Þjóðviljinn - 06.03.1984, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 6. mars 1984
DJÚÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Auglýsingastjóri: Ólafur Þ. Jónsson.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gísla-
son, Ólafur Gíslason, Oskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víðir Sigurðsson.
Utlit og hönnun: Haukur Már Haraldsson, Þröstur Haraldsson.
Ljósmyndir: Atli Arason, Einar Karlsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglysingar: Sigríður Þorsteinsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir.
Símavarsla: Margrét Guðmundsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Ólöf Sigurðardóttir.
Innheimtum.: Brynjólfur Vilhjálmsson
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent hf.
Þorsteinn tapaði
Þegar fjármálaráðherra gerði samninginn við Dags-
brún ákvað hinn nýi formaður í Sjálfstæðisflokknum að
sýna vald sitt. Hann tilkynnti í Morgunblaðinu og frétt-
atíma útvarpsins að hér væri á ferðinni alvarlegt mál
sem tekið yrði föstum tökum. Ritstjórar Morgunblaðs-
ins voru látnir skrifa leiðara þar sem samningurinn var
lýstur brot á stefnu ríkisstjórnarinnar og Sjálfstæðis-
flokksins og ráðherranum tilkynnt að fyrst hvorki ríkis-
stjórnin né þingflokkar hennar stæðu með honum væri
réttast að hann segði af sér. I umræðum á Alþingi var
boðað að innan Sjálfstæðisflokksins yrðu gerðar við-
hlítandi ráðstafanir.
í leiðara Þjóðviljans á laugardag var bent á að úrslit
þessara deilna yrðu prófsteinn á vald Þorsteins Páls-
sonar í Sjálfstæðisflokknum. Niðurstaðan gæfi til
kynna hvort blaðafulltrúa-kenning Styrmis Gunnars-
sonar væri rétt. Svörin við spurningunum um raunveru-
legt gildi formannsstöðunnar í Sjálfstæðisflokknum
kæmu í Ijós við lyktir átakanna um Dagsbrúnarsamn-
inginn.
Nú hefur dómurinn fallið. Þingflokkur Sjálfstæðis-
flokksins kom saman og samþykkti til málamynda
gagnrýni á Albert en síðan tilkynnti Þorsteinn Pálsson
að málinu væri lokið. Albert Guðmundsson sagði sigri
hrósandi í viðtali við Þjóðviljann að um „smámál“ hefði
verið að ræða. Fjármálaráðherra stendur með pálmann
í höndunum í deilunum innan Sjálfstæðisflokksins.
Formannsvald Þorsteins Pálssonar hefur reynst mark-
laust. Kenningin um blaðafulltrúastöðuna hefur enn á
ný reynst rétt. Það er að vísu galli að jafnvel yfirlýsingar
blaðafulltrúans eru hjóm eitt og úr öllum takti við
veruleikann.
Deilurnar við Albert Guðmundsson hafa verið alvar-
legt áfall fyrir Porstein Pálsson. Hann skoraði fjármála-
ráðherra á hólm innan flokksins og koltapaði. Hinn nýi
formaður dinglar nú áhrifalaus utan við ríkisstjórnina.
Albert hefur sýnt hinum ráðherrunum að þeir geta gert
það sem þeim sýnist. Mótmæli Þorsteins Pálssonar eru
bara eins og hvert annað tíst í manni út í bæ.
Geir Hallgrímsson var fyrsti formaðurinn í sögu
Sjálfstæðisflokksins sem missti algerlega tökin á foryst-
uvaldinu í flokknum. Þorsteinn Pálsson hefur nú fetað
dyggilega í fótspor Geirs. Á fáeinum mánuðum kemur í
ljós að með hinum nýja formanni hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn bara eignast annan Geir sem reyndar er enn
veikari í sessi en fyrirrennari hans.
Dagsbrúnarsamningurinn hefur afhjúpað að for-
maður Sjálfstæðisflokksins skiptir litlu máli. Þegar
hann rís gegn ráðherrunum tapar hann orustunni. Það
verður enn síður hlustað á Þorstein Pálsson í kjölfar
þessara atburða. Hann er ekki raunverulegur forystu-
maður í flokknum.
Atómstöðin
Enn hefur verið brotið blað í hinni ungu listgrein
kvikmyndalistinni á íslandi. Hafnar eru sýningar á At-
ómstöðinni, sem byggð er á hinni snörpu skáldsögu
snillingsins Halldórs Laxness. Hér hefur verið fengist
við ögrandi verkefni og vandasamt og allir aðstandend-
ur eiga heiður skilið fyrir kvikmyndina.
Skáidsaga Haildórs Laxness fjallar um örlagaríkustu
viðburði Islandssögu seinni tíma; þegar landið er léð
undir útlendan her og þjóðin njörvuð í hernaðarbanda-
lagstórveldisins í vestri. Þessir ógnköldu viðburðir hafa
síðan verið feimnismál í sögunni. Bókmenntaafrek
Halldórs Laxness, Atómstöðin, var eins og köld gusa
framan í valdsmenn landsins. Hin snjalla kvikmynd
Þorsteins Jónssonar og félaga er yfirleitt afburða vel
leikin. Hún mun ekki síður en skáldsaga Halldórs efla
skilning ungs fólks á samtímasögu þjóðarinnar.
klippt
Vinstrimennska og kjarabarátta:
Ifcmö
Alþýðuba7

kjara- eða f
meðan flok'
önnum kf ^JO/f.,
hafa órólegii Hj^
vinstra megin við han.
sig I flokkskerfinu. Þegar foryaíl
menn flokkanna eru ekki iengur I
vernduðum valdastólum
Banoaruganna. ' &.. utoD Cr/A **// ''>//„
*|/ “w/juIonda,e 1 pröfkosri-- ° e/f, rtí„.
'*fnve'ta honum fjár- 8a.. r Q,/?/?„/*0/£f 'fl////'*
W sagður er nema allt sömu'n Jr J''
/K, _ jónum dollara (600 verkalýðsle... ‘°// ,r>f);/L ítfrtí;,S
jónum
. kr.). Gegn þessu hafa
jjóðendur I prófkjórinu
n.. oeindi einn þeirra, John
Glenn, spjótum sinum að Lart'
•' Hallvardsaon,
verkaiyosie.. "// . '//.; i 'trr, '•> „ M ■ .-----——:
bandalagsmenn ’ / Jnarf,Jndinum. I
hagldir. Þessi sýki he... r'e/,'‘„p h$p' / ianum 29. febrúar
juömundur aö gera
„Dