Þjóðviljinn - 09.12.1983, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 9. desember 1983
Síöastliðinn þriðjudag
lagði Hjörleifur Guttormsson
ásamt fulltrúum 4 þingflokka
fram eftirfarandi tillögu til
þingsályktunar á fundi sam-
einaðs þings:
,A Iþingi lýsir yfir stuðningi við
áskoranir þingmanna frá fjölda
þjóðþinga, þar sem kjarnorkuveld-
in eru hvött til að stöðva þegar í
stað framleiðslu á kjarnorkuvopn-
um og allar tilraunir með þau. A
þann háttyrði stigið mikilvœgt skref
í áttina að því, að stemma stigu við
þeirri ógn, sem kjarnorkuvopnin
skapa framtíð mannkynsins. Nú
þegar eru tugþúsundir kjarnorku-
vopna til reiðu í vopnabúrum og
gereyðingargeta þeirra jafngildir
samtals 1 milljón af Hiroshima-
sprengjum.
Alþingi hvetur til samninga um
alhliða afvopnun undir alþjóðlegu
eftirliti, þar sem m.a. verði samið
um eftirfarandi:
1. Myndun alþjóðlegrar eftir-
litsstofnunar, setn með nýtingu
gervihnatta og reglubundnum eftir-
litsferðum vceri fœr um að fylgjast
mannkyninu, því að ella mun hún
brenna það upp og eyða siðmenn-
ingu vorri. Uppsetning nýrra með-
aldrægra eldflauga, sem nú er hafin
í Vestur-Evrópu, mun stytta boð-
leið kjarnorkuskeytanna til Mos-
kvu niður í 6 mínútur. Samkv. frá-
sögn Edwards Kennedys, sem ég
vitnaði til hér áðan, tók það yfir-
stjórn bandaríska hersins á árinu
1981 einnig 6 mínútur að leiðrétta
tölvumistök, sem ollu því að
bandarísku kjarnorkueldflaugarn-
ar voru settar í viðbragðsstöðu til
að svara ímyndaðri sovéskri árás.
Þau brjálæðislegu skref, sem nú er
verið að stíga með stigmögnun
vopnakapphlaupsins og uppsetn-
ingu meðaldrægra kjarnorkueld-
flauga í Evrópu til viðbótar þeim
sem fyrir voru, eru að gera að engu
þann örskamma tíma sem menn-
irnir að baki eldflaugaþyrpinganna
hafa til að leiðrétta bilanir eða mis-
túlkanir í tölvunum, sem allt hvílir
á. Niðurtalningin uns ýtt er á
hnappinn vegna hins gagnkvæma
ótta er að nálgast núll, svigrúm til
umhugsunar ekki teljandi í mínút-
um áður en gereyðing yrði ráðin.
Stöðvun kjarnorkuvígbúnaðar
með framkvœmd afvopnunar og
upplýsa brot á hinu alþjóðlega
samkomulagi.
2. Stofnun Próunarsjóðs, sem
veitti fjármagni, sem áður var œtlað
til hernaðar, til að hjálpa fátækum
ríkjum heims, þar sem tugir
milljóna manna deyja úr hungri á
sama tíma og árleg heildarútgjöld til
hernaðar í heiminum nema yfir 500
þús. millj. dollara.
Alþingi hvetur til þátttöku í al-
þjóðlegu samstarfi þingmanna og
almannasamtaka, þar sem kröfur
um kjarnorkuafvopnun og útrým-
ingu fátæktar úr heiminum eru
meginstefnumál. “
f greinargerð sem Hjörleifur
flutti með tillögunni sagði hann
meðal annars:
Kjarni tillögunnar er um stöðv-
un eða frystingu kjarnorkuvígbún-'
aðar risaveldanna sem fyrsta skref
til að vinda ofan af vígbúnaðar-
kapphlaupinu. Ákallið um stöðvun
eða frystingu kjarnorkuvígbúnað-
ar fékk byr undir vængi þegar til-
laga um það efni var borin fram í
báðum deildum Bandaríkjaþings á
fyrri hluta árs 1982 og aðeins mun-
aði hársbreidd, að hún næði fram
að ganga þar á þingi.
