Þjóðviljinn - 15.01.1983, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 15. - 16. janúar 1983
Friðarboöskapur
kvenna-
framboðsins
Við þessi áramót er Kvennafram-
boðskonum efst í huga von um
að baráttan fyrir friði og afvopnun
í heiminum megi verða árangurs-
rík. Aldrei hefur mannkyninu staf-
að meiri ógn af framleiðslu ger-
eyðingarvopna og hernaðaranda
en einmitt nú. Síðustu vikur hafa
borist fregnir af áformum um enn
meiri framleiðslu og enn fleiri eld-
flaugar sem koma á fyrir í Banda-
ríkjunum. Síðari hluta þessa árs á
að koma fyrir meðaldrægum eld-
flaugum í Evrópu og beina þeim í
austurátt, sem svar við SS-flaugum
Rússa, sem beint er að V-Evrópu.
Takist ekki að koma í veg fyrir það
munu Sovétmcnn finna upp ný
vopn til andsvara (sjálfsagt eru þeir
tilbúnir með þau), NATO svarar
því og þannig koll af kolli. Kjarn-
orkukafbátar ösla um höfin, þar á
meðal umhverfis ísland. Viðræður
stórveldanna eru strandaðar á
skeri efnahagshagsmuna og ógnar-
jafnvægis, en vonandi verða nýjar
tillögur til þess að friðaröflin verði
kaldastríðsöflunum yfirsterkari,
því mannkynið stefnir óðfluga að
eyðingu alls lífs, verði ekki eitthvað
að gert og það strax.
Fólk um allan heim gerir sér ljóst
að þennan mikla vanda verður að
leysa. Það verður að finna leið til
að tryggja frið og mannsæmandi líf
allra jarðarbúa. Sú leið liggur um
öflugar friðarhreyfingar. Við erum
öll ábyrg gagnvart komandi kyn-
slóðum og jörðinni sem við
byggjum.
Vöxtur friðarhreyfinga var með-
al gleðilegustu atburða liðins árs.
Væntanlega mun friðarbaráttan
eflast til mikilla muna 1983 og von-
andi tekst friðarsinnum að koma í
veg fyrir staðsetningu nýrra vopna
í Evrópu og N-Ameríku. Vonandi
vex friðarflytjendum í Austur-
Evrópu fiskur um hrygg, svo að
krafan um frið og afvopnun megi
heyrast hátt og snjallt jafnt úr
austri sem vestri, suðri sem norðri.
íslendingar mega ekki láta sitt
eftir liggja. Við verðum að krefjast
þess af íslenskum stjórnvöldum að
þau taki afstöðu gegn vígbúnaði á
alþjóða vettvangi og heima fyrir,
annað er hneyksli. Við krefjumst
þess að íslensk lögsaga verði friðuð
fyrir kjarnorkuvopnum, umferð
kjarnorkuknúinna farartækja á
landi, lofti og láði. Við krefjumst
þess að Norðurlönd verði lýst
kjarnorkuvopnalaust svæði, sem
skref í átt til afvopnunar.
Kvennaframboðið skorar á alla
Islendinga, konur sem karla að
leggja sitt af mörkum svo að rödd
íslands megi heyrast í þeim mikla
alheimskór sem krefst friðar á
jörðu.
Kjetil Berge og Göran Ohldieck hafa ferðast víða til þess að safna
efniviði í „Grímur“. -Ljósm. Atli.
Grímur
„Grímur" heitir ljósmyndasýning
tveggja norskra ljósmyndara sem
er að hefjast í sýningarsölum Norr-
æna hússins. Sýningin verður opn-
uð í dag, laugardag, og verður síð-
an opin daglega kl. 14 til 19, til 30.
janúar.
