Þjóðviljinn - 03.06.1983, Qupperneq 5

Föstudagur 3. júní 1983. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Stór
Leiftursókn gegn lífskjörunum!
Mesta kjaraskerðing í áratugi!
Hrikaleg aðför að launafólki! Hrun
kaupmáttar um fjórðung!
Ýmsir hafa kvartað yfir slíkum
lýsingum á aðgerðum ríkisstjórn-
arinnar. Þær gætu ekki verið svona
slæmar. Stóryrðin væru áróðurs-
bragð sem ætti sér ekki stoð í raun-
veruleikanum. Margir hafa sagt:
Við skulum bíða og sjá til - gefa
stjórninni tækifæri til að sýna hvað
hún getur.
Sýnikennslan hafin
Um mánaðamótin hófst sýni-
kennsla ríkisstjórnarinnar. Kaup-
hækkun almennings var skorin nið-
ur í 8%. Á sama tíma var tilkynnt
stórfelld hækkun á lífsnauðsynjum
launafólks. Landbúnaðarvörur
hækkuðu um 22-33%. Allar inn-
fluttar vörur munu hækka yfir
15%. Boðaðar eru stórfelldar
hækkanir á þjónustugjöldum, hita
og rafmagni.
Við skulum skoða hvernig hækk-
unin á landbúnaðarvörunum sýnir
okkur efnahagsstefnu stjórnarinn-
ar í hnotskurn. Þar getur að líta í
litlu dæmi þá stóru sögu um kjar-
askerðingar ríkisstjórnarinnar sem
upphafsorð þessarar greinar fólu í
sér.
Venjuleg verkamannafjöl-
skylda, hjón með þrjú börn, fékk í
sinn hlut 1. júní rúmar 800 kr.
launahækkun. Það er aukningin
sem ríkisstjórnin afhendir þeim til
að mæta á heilum mánuði hækkun-
um á lífsnauðsynjum og heimilisút-
gjöldum. Skoðum örlög þessara
800 kr. á fyrsta hækkunardegi land-
búnaðarvara.
Bara mjólkurvörurnar
Neysla á mjólkurafurðum er
saga
Ólafur Ragnar
______Grímsson__
skrifar
sjálfsagt misjöfn frá einu heimili til
annars. Gerum ráð fyrir í hinu litla
dæmi að fjölskylda verkamanns-
ins, börnin þrjú og hjónin, kaupi
að jafnaði 5 lítra af nýmjólk á dag.
Á heilum mánuði noti þau samtals
3 kfló af smjöri, l>/2 kfló af osti, 4
pela af rjóma og 2 kfló af skyri.
Varla er þetta mikil neysla fimm
manna fjölskyldu í heilan mánuð af
algengustu mjólkurafurðum.
Skoðum síðan hvað þessar vörur
hækkuðu mikið á fyrstu valdadög-
um ríkisstjórnarinnar. Á einum
mánuði verður verkamannafjöl-
skyldan að greiða 585 kr. meira til
mjólkurkaupa, 145 kr. meira til að
kaupa smjör, 46 kr. meira til að
kaupa ost, 22 kr. meira til að kaupa
rjóma og 12 kr. meira til að kaupa
skyr. Samtals er útgjaldaaukningin
vegna mjólkurafurðanna einna um
810 kr. á mánuði. Það jafngildir
allri þeirri 8% hækkun sem varð á
venjulegum mánaðartekjum dag-
launamannsins í Dagsbrún, Iðju,
Einingu og öðrum félögum verka-
fólks á íslandi.
Hækkunin á kaupinu um mán-
aðamótin er í bókstaflegri merk-
ingu öll étin upp af hækkun mjólk-
urafurðanna einna. Þá er eftir
hækkunin á kjötinu: súpukjötinu,
hryggjunum, lærunum og kótilett-
unum sem allt hækkaði sama dag
um 23%.