Kennedy-Hatfield
tillagan
f öldungadeild þingsins var hún
borin fram af demókratanum
Edward Kennedy og repúblikan-
aum Mark O. Hatfield og hefur
síðan gengið undir heitinu
Kennedy-Hatfield-tillagan, og ég
held að það sé fróðlegt að heyra
hvernig hún hljóðar. Hún er ekki
löng:
„Par sem mikilvœgasta verkefni
okkar í dag er að koma í vegfyrir að
kjarnorkustyrjöld brjótist út, hvort
sem er fyrir slysni eða afásettu ráði;
þar sem kjarnorkuvopnakapp-
hlaupið eykur háskalega hœttuna á
gjöreyðingu, sem yrði hinsta styrj-
öld mannkyns, og þar sem þörf er
stöðvunar, sem fylgt vœri eftir með
verulegri fœkkun kjarnaodda, eld-
flauga og annarra árásartækja til að
stöðva kjarnorkuvopnakapphlaup-
ið og draga úr hœttunni á kjarnork-
ustríði, álykta Öldungadeild og
Fulltrúadeild Bandaríkjanna á
sameinuðu þjóðþingi:
1. Að í þágu eftirlits með lang-
drægum vopnum skuli Bandaríkin
og Sovétríkin nú þegar
a) stöðva kjarnorkuvopnakapp-
hlaupið algjörlega
b) ákvarða hvenær og hvernig
framkvæmd skuli gagnkvæm
og sannanleg stöðvun, er nái
til tilrauna, framleiðslu og
frekari dreifingar kjarna-
odda, eldflauga og annarra
árásartœkja, og
c) athuga sérstaklega þá gerð
vopna, sem fyrir hefur verið
komið og œtla mætti, að
gerðu stöðvun erfiðari en ella.
2. I kjölfar þessarar stöðvunar
skuli Bandaríkin og Sovétríkin
gagnkvæmt og sannanlega fækka
verulega kjarnaoddum, eldflaugum
og öðrum árásartœkjum. Miða skal
við árlegan hundraðshluta eða aðra
árangursríka tilhögun þannig að
stöðugleiki aukist. ”
Þessi tillaga um stöðvun eða
frystingu hlaut 202 atkv. á Samein-
uðu þingi í Bandaríkjunum en á
móti voru 205. Tillagan var m.a.
andsvar við utanríkisstefnu Reag-
ans forseta. Hún var tekin upp sem
helsta vegarnesti sendinefndar
þingmannasamtakanna Parliam-
entarians for World Order, sem
heimsótti forystumenn í Moskvu
og Washington í maí 1982. Undir-
tektir við hana voru að sögn sendi-
nefndarinnar iakari á síðari staðn-
um, enda taldi Reagan forseti
henni beint gegn stefnu sinni,
stefnu sem sætt hefur mikilli og
vaxandi gagnrýni einnig úr röðum
ýmissa af dyggustu bandamönnum
Bandaríkjanna. Kennedy og Hat-
field, flutningsmenn þessarar til-
lögu svara neikvæðum viðbrögðum
Reaganstjórnarinnar við tillögu,
sinni m.a. á eftirfarándi hátt:
„Árangursríkt stríð“
„Þegar allt kemur til alls er því
andófi sem haldið er uppi gegn
stöðvun aðallega ætlað að dylja
önnur og hættulegri markmið. í
fjárlagafrumvarpi Bandaríkja-
þings fyrir 1983 er farið fram á fjár-
veitingu til þess að gera ríkinu
kleift að „heyja árangursríkt stríð,
hvort sem er með kjarnorkuvopn-
um eða hefðbundnum vopnum.“
„Þetta er í fyrsta sinn sem fjár-
veitingabeiðni er rökstudd slíkum
orðum. Við verðum að halda til
streitu þeim skilningi, að markmið
Bandaríkjanna sé að koma í veg
fyrir kjarnorkustríð, en ekki að
heyja það. Það verður að berjast
gegn öllum hugmyndum um tak-
markað kjarnorkustríð."
