Þjóðviljinn - 23.12.1983, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN' Föstudagur 23. desember 1983
UOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson.
Augiýsingastjóri: Sigríður H. Sigurbjörnsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Helgi Ólafsson, Lúðvík Geirsson,
Magnús H. Gíslason, Ólafur Gíslason, Óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson,
Valþór Hlöðversson.
íþróttafróttaritari: Víöir Sigurðsson.
Utlit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson, Þröstur Haraldsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Magnús Bergmann.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, ólafur Þ. Jónsson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Margrét Guðmundsdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Ólöf Sigurðardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halfa Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsia, afgreiðsla og auglýsingar:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent hf.
Einhliða hœkkun
á Alusuisse
Algengt er að auðhringir sprengi af sér öll siðferðis-
leg og pólitísk bönd í viðskiptum sínum við ríki, flokka
og þegna þeirra landa sem hringirnir starfa í. Það segir
sig sjálft að ríkið verður háðara auðhring því smærra
sem það er og því stærri sem auðhringurinn er. En um
leið og ríkið verður háð starfsemi auðhringsins, þá
verður það máttlausara gagnvart honum.
Efnahagskreppan hefur einnig haft þau áhrif að efna-
hagslífið og þarmeð ríkið verður enn háðara starfsemi
auðhringsins en ella. A slíkum tímum gerist það
gjarnan að auðhringurinn notfærir sér aðstöðu út í ystu
æsar og þá er ekki lakara að hafa átt það sem kallað er á
tungumáli undirlægju og herradóms: „vinsamleg sam-
skipti“ við aðila heima fyrir.
Það felst í hagsmunum auðhringa að fara sparlega
með upplýsingar um sjálfa sig. Þeir hafa lag á að
smeygja sér undan opinberri umfjöllun og aðhaldi.
Vita Islendingar til að mynda hverjir eiga Alusuisse, í
hvaða öðrum fyrirtækjum og hringum Alusuisse á hlut-
deild, eða hvernig auðhringurinn fjárfestir og ávaxtar
sitt pund?
í rökréttu framhaldi af þessu hagar Alusuisse-
hringurinn gjörðum sínum á Islandi. Nú komu fram í
iðnaðarráðherratíð Hjörleifs Guttormssonar kröfur
um endurskoðun samninga íslenska ríkisins og ál-
hringsins. Alhringurinn þverskallaðist við öllum beiðn-
um, óskum og kröfum íslendinga á síðasta stjórnar-
tímabili. Þó var viðurkennt af öllum, að raforkuverðið
væri skammarlega lágt og undir kostnaðarverði, en
álverið í Straumsvík kaupir helming allrar raforkufram-
leiðslu Landsvirkjunar. Hlutlaus endurskoðun leiddi
hvað eftir annað í ljós að í ábæti hefur auðhringurinn
snuðað ríkið um stórar fjárupphæðir, með undan-
brögðum, lævísi og prettum. Eftir nokkurra ára þóf var
orðið Ijóst, að íslendingar áttu ekki nema eitt svar: að
hækka einhliða raforkuverð til Alusuisse.
Ástæða þess að það var ekki gert á því ári sem nú er
að líða mun verða letruð í sorgarramma eigi íslensk
þjóð einhverja sögu í framtíðinni. Sjálfstæðisflokkur-
inn og Framsóknarflokkurinn kusu að gegna erindum
hins fjölþjóðlega auðvalds um leið og flokkarnir brugð-
ust sjálfstæðu efnahagslífi íslendinga.
Grikkir hafa máske haft spurnir af átökum íslend-
inga við Alusuisse í tíð síðustu ríkisstjórnar og dregið
sína lærdóma af. Alveg einsog á íslandi vísa þarlendir
til úreltra samninga annars vegar og hins háa markaðs-
verðs á áli hins vegar. Ákveðið var að hækka einhliða
raforkuverðið til auðhringsins Pechiney úr 15 mills í 21
mills. Þar var ekki verið að velja nordalska leið í sam-
skiptunum.
Á meðan þessu fer fram kallar íslenska ríkisstjórnin
smánarsamning sinn við Alusuisse innan við 10 mills,
„ótrúlegt afrek“. Sá smánarsamningur er með öllu
óviðunandi. Þjóðviljinn leggur til að íslensk stjórnvöld
fari að fordæmi Grikkja og hækki raforkuverðið til
Alusuisse einhliða.