Allt hitt í mínus
Þetta litla dæmi um útgjalda-
aukningu verkamannafjölskyld-
unnar vegna kaupa á mjólk og
mjólkurafurðum sýnir í hnotskurn
hve stórfelld kjaraskerðingin er.
Þegar daglaunamaðurinn hefur
greitt fyrir þessar nauðsynjar
heimilisins er hann búinn að eyða
þeim 800 kr. sem mánaðarhækkun-
in ríkisstjórnarinnar gaf honum.
Kjaraskerðingin birtist einfald-
lega í því, að hvað öll önnur útgjöld
heimilisins snertir verður launa-
maðurinn að ganga á þau kjör sem
hann hafði áður. Öll hækkun á
kjötvörum kemur í hreinan mínus
sem kjaraskerðing. Öll hækkun á
innfluttum vörum vegna
gengisfellingarinnar kemur í mínus
og mælir þannig ennfrekari kjar-
askerðingu. Launafólkið fær ekki
eina einustu krónu til þess að mæta
stórfelldum hækkunum á kaffi,
kexi, sykri, hveiti, ávöxtum, epl-
um, appelsínum, agúrkum, niður-
soðnum ávöxtum, kryddvörum,
rúsínum, sveskjum og öðrum inn-
fluttum matvælum. Gjörvöll hækk-
unin á þessum fjölbreytilegu
nauðsynjum heimilanna kemur því
í beinan mínus hvað kjörin snertir.
Þar er og verður ekki króna á móti.
Sama gildir um hækkanir á fatn-
aði hvers konar, innlendum og er-
lendum, buxum, skyrtum og skóm
á krakkana, vinnufötum og dag-
legum fatnaði föður og móður. Allt
þetta mun hækka um tugi prósenta
á næstu mánuðum og öll sú hækkun
kemur einnig til viðbótar í mæli-
stiku kjaraskerðingarinnar.
Rafmagnið og hitinn, stminn og
önnur þjónustugjöld heimilanna
munu á sumarmánuðum einnig
birtast í útgjaldaaukningu um tugi
prósenta. Það verður einnig hreinn
kjaramínus.
Reiknið sjálf
Lítið dæmi sýnir sérhverjum
launamanni þá stóru sögu sem felst
í efnahagsaðgerðum íhaldsstjórn-
arinnar. Mjólkin og kaupið vega
hvort annað út. Samanlagðar
hækkanir á öllum öðrum útgjöld-
um heimilisins leiða til hreinnar
kjaraskerðingar.
Sérhver launamaður getur því
reiknað sjálfur hrun í efnahag
heimilanna sem við blasir á næstu
mánuðum. Fyrstu aðgerðir stjórn-
arinnar hafa veitt okkur nægilega
sýnikennslu í eðli þeirrar stóru
sögu sem framundan er.
í litlu dæmi
Árni Ingólfsson í Nýlistasafninu
Málað af ofsa
Árni Ingólfsson heldur nú sýn-
ingu í Nýlistasafninu við Vatns-
stíg. Það er athyglisverð sýning,
eins og flest það sem sést hefur til
hans undanfarið. Árni er málari
ofsans og lætur sér ekki allt fyrir
brjósti brenna. Tækni hans er
hamslaus og leikandi og notar
hann gjarnan óvenjulegar litateg-
undir í verkum sínum, svo sem
bílalökk sem hann bindur á gróf-
gerðan maskínupappír.
Árni er sá málari yngri kyn-
slóðarinnar sem skyldastur er
hinum þýsku ný-
expressiónistum. Líkt og Midd-
endorf eða Fetting, sækir hann
Halldór
RunóHsson
skrifar
viss áhrif til pönkmenningarinn-
ar. Lakkið, litavalið og pappír-
inn, sem oft er rifinn og tættur,
bera því vitni. Við þetta bætist
einhver örvænting sem jaðrar við
árásarhneigð, líkt og kenna má í
rokum þýsku söngkonunnar
Nínu Hagen. En eins og hún og
áðurnefndur málari, ræður Árni
yfir miðli sínum. Undir hams-
leysinu skynjar maður tilþrif list-
amannsins og leyna þau sér ekki.
