þrátt fyrir aö
vegurinn þar fari batnandi.
— En er þetta ekki bara nyja-
brum, er fólk ekki aö skoöa
skipiö?
„Jú, þaö getur náttúrulega
veriö þvi þetta er glæsilegt skip.
En þaö er samt sem áöur ljóst aö
margir velja frekar aö sitja um
borö og spara sér keyrsluna”.
— Nú hefur skapast hálfgert
margir bileigendur héldu þvi
fram aö sumir heföu troöiö sér
fram fyrir en þeir sem heföu
veriöbúnir aö biöa allt að þvi eina
klukkustund heföu ekki komist
meö.
Viöar sagöi aö veriö væri aö
undirbúa aö koma gömlu Akra-
borginni i notkun samfara þeirri
nýju til þess að mæta eftirspurn-
inni. Hún væri i slipp núna i botn-
hreinsun og á meðan væri unniö
aö undirbúningi málsins.
— kjv