Stjómarandstaðan
Ríkisstjórn sú sem nú situr er til alls líkleg. Aðgerðir
hennar og aðferðir hafa sýnt svo ekki verður um villst
að hún svífst einskis. Það er því mikilvægt að stjórnar-
andstaðan innan þings og utan beri gæfu til að standa
saman og hrinda af sér harkalegustu lögunum.
Stjórnarandstaðan hefur sýnt að hún er þess megnug
að sporna við fótum og verja að einhverju marki al-
menning fyrir árásum ríkisstjórnarinnar. Það sýnir
endurheimt samningsréttar. Það sýnir andstaðan við
sjúklingaskattinn og það sýnir samstaðan á þingi síð-
ustu vikurnar. ^
-óg
klippt
Isaac Bashevis Singer:
„Nútímamaðurinn
I Kác
margra
barnasa
Fjölmiðlar og
sálirnar
í Morgunblaðinu er í gær birt
viðtal eftir nóbelsskáld bók-
mennta á jiddísku, Isaac Bashe-
vis Singer. Hann er bölsýnn gamli
maðurinn, enda af nógu efni að
taka í hugarangur um þessar
mundir. Eins og lengst af áður.
Bashevis Singer víkur m.a. að
ábyrgð vísindamanna, sem hafa
Iátið það viðgangast að þekking
þeirra er notuð til illra verka án
þess að þeir æmti. Hann víkur
líka að almennu kæruleysi manna
og siðlausri aðlögunarhæfni að
þjáningum fólks og víkur um leið
að hlutverki fjölmiðla. Um þetta
eru svofelld orð látin falla:
„Ég örvænti líka þvegna þess,
að fólk tekur öllu sem sjálf-
sögðum hlut. Það les um að verið
sé að drepa þúsundir manna og
snýr sér síðan að verðbréfadálk-
unum eins og ekkert sé um að
vera. Það hugsar þannig: „Þetta
kemur fyrir aðra, það mun ekki
koma fyrir mig.“ Ég held að
siðmenningin hafi fremur hert
hjörtu mannanna en mýkt.
Með þetta í huga hafa fjölmiðl-
arnir unnið tjón á sálu mann-
anna. Menn hætta að finna til
með öðrum þegar alltaf er verið
að segja frá þjáningum þeirra.
„Ég hef þær fyrir augunum alla
daga, ég verð að semja við þær
sátt, komast að samkomulagi við
þær.“ Þannig hugsar nútímamað-
urinn.“
Hugurinn slœvist
Hér er komið að stærri hlutum
en um verði fjallað í svona þætti.
En þó skal aðeins vikið að þeirri
kenningu, að fjölmiðlar vinni
tjón á sálu manna með því að
tönnlast sífellt á þjáningum fólks.
Það er vitanlega mikið til í
þessu Mikill flaumur frétta um
hungur, grimmd og tortímingu
sverfur niður móttökuhæfni
manna. „Hugurinn slævist uns
tómlætið gerist hans brynja"
segir Jón Helgason í ljóði sem ort
er í síðustu heimsstyrjöld. Þegar
sjónvarp var enn ungt á íslandi
sáust þar reglulega myndir af
hungruðum börnum í Biafra, sem
er hluti Nígeríu - en þarlendir
áttu þá í aðskilnaðarstríði við
stjórnarher Iandsins. Þessar
myndir áttu vafalaust sinn þátt í
því, að íslendingar voru sérstak-
lega örlátir við það hjálparstarf
sem kirkjan þá efndi til í þágu
hungraðra í þessu Afríkulandi.
Ekki leið á löngu þar til svipaðar
myndir bárust af fólki sem hafði
flúið mannskæða borgarastyrjöld
í Austur-Pakistan (nú Bangla-
desh) og bætt enn við eymdina í
Kalkútta og þeim sveitum. Og nú
voru viðbrögð manna við sjón-
varpsótíðindum miklu daufari
þegar efnt var til hjálparstarfa:
það var búið að sýna svo mikla
eymd, svo lengi, fjölmiðillinn,
sjónvarpið, var ekki lengur nýr,
og þá fór í gang sú röksemda-
færsla sem nóbelsskáldið minnt-
ist á: Ég verð að komast að
samkomulagi við þjáningarn-
ar....