Myndirnar eru hengdar í salinn
svo þær tengjast sín 1' millum og
skapa órofa heild. Ásamt for-
gengileik efniviðarins eykur það á
þá tilfinníngu áhorfandans, að
hann sjái verk sem sprottin séu
fram vegna salarins og glatist ef
til vill að sýningunni lokinni.
Gjörningahneigð listamannsins
er því skammt undan, þrátt fyrir
allt. En ef betur er að gáð, sést að.
verkin eru sjálfstæð og einnig hitt
að efnið mun duga betur en
virðist í fljótu bragði.
Reyndar er það staðreynd að
pappír lifir í flestum tiífellum
lengur en strigi, sé hann
varðveittur við rétt skilyrði og
verði ekki fyrir hnjaski. Hins veg-
ar er það greinilegt að Árna lætur
vel að vinna í svona efni, enda
undirstrikar það vel tjáningarríki
myndmálsins. Pappírinn er
hreinni og beinni en striginn, laus
við allt „listrænt" eðli, efniviður
sem hendi er næst og fæst hvar
sem er. Hann er því laus við „ar-
istókratíska" náttúru strigans,
sem aðeins verður keyptur í
nokkrum sérverslunum. Lakkið
og pappírinn hafa yfir sér
lýðræðislegan blæ, „allir geta
tekið þátt í svona sköpun“.
En pappírinn gerir betur, hann
skilur málninguna eftir á yfir-
borðinu, þannig að litaspilið og
gljáinn verða öflugri. Þar að auki
er hann laus við mynstur, lárétta
og lóðrétta þræði sem hefta pens-
ilstrokurnar.
Allt þetta sameinað, ýtir undir
nálægð myndanna. Að standa
frammi fyrir þeim er líkt og að
ganga um götur borgarinnar og
nema staðar snögglega við takt-
fastar æfingar bflskúrsrokkara,
sem komið hafa sér upp „græj-
um“ af vanefnum, en sannfær-
andi innri þörf. I þeim má greina
háska Hallærisplansins og
Hlemmtorgs, en einnig viss
tengsl við hefðina, utangarðs-
menn fyrri tíma og brauðryðjend-
ur hins frumstæða í málverkinu.
Hvert listin mun leiða Árna er
erfitt að spá um. Verk hans eru í
deiglu og gætu þar af leiðandi
þróast í ýmsar áttir. Mest er urn
vert að þau eru „hér og nú“, gerð
af tilfinningu fyrir því sem er í
dag, en gæti verið lokið á
morgun.
Bragi Ásgeirsson í Listmunahúsinu
Grafíkmyndir
Um þessar mundir sýnir Bragi
Ásgeirsson í Listmunahúsinu í
Lækjargötu. Þar eru til sýnis 74
grafíkmyndir, steinþrykk, æting-
armyndir, sáldþrykk og tréristur.
Þessar myndir spanna langt tíma-
bil, frá upphm ferils Braga til
dagsins í dag. Þó er þetta engin
yfirlitssýning, enda er markmiðið
ekki þess eðlis. Þetta er fremur
samansafn nokkurs af því sem
Bragi hefur unnið í gegnum
tíðina, á sviði grafíklistar.
Tilefnið er reyndar grafík-
mappa með 9 steinþrykksmynd-
um sem hann hefur unnið í
tengslum við Listmunahúsið og
verkstæði Hostrup Pedersen og
Johanson í Kaupmannahöfn.
Hann er þriðji listamaðurinn sem
vinnur slíka grafíkmöppu fyrir
Listmunahúsið, en áður hafa
svipaðar möppur verið gefnar út
með grafíkmyndum eftir Vigni
Jóhannsson og Tryggva
Ólafsson.