Á sýningunni eru um 100 ljós-
myndir, svart-hvítar, teknar af
fólki víðs vegar um heim, allt frá
norskum smábæjum til afríkanskra
þorpa. Einnig sýna þeir skyggnur
og tónlist verður spiluð af snæld-
um. Norðmennirnir Kjetil Berge
og Göran Ohldieck segja ljós-
myndavélina gott tæki til þess að
sýna þá grímu, sem fólk bregður á
sig til þess að sýnast annað en það
er. „Myndtúlkanir okkar koma
fram í titlum og texta myndanna,
en í staðinn væntum við að fá skoð-
anir fólks og viðbrögð."
Kjetil Berge er fæddur 1957 í
Sveio í Noregi. Auk ljósmyndunar
hefur hann fengist við grafík og
textílhönnun. Göran Ohldieck er
fæddur 1952 í Bergen. Hann hefur
einnig lagt stund á grafík og lauk
prófi frá Listiðnaðarskólanum í
Bergen. Þá hefur hann skrifað
bækur og unnið sem teiknari.
Hann hefur haldið sýningar á verk-
um sínum í Noregi, Þýskalandi og
Spáni.
—ekh
p itst jornargrei n
Ný uppeldisstofnun
hins frjálsa markaöar
Verulegur hluti efnisins sem í boði er á myndbandaleigunum er
hrátt ofbeldi og kynferðislegar misþyrmingar.
Þjóðviljinn skýrði frá því í vik-
unni að á myndbandaleigu einni í
Kópavogi væri verið að leigja út
kvikmynd þar sem raunverulegt
morð er framið fyrir framan
myndavélina, auk þess sem fólki
er misþyrmt og nauðgað á hinn
herfilegasta hátt. Ástæða er til
þess að ætla að þessi mynd, sem
gerð hefur verið upptæk í ýmsum
grannlöndum okkar, sé í umferð
á fleiri videóleigum, ef marka má
upplýsingar frá lescndum. Blaðið
kærði dreifingu og verslun með
þessa mynd til Ríkissaksóknara
og fór þess á leit að hann kannaði
hvort íslensk lög næðu yfir þetta
athæfi, og gripi til viðeigandi
ráðstafana ef nokkur kostur
væri.
Ástæðulaust
frjálslyndi
í flestum löndum í kringum
okkur hefur orðiö mikil mynd-
bandasprenging og myndbanda-
leigur sprottið upp eins og gor-
kúlur eftir vætunótt. Verulegur
hluti þeirra myndbanda sem
boðin eru út til leigu hafa að
geyma hrátt ofbeldi og mismun-
andi svæsið klám. Hinn „frjálsi
myndbandamarkaður" er þegar
orðin ein helsta uppeldisstofnun í
landinu á örskömmum tíma. Er-
lendar rannsóknir benda til þess
að það séu einkum unglingar og
stálpuð börn sem sækja í
ofbeldis- og klámmyndir og fá í
gegnum þær afar brenglaða mynd
af raunveruleikanum.
Hugmyndir manna um nekt og
ástir á hvíta dúknum eða á skján-
um hafa mjög hneigst í frjáls-
lyndisátt á síðari árum. Ekkert er
nema gott um það að segja en það
hlýtur alltaf að vera jafn brýn
spurning hvar mörkin liggja í
þeim efnum og í ofbeldisumfjöll-
un. Svo er að sjá af viðbrögðum
ríkissaksóknara og rannsóknar-
lögreglu að þau embætti telji að
frjálslyndið gagnvart nekt og ást-
um gildi einnig um hrátt ofbeldi
og kynferðislegar misþyrmingar.
Auðvitað gætu þessir aðilar lok-
að öllum myndbandaleigum með
því einu að nota gildandi laga-
bókstaf um klám til þess að upp-
ræta verslun með ofbeldisklám,
sem myndbandaleigurnar úa og
grúa af. I stað þess skjóta þau sér
á bak við það að engin lög séu til
sem ná yfir myndbandaleigurnar
néofbeldiáskjánum. Og löggjaf-
inn er sem jafnan áður seinn á sér
og má þakka fyrir ef tekst að af-
greiða einhver lög sem ná yfir
þessa nýju atvinnustarfsemi fyrir
þinglok í vor.