Þeir Kennedy og Hatfield and-
mæla ákveðið þeim skilningi að til-
laga þeirra um frystingu, um stöðv-
un kjarnorkuvígbúnaðarins í nú-
verandi stöðu og síðan afvopnun,
sé vatn á myllu Sovétmanna. Því
mótmæla einnig andstæðingar
þeirrar stigmögnunar vígbúnaðar-
kapphlaupsins, sem hafin er með
staðsetningu nýrra kjarnorku-
f lauga í Vestur-Evrópu þessa dag-
ana, þeirra á meðal vestur-þýskir
< jafnaðarmenn undir forystu Willys
Brandt. Undir þau sjónarmið taka
útgefendur hinna virtu þýsku blaða
Der Spiegel og Die Zeit, þeir Ru-
dolf Áugstein og Theo Sommer.
Hverjum dettur í hug að væna þá
um þjónkun við hagsmuni risaveld-
isins í austri? Hinn síðarnefndi,
Theo Sommer, er ómyrkur í máli í
forsíðugrein í Die Zeit 18. nóvem-
ber s.l. þar sem hann segir:
„Það ber að harma, að fram-
kvœmd á tvíhliða ákvörðuninni“,
þ.e. um Cruise- og Persing-II eld-
flaugarnar í des. 1979, „er orðin að
veruleika, þannig að ekki verður
snúið til baka. Heifrœðingarnir
vildu í reynd fremur hervœðingu í
vestri en afvopnun í austri“, segir
Theo Sommer og gagnrýnir feril
Reagans forseta í afvopnunarmál-
um harðlega. „Hernaðarlega eru
hin nýju vopn ekki nauðsynleg",
segir hann. „Það hefur lokist upp
fyrir mönnum að undanförnu. Þau
miða ekki á nein skotmörk, sem ekki
voru þegar í skotmáli eldri vopna.“
Meirihlutinn
á móti
Yfirgnæfandi meirihluti Vestur-
Þjóðverja er samkv. skoðanakönn-
unum andvígur staðsetningu hinna
nýju vopna. Meirihluti í báðum
stærstu stjórnmálaflokkum lands-
ins, svo að ekki sé minnst á flokk
hinna grænu. Samt létú ráðandi öfl
sér ekki segjast og bjóða þannig
heim sundrungu og heiftarátökum
í eigin landi. Andstaðan í Vestur-
Evrópu og Bandaríkjum Norður-
Ameríku gegn kjarnorkuvígbún-
aðinum og uppsetningu meðal-
drægra eldflauga í Evrópu er þeim
mun athyglisverðari sem Sovétrík-
in ogfylgiríki þeirra hafa ekki rekið
stefnu inn á við eða út á við, sem
fallin væri til að skapa tiltrú á utan-
ríkisstefnu þeirra, hvað þá á það
steinrunna kerfi, sem grúfir yfir
löndum Austur-Evrópu. Innrás
Sovétríkjanna í Afganistan 1979 og
grimmdarstríð þeirra þar auðveld-
aði andstæðingum Salt-II sam-
komulagsins um takmörkun ger-
eyðingarvopna að koma í veg fyrir
staðfestingu þess á Banaríkjaþingi
undir lok valdaferils Carters for-
seta og greiddi jafnframt -götu
haukanna, sem komu Reagan í
stólinn í Hvíta húsinu. í sömu átt
virkuðu atburðirnir og valdarán
hersins í Póllandi. En þrátt fyrir
þetta og þrátt fyrir bælingu alls fé-
lagafrelsis og friðarhreyfinga í
löndum Austur-Evrópu, hefur
mikill fjöldi fólks í Vestur-Evrópu
og sums staðar meiri hluti manna
eins og í Vestur-Þýskalandi
skynjað og séð í gegnum rökleysu
áframhaldandi kjarnorkuvígbún-
aðar.