Mappan er gefin út í upplaginu
1-50 og I-XX og eru myndirnar
allar af sömu stærð, 68x50 cm..
Þær eru unnar á vandaðan papp-
ír, Velin Arches, 54x74 cm. stór-
an. Bragi fylgdist með prentun
myndanna og hafði yfirumsjón
með verkinu, sem var unnið frá
miðjum aprílmánuði, fram yfir
miðjan maí. Hann hafði þó
undirbúið verkið áður, hér
heima.
Flestar myndanna snúast um
ástina og eru margar þeirra erót-
ískar, eða tæpa á slíkum yrkisefn-
um. Þær bera með sér að Bragi er
nærfærinn og flinkur teiknari.
Myndir á borð við Eroica, nr. 3,
en nafngiftin er án efa orða-
leikur, sýna lipran leik línuteikn-
ingar. Listasaga, nr. 3, erpersón-
uleg úttekt á madonnumynd
Munchs, að viðbættri forsögu-
legri mynd af mannveru. Einhver
skemmtilegasta myndin í möpp-
unni er Snerting, nr. 6. Hún er
snörp í lit og hugmyndarík og þar
er erótíkin næmlegar útfærð en í
öðrum myndum möppunnar.
Þessar myndir eru aðeins brot
af sýningunni, en sanna að Bragi
hefur bætt við fyrri afrek á sviði
þrykksins. Reyndar kemur í ljós
að við nána athugun, að grafík-
myndir Braga eru mun stærri
þáttur í list hans, en menn al-
mennt grunar. Allt frá byrjun
sjötta áratugarins, hefur hann
unnið fjölda mynda með ólíkri
tækni og miklum árangri. Hvar-
vetna sést að undirstaða alls
þessa er teikningin, en hún hefur
ávallt verið sterkasta hlið Braga.
Þar hefur hann gengið í skóla hjá
bestu listamönnum aldarinnar og
eru áhrif Picassos áberandi, en
einnig er greinilegt að innlendir
listamenn hafa hér átt sinn hlut,
svo sem Þorvaldur Skúlason. Á-
hrif hans á yngri kynslóð lista-
manna sem hóf feril sinn eftir
stríð, verða seint ofmetin.
í þessum verkum kennir
margra grasa, en módelmyndir
eru talsvert ábdrandi. Nótt, nr.
11 og Kvöld, nr. 12, báðar gerðar
1953, eru dæmi um bráðþroska
skilning Braga á ætingartækni. Þá
er expressiónisminn ljóslifandi í
Ópinu, tréristu frá 1952. Fyrir-
sætan, nr. 25 og Fuglinn í loftinu,
nr. 52, frá 1956, sýna svipaðan
skilning á steinþrykkstækninni.
Einhver einfaldasta og jafnframt
fegursta myndin frá þessum árum
er Við gluggann, frá 1953. Þetta
er trérista í nokkrum litum, þar
sem efniviðnum eru gerð verðug
skil.
Undir lok áratugarins fara
myndir Braga að nálgast ab-
straktlistina, þótt enn séu þær
hlutbundnar. Dauðinn í lífs-
háska, nr. 10, Þrenningin, nr. 13
og Þursar, nr. 51, eru ætingar-
myndir frá 1959, ferskar og per-
sönulegar. Upp frá því verða
myndir Braga óhlutbundnar og
fækkar grafíkmyndunum svo ein-
ungis eru fáeinar myndir frá
næstu árum. Sveiflan, nr. 39, er
þó gott dæmi um steinþrykks-
tækni Braga á sjöunda áratugn-
um, þar sem formskyn hans nýtur
sín vel.
Þessi sýning á verkum Braga,
auk hinnar vönduðu grafík-
möppu hans, er kærkomin þeim
sem lítinn kost hafa átt á að fylgj-
ast með þessari hlið á ferli hans.