Yfirgengilegur
slappleiki
Vídeóið er ekkert stundarfyrir-
brigði. Það mun breiðast út enn
frekar og notkun þess þróast á
margvíslega vegu. Að sjálfsögðu
verður að krefjast þess að at-
vinnustarfsemi sem tengist þessu
nýja fyrirbæri sé ekki utan við lög
og rétt.
Hverskonar slappleiki er það
að skjóta sér undan öllum
aðgerðum þegar verið er að
bjóða á markaði hér myndir af
hryllilegum en raunverulegum
morðum og nauðgunum? Hvaða
siðferði er það sem býður
mönnum að hafa slíka vöru á
boðstólunum?
{ Svíþjóð, Noregi og Finnlandi
er verið að setja lög þar sem það
allra versta af ofbeldis- og klám-
myndum er sett á bannlista, en
ýmsar skorður settar gegn því
sem er af vægara taginu, t.d.
aldurstakmarkanir. Danir vilja
láta menn velja og hafna en þeir
hugsa sér að setja upp eftirlit sem
skoði allar spólur á markaði og
setji aldurstakmarkanir. Megin-
hugsunin hjá frændum okkar á
Norðurlöndum virðist vera sú að
með aðhaldi sé hægt að knýja það
fram að þeir sem höndla með vídeó-
filmur sýni lágmarks aðgæslu
og ábyrgðartilfinningu í starfsemi
sinni. Og annarsstaðar á Norður-
löndum hika menn ekki við að
nota gildandi lög, þó ófullkomin
séu, til þess að kanna starfsemi
vídeóleiganna og snúast gegn
versta hroðanum.
Skáldskapur
og raunveruleiki
Ofbeldi verður aldrei bannað í
Einar
Karl
skrifar
myndum. Einfaldlega vegna þes
að það er hluti af daglegu brauði
manna um allan heim. Það er
hinsvegar rík tilhneiging óprútt-
inna gróðamanna og siðleysingjá
í dag að framleiða ofbeldismyndir
sem skapa sterk hughrif með því
að gera ofbeldið eins raunveru-
legt og kostur er. Þar skilur á milli
þeirra og eldri hryllingsmynda að
þær síðarnefndu voru óraunveru-
legar og auðvelt fyrir áhorfand-
ann að skilja milli skáldskapar og
veruleika. í öðru lagi ber mikið á
myndum þar sem ofbeldið er
framið ofbeldisins vegna og er
ekki sett í neitt orsakasamhengi.
í þriðja lagi er talsvert framboð af
myndum þar sem ofbeldið er fært
í hetjubúning og túlkað á já-
kvæðan hátt. Þannig má flokka
ofbeldismyndir og nota þá flokk-
un til þess að verja jafnt einstak-
linga sem þjóðina gegn afleiðing-
um sem birtast í ranghugmyndum
unglinga, taugaveiklun, sálar-
kreppum og ofbeldistilhneig-
ingum, samkvæmt erlendri
reynslu.
Skynsamlegt
aðhald
Opinbert eftirlit með kvik-
myndaframboði er ekki sérlega
eftirsóknarvert. Góðar tilætlanir
geta snúist upp í óþolandi af-
skiptasemi og ritskoðun á lista-
verkum og þjóðfélagslegri gagn-
rýni. Á hinn bóginn er heldur
ekki þolandi að engin afskipti séu
höfð af starfsemi sem þverbrýtur
íslenska löggjöf í mörgum grein-
um, svo sem höfundaréttarlög,
og ástundar siðlausa verslun með
glórulaust ofbeldi. Hér verða all-
ir aðilar, löggjafinn, lögregla,
dómstólar, blaðamenn, listafólk
og almannasamtök að takast á
hendur það erfiða verkefni og
vanþakkláta að siðbæta videó-
markaðinn með skynsamlegu að-
haldi. —ekh