Þjóðviljinn - 09.12.1983, Blaðsíða 12

16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 9. desember 1983
Frá Hellissandi: Ég held að stærsti
pólitíski sigur minn hafí verið
þegar ég var kosinn formaður
verkalýðsfélagsins í Árneshreppi.
m
úr nyutkominni bok: viö kiettótta strönd
Sósíalískar
skoðanir mínar
hafa ekki breyst
Nýlega er komin út hjá
Æskunni bókin Við klett-
ótta strönd eftir Eðvarð
Ingólfsson. Þar er stiklað á
sögu byggðarinnar undir
Jökli og frásagnir 11 ein-
staklinga sem hafa meira
eða minna varið lífi sínu
undir Jökli. Einnaf þeimer
Skúli Alexandersson
alþingismaður og fer frá-
sögn hans hér á eftir.
Þegar ég lít aftur til uppvaxtar-
ira minna rifjast upp margt
skemmtilegt.
Mannlífið í Árneshreppi var
mikilfenglegt. Við unga fólkið
höfðum alltaf nóg fyrir stafni.
íþróttir voru mikið stundaðar,
einkum skíðaferðir og frjálsar
íþróttir. Nokkuð var farið í út-
reiðartúra þó hestar væru fáir. Á
þessum árum var stofnað ung-
mennafélagog gerðust unglíngarn-
ir í sveitinni félagar í því. Ung-
mennafélagið stóð fyrir margri
íþróttakeppni. setti upp málfundi,
sýndi leikrit og fleira. Sjálfur var ég
mikið í íþróttunum..
í hreppnum var t.d. sérstök for-
ysta í fræðslumálum. Við nutum
þess að einstaklingur tók sig til og
byggði barnáskóla sem hann rak
fyrir eigin reikning. Þetta var Guð-
mundur Þ. Guðmundsson sem þá
hafði menntað sigtil kennslustarfa.
Ég var í læri hjá honum í einn vet-
ur. Hann veiktist svo og var allur
eftirstutta legu. Þessi skóli, á Finn-
bogastöðum, erennþá starfræktur.
Eg ólst upp í Árneshreppi, ein-
mitt á þeim tíma sem blóminn í
rekstri og framkvæmdum síldar-
stöðvarinnar í Djúpuvík var sem
mestur.
Djúpuvíkurstöðin og síðar
verksmiðjan í Ingólfsfirði höfðu
mikil áhrif á atvinnu- og félagsmál í
byggðinni enda stór hluti fólksins
sem hafði framfæri sitt af vinnu í
kringum þessar stöðvar. Vegna
síldarstöðvanna fjölgaði íbúunum í
Árneshreppi á þessum árum. Fólk
kom í stórum hópum alls staðar að.
Þessu farandverkafólki fylgdi viss
pólitískur andblær. Ákveðnir hug-
sjónamenn í hópnum, ásamt
heimamönnum, stóðu fyrir því að
stofna verkalýðsfélag sem reyndar
kostaði smáátök að fá viðurkennt.
Með aðkomumönnum voru nokkr-
ir áhugasamir einstaklingar sem
komu af stað allmerkilegu lestr-
arfélagi. Það safnaði að sér góðum
bókum til útláns fyrir starfsfólkið
þarna og einnig til okkar í næsta
nágrenni.
I þessu bókasafni las ég fyrst rit
eins og Kommúnistaávarpiö ög
bækur eftir Halldór Kiljan Lax-
ness. Ég varð ekki var við það að
yfirmenn þessara stöðva, þótt sjálf-
stæðismenn væru, fettu nokkuö
fingur út í þaö lesmál sem þarna var
en það var að miklu leyti róttækt.
Áðkomumenn höfðu sæmilegan
aðbúnað miðað við þann tíma. Þeir
bjuggu í bröggum, höfðu mötu-
neyti og unnu á þrískiptum átta
tíma vöktum Jjegar verksmiðjan
hafði hráefni. Eg vann þrjú sumur í
Djúpuvík á unglingsárunum og bjó
þá með þessu fólki. Á öðrum árs-
tímum var ég iðulega í íhlaupa-
vinnu við útskipanir á mjöli og af-
fermingu kola eins og fleira fólk úr
nágrannabyggðunum. Það kom
ekki aðeins úr Árneshreppi heldur
líka úr Kaldrananeshreppi, næsta
hreppi við.
Þrátt fyrir mikla vinnu við stld-
artöðvarnar er ekki hægt að segja
að menn hafi orðið efnaðir.
Launakjörin vóru ekkert sérstök
og svo duttu úr 3-4 mánuðir þegar
vinna í stöðvunum lá niðri. Þá urðu
menn að lifa á þeint tekjum sem
afgangs voru. Engar atvinnuleysis-
bætur eða þess háttar var upp á að
hlaupa.
Ekki má gleyma að minnast á
síldarböllin á Djúpuvík. Þarmættu
allir sem gátu, kerlingar og karlar,
strákar og stelpur. Það voru fjörug-
ar og eftirminnilegar samkomur.
Böllin fóru yfirleitt friðsamlega
fram en þau voru hins vegar öllu
róstusamari á Siglufirði og mikið
um handalögmál. Ég kynntist
hvoru tveggja.
