Þjóðviljinn - 24.12.1983, Blaðsíða 12
12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINNHelgin 24.-25. desember 1983
Dansinn dunar á fjöiunum í Iðnó. Frá vinstri: Kjartan Ragnarsson, Margrét Ólafsdóttir, Steindór Hjörieifs- Margrét Helga Jóhannsdóttir sem húsmóðirin Maj og Guðbjörg Thorodd-
son, Margrét Helga, Sigurður Rúnar og Jóhann Sigurðsson sem leikur gíslinn. - Ljósm.: Magnús. sen sem Teresa. - Ljósm.: Magnús.
Leikhúsið er
írskur hjallur
og hjallurinn
er leikhús
Þann 11. janúar næstkomandi frumsýnirLeikfélag Reykja-
víkurleikritið Gísl eftirírska leikritaskáldið Brendan Behan.
Leikritið varáðurflutthérá landi hjá Þjóðleikhúsinu fyrir20
árum.
Leikstjóri verksins nú er Stefán Baldursson, en leikritið er
flutt íþýðingu JónasarÁrnasonar. Leikmynd og búninga
gerir Grétar Reynisson, lýsingu stjórnar Daníel Williamsson
en tónlist erí útsetningu Sigurðar Rúnars Jónssonar.
Við fórum á æfingu einn daginn rétt fyrirjólin og náðum tali af
Stefáni Baldurssyni leikstjóra.
Þetta leikrit er skrifað 1958 og
látið gerast um það leyti, en efnis-
lega gæti það eins gerst í dag, segir
Stefán. Það endurspeglar afstöðu
Brendans Behan til frelsisbaráttu
Ira og til írska lýðveldishersins,
IRA, en hefur um leið mun víðtæk-
ari skírskotun. Meginboðskapur
verksins er að sýna framá fánýti
stríðsins og fánýti þess að drepa
saklaust fólk í nafni einhvers mál-
staðar.
Þegar þetta leikrit var skrifað var
lægð í baráttu IRA og Norður-
írlandsmálið hafði ekki tekið á sig
jafn hroðalega mynd og nú er. Be-
han tekur ekki beina afstöðu með
eða á móti öðrum aðilanum í frels-
isbaráttunni, heldur notar hann þá
aðferð að draga saklausan breskan
gísl inn í gamlan írskan húshjall í
Dyflini, þar sem ýmis konar utan-
garðsfólk og stuðningsmenn IRA
hafast við. Þeir hyggjast taka gísl-
inn af lífi verði IRA-maður, sem
sekur var fundinn um morð,
dæmdur af Bretum. Gerir Behan
óspart grín að íbúum hússins og
frelsishugsjónum þess, um leið og
skilningur hans og viss samúð skín
einnig í gegn. Brendan Behan
hafði verið virkur félagi í frska lýð-
veldishernum sem unglingur, og í
bráðlæti sínu fór hann af eigin
frumkvæði yfir til Englands með
sprengju í farangrinum og var fang-
elsaður fyrir vikið aðeins 16 ára
gamall. Hann sat 5 ár í fangelsi og
menntaði sig þar til þess að verða
rithöfundur. Hann skrifaði fyrst
endurminningar sínar úr fangels-
inu, Borstal Boy. Síðan kom
leikritið „The Quare Fellow"* og
síðan var Gísl frumsýndur í
London af leikhúsi Joan Little-
wood 1958 og náði fljótt
heimsfrægð. Behan skrifaði ekki
meiriháttar verk eftir þetta og dó
úr ofdrykkju 6 árum síðar þá 41 árs
gamall.
Hafíð þið í uppfærslu ykkar
heimfært verkið upp á nútímann?
Já, það má segja það. Efnislega
gæti verkið eins vel gerst í dag og
við reynum að láta það gerast í ná-
lægum tíma. Jónas Arnason hefur
gert nokkrar smávægilegar
breytingar á þýðingunni í því skini.
Stefán Baldurssun leikstjóri (til hægri) ræðir hér við leikarana Kjartan
Ragnarsson, Sigurð Rúnar Jónsson, Steindór Hjörleifsson og Hönnu Mar-
íu Karlsdóttur. - Ljósm.: Magnús.
Diddi fiðla sér um tónlistina. Að baki honum er Gísli Halldórsson sem
leikur húsráðandann. Hann lætur fara vel um sig í hægindi sem stcndur
ofaná borðskrifli sem stendur ofan á járnrimlarúmgarmi. - Ljósm.:
Magnús.
Við erum hins vegar ekki að búa til
neina kórrétta sögulega mynd og
sýningin hefur mun víðari skír-
skotun en írland eitt. Hins vegar
byggjum við á ýmsum sérírskum
fyrirbærum til þess að ná fram boð-
skap verksins og ná fram þeim
tveim þáttum sem einkenna þetta
verk: gáskanum og lífsgleðinni
annars vegar og alvörunni sem
liggur á bakvið hins vegar.
Þessi sýning erekki raunsæislega
unnin og sviðsmyndin er ekki eftir-
líking á þessum húshjalli í Dyflini
þar sem leikurinn gerist heldur er
hér um frjálslega sviðsmynd að
ræða þar sem þessi írski húshjallur
verður hluti af leikhúsinu okkar og
það hluti af honum.
Nú þótti sýningin í Þjóðleikhús-
inu á sínum tíma takast snilldarvel.
Er ekki erfítt að setja verkið á svið í
skugga þeirra sýningar?
Nei, ég finn ekki fyrir því. Viði
nálgumst þetta svolítið öðruvísi,,
meira í samræmi við leikhúshefð
okkar tíma. Allur leikstíll er nú
annar en var fyrir 20 árum, og ekki
víst að Þjóðleikhússýningin, sem
þá þótti góð, myndi vekja jafn
mikla hrifningu í dag. Sviðsmyndin
er til dæmis gerólík eins og ég
sagði, þar sem við reynum ekki að*
byggja upp þennan húshjall á svið-
inu með öllum þeim tjöldum sem
því fylgir.
En hefur þá efnismeðferð höf-
undarins ekki látið á sjá á þessumj
tíma vegna breyttra viðhorfa?
Þetta leikrit olli víða hneykslun á
sínum tíma, meðal annars fyrir
óheflað orðbragð og fyrir hispurs-
lausa afstöðu höfundar til kynvill-
inga, gleðikvenna og annars utan-
garðsfólks. Þessi atriði gefa ekkii
lengur jafn mikið tilefni til
hneykslunar vegna breyttra við-
horfa en sem heild á Gísl brýnt er-
indi til okkar í dag ekki síður en
1958. Leikritið þótti ákaflega ný-
stárlegt í forminu, iaust í böndun-
um en þó fullkomin heild, ríkulega
skreytt með söngvum og dönsum,
en söngvarnir eru í snilldarlegri
þýðingu Jónasar Árnasonar. Við
höfum haft undir höndum hljóðrit-
un á flutningi Brendans sjálfs á
söngvunum og Sigurður Rúnar
hefur tekið mið af honum við flutn-
inginn. Þá taka margir leikaranna
einnig þátt í hljóðfæraleiknum og
við reynum að nýta hæfileika
þeirra til hins ýtrasta.
Á æfingunni sem við sáum dun-
aði dansinn og Diddi fiðla lék undir
írsku þjóðlögin sem vo auðveld-
lega koma blóðinu á hreyfingu.
Eftir því sem okkur sýndist á þessi
leiksýning eftir að koma blóðinu á
hreyfingu í áhorfendum líka.
ólg.
Litið inn á œfingu í Iðnó á leikritinu Gísl