Háski
þagnarinnar
Á hinn bóginn: ef ekki er sagt
frá neyð, stríði, vopnaskaki,
grimmd margvíslegri - hverjum
er það í hag? Ætli það sé ekki
einmitt þeim sem síst eiga tillits-
semi skilda - einræðisherrum og
herstjórum og ríkismönnum
margskonar, sem vilja ekki að
menn séu minntir á afleiðingar
gjörða þeirra? Sem kvarta og
kveina yfir „neikvæðum“ frétt-
um, að það sé nú aldrei verið að
tala um neitt það sem jákvætt er í
þeirra löndum!
Fjölmiðlar fremja ótal syndir
eins og kunnugt er. Og þeir verða
reyndar aldrei settir undir einn
hatt allir saman. Það er víst og
satt, að það er varhugavert ef þeir
velta sér upp úr ógæfu með kald-
rifjuðum losta sölumennskunn-
ar. En hitt er ekki síður mikil-
vægt, að hvað sem líður hinum
sljóvgandi áhrifum, sem eru víst
óhjákvæmileg, þá er þögnin alltaf
margfalt verri en frásögn, vit-
neskja um þjáningar hvítra og
svartra og gulra - sem og um for-
sendur þeirra. ájj
og skorið
Tíminn fann
Skugga-Svein
Tíminn er eitthvað miður sín
þessa daga. Nú síðast er ástæðan
sú, að í sjónvarpi á dögunum
voru fulltrúar stjórnarandstöð-
unnar um margt sammála í
gagnrýni sinni á ríkisstjórnina.
Þótti satt að segja engum mikið.
En í því tilefni er ritaður langur
hliðarleiðari í Tímann í gær. Efni
hans er það, að reyna að gera lítið
úr þrem stjórnarandstöðuflokk-
um með því að halda því fram, að
fulltrúar þeirra hafi ekkert annað
til málanna að leggja en herma
eftir Svavari Gestssyni.
Skrifari segir á þessa leið: „En
það sem vakti furðu er að tals-
menn hinna stjórnmálaflokk-
anna, Kvennalista, Bandalags
jafnaðarmanna og Alþýðuflokk-
sins, voru eins og veikt bergmál
af foringja sínum. Þarna sátu þau
öll þrjú, harðánægð með að vera í
hlutverki Ketils skræks, sem
hafði ekki annað til mála að
leggja en gjamma eftir húsbónda
sínum Skugga-Sveini“.
Og fylgja þessari klausu mörg
orð hæðileg.
Það er alltaf skemmtilegt þegar
menn krydda pólitískt málfar sitt
með tilvísun í sagnir og bók-
menntir, og segir sína sögu af
samanburðarfræðingnum sjálf-
um hverju sinni. Þannig má ljóst
vera af Tímapistli, að höfundi
hans stendur nokkur ógn af Svav-
ari úr því honum er líkt við þann
hrikalega sauðaþjóf og mann-
drápara Skugga-Svein, sem lagð-
ist út á fjöllin „útskúfaður öllum
frá“. Ef við svo höldum áfram að
fylla upp í myndina með Tíma-
manni er Lárensíus sýslumaður
náttúrlega Þorsteinn Pálsson,
sem fer með vel vopnaðan frjáls-
hyggjuflokk um landið í leit að
hinum útlæga friðarspilli. Og
Steingrímur Hermannsson er þá
að sjálfsögðu Sigurður bóndi í
Dal, sem er afar áhyggjufullur
yfir því hve margar skjátur hans
hverfa ofan í kjaft útlagans.
Með sama áframhaldi væri
hægt að spyrja, hvarTíminn sjálf-
ur stæði á þessu pólitíska
leiksviði. Kannski er hann í hlut-
verki vinnumanna Sigurðar
bónda, Jóns sterka, sem sagði
þessi fleygu orð: „Sjáið þið
hvernig ég tók hann piltar"? Má
vera. Þó erum við ekki frá því, að
betur eigi við Tímann hlutverk
Grasa-Guddu. Ó, mig auma....