Þessir uppgangstímar í byggðar-
laginu buðu u.pp á það að ungt fólk
liti í kringum sig og leitaði eftir
þeim stefnum sem kröfðust rót-
tækra breytinga. Kynni mín af áð-
urnefndum bókum hafa ef til vill
átt einhvern þátt í að vekja mig til
pólitískrar yitundar en þó held ég
að kynni mín af ákveðnum
mönnum með sósíalíska stefnu hafi
vegiöþyngra. Þááégt.d. viðfélaga
mína úr sveitinni sem höfðu hleypt
heimdraganum, farið til náms og
komið svo heim aftur fullir af fróð-
leik, einnigsjómenn og verkamenn
sem höfðu farið burt og komið aft-
ur fullir af baráttuvilja fyrir breyttu
þjóðskipulagi.
Fyrsti pólitíski
sigurinn
Ég held að fyrsti og stærsti pólitíski
sigur minn hafi verið þegar ég var
kosinn formaður verkalýðsfélags-
ins í Árneshreppi. Þá var ég tví-
tugur. Erfiðir tímar fóru í hönd því
að síldin hafði brugðist á svoköli-
uðu Vestursvæði og atvinnan
minnkaði. Við áttum því í stífum
samningum þetta árið við atvinnu-
rekendur. Baráttan hjá okkur
snerist fyrst og fremst um það að fá
svipuð laun greidd og sömu kjör og
voru í ríkisverksmiðjunum á Siglu-
firði. Á þessum árum var verka-
lýðsfélagið þar öflugt og var í farar-
broddi um að halda uppi kaupi og
kjörum.
Ég var þetta ár í Ingólfsfirði að
vinna og þar lentum við í átökum
við verksmiðjustjórnina út af ráð-
stöfunum á húsnæði. Þetta endaði
með því að við vorum látnir fara. 5
eða 6. (Hér sendir Skúli frá sér
hlátursroku við tilhugsunina. Þess-
ar rokur hans eru þekktar undir
Jökli). Nú. Þá réðum við okkur á
Skagaströnd en þar var ný síldar-
verksmiðja að taka til starfa. Þetta
voru ekki slæm skipti því þar
höfðum við langtum meira upp úr
krafsinu því lítil síld kom á Ingólfs-
fjörð þetta sumar.
Upp úr því að ég var látinn fara
úr vinnunni í Ingólfsfirði fóru
tengsl mín við átthagana að losna
og ég var meira og minna f Reykja-
vík á veturna. Ég var við svokall-
aða Sunda- og Hvalfjarðarsíld vet-
urinn 1946-47 og 1947-48, á And-
vara og Helgu frá Reykjavík, og á
síld fyrir norðan sumarið 1947, á
Sigrúnu Ak.. Ég hugsaði mér að
fara til náms í Stýrimannaskólan-
um og var að safna mér tímum. Ég
kunni nefnilega ansi vel við sjó-
mennskuna.
Fljótlega gerðist ég félagi í Sjó-
mannafélagi Reykjavíkur. Þaðan á
ég margar skemmtilegar minning-
ar. Þá voru þar Alþýðuflokksmenn
ráðandi. Þarna var hópur róttækra
manna sem vildi breyta til, m.a.
Guðmundur Pétursson frá Hellis-
sandi. Við töldum okkur hvað eftir
annað vera í meirihluta á fundum í
sjómannafélaginu en alltaf var
gagnstæðu haldið fram af Alþýðu-
flokksaflinu. Já, þetta voru róstu-
samir fundir.
Framsóknarmaður
til 30. mars 1949
Allt í einu fékk ég þá hugdettu
að sækja uni inngöngu í Samvinnu-
skólann. Ég hafði fyrst samband
við Aðalstein Eiríksson, fyrrver-
andi skólastjóra Reykjanesskóla
við Djúp þar sem ég hafði numið.
Hann ráðlagði mér að tala við Jón-
as Jónsson hið fyrsta og gerði ég
það. Jónas tók mér vel og sagði að
ég yrði að þreyta inntökupróf við
skólann. Ég þyrfti að hafa ákveðna
grunnþekkingu í ensku og
reikningi en hlyti að vera sæmi-
legur í íslensku, bókmenntum og
samvinnusögunni. Ég var ekki
alltof burðugur í enskunni svo ég
fór í nokkra tíma. Síðan gekk ég til
inntökuprófs að vori. Það próf var
með sérstæðari prófum sem ég hef
tekið um dagana. Ég stóð mig illa í
enskunni og stærðfræðin var mér
þung. En það sem bjargaði mér var
að ég vissi svolítið um Þorstein Er-
lingsson í bókmenntunum. í sam-
vinnusögunni áttum við að kunna
deili á Vilhjálmi Þór og gekk mér
vel með það.
Síðan hóf ég skólagönguna að
hausti. Mér líkaði vel í Samvinnu-
skólanum. Hann var nokkuð rót-
tækur eins og Félag ungra fram-
sóknarmanna (FUF) var þá.
Meginhluti nemenda kom frá svip-
uðum starfsvettvangi og ég, hafði
álíka lífsreynslu að baki. Kennslan
féll vel að þessu munstri. Tungu-
málin og stærðfræðin voru léttari
en á horfðist í upphafi. Þeir sem
voru ekki nógu vel undirbúnir
náðu fljótt hópnum.
Hluta Samvinnuskólanema
fannst hann hafa sameiginlegan
vettvang og gekk í Félag ungra
framsóknarmanna veturinn 1949.
Ég var meðal þeirra. En sú þátt-
taka stóð ekki lengur en .fram að