Afstaða
Harrimanns
Hinn aldni og reyndi bandaríski
diplómat, Averell Harrimann, sem
rætt hefur við alla sovéska leiðtoga
frá Stalin að telja til Brésnefs, telur
flest benda til að Sovétmenn muni
fórna öllu til að geta haldið til jafns
við Bandaríkjamenn í kjarnorkuk-
apphlaupinu. Hernaðarmáttur ris-
aveldanna sé um þessar mundir
svipaður að hans dómi. I formála
bókarinnar „Stöðvun kjarnorku-
vígbúnaðarins“, sem hér hefur ver-
ið vitnað til, segir Averell Harri-
mann m.a.:
„Goðsögnin um yfirburði So-
vétríkjanna hefur ekki einungis
lamandi áhrif. Hún endurspeglar
líka ótta, sem er ekki sæmandi
sjálfsöruggustu þjóð heims. Pað
þarf einnig nokkra trúgirni til, því
jafnvel eftir vel heppnaða og þraut-
skipulagða árás Sovétmanna, sem
kæmi Bandaríkjamönnum í opna
skjöldu, gœtum við svarað með 4-5
þús. kjarnorkuvopnum. Þessi goð-
sögn dregur kjark úr vinum okkar,
en það allra versta er þó, að hún
leiðir til þess að andstæðingar okk-
ar misreikna styrk vorn og telja
okkur veika þegar við erum það
ekki. Þetta er stórhættulegt og hjá
þessu hefði auðveldlega mátt kom-
ast.“
Allt ber þetta að sama brunni.
Hvaða augum sem menn líta risa-
veldin er kjarnorkuvígbúnaðurinn
sú yfirþyrmandi hætta sem öllu
máli skiptir að verði bægt frá
Spurning um
líf eða dauða
Það er hins vegar ákveðið sjón-
armið flutningsmanna þessarar til-
lögu um nauðsyn afvopnunar og
tafarlausa stöðvun á framleiðslu
kjarnorkuvopna, að íslendingum
ber að styðja alla viðleitni að því
marki á alþjóðavettvangi. Ég tel,
að engin óvissa megi ríkja um af-
stöðu íslands í þessu máli mála.
Kjarni þeirrar tillögu, sem ég hér
hef mælt fyrir, er um frystingu
kjarnorkuvígbúnaðarins og með
samþykkt hennar væri verið að
taka undir þær tillögur, sem fyrir
liggja um það efni, m.a. tillögu
Mexíkó og Svíþjóðar á vettvangi
Sameinuðu þjóðannai Mikilvægt
er að afstaða Álþingis til hugmynd-
arinnar um frystingu liggi fýrir,
helst þegar á næstu dögum, svo og
stuðningur sem flestra háttvirtra
alþingismanna við alþjóðlega bar-
áttu þingmanna fyrir afvopnun og
stöðvun kjarnorkuvígbúnaðarins.
Árangur í því efni varðar ekki átök
milli hugmyndakerfa og stórvelda,
svonefndan kommúnisma eða
kapítalisma, heldur er það spurn-
ingin um líf eða dauða, um framtíð
mannkynsins til að geta haldið
áfram göngu sinni, í friði eða með
ágreiningi eftir atvikum. Eftir
kjarnorkustríð er hins vegar um
ekkert að kljást. Einnig okkar þjóð
á líf sitt undir að surtarlogi kjarn-
orkustyrjaldar nái aldrei að
brenna.
O
Þannig lauk Hjörleifur Gutt-
ormsson máli sínu, en eftir um-
ræður í sameinuðu þingi var til-
lögunni vísað til utanríkisnefndar.
Þess má geta að í næstu viku
kemur til afgreiðslu á Allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna tillaga
Svíþjóðar og Mexíkó um stöðvun
kjarnorkuvígbúnaðar. Geir Hall-
grímsson utanríkisráðherra hefur
lýst því yfir að ísland muni sitja hjá
við afgreiðslu málsins, en yfirlýstur
vilji Alþingis um stuðning ætti að
geta breytt þeirri ákvörðun. Með-
flutningsmenn Hjörleifs að tillög-
unni eru þau Guðmundur Bjarna-
son, Guðmundur Einarsson og Sig-
ríður Dúna Kristmundsdóttir.
Tillaga þingmanna úr 5 flokkum gæti knúið utanríkisráðherra
til stuðnings við tillögu Svíþjóðar og Mexíkó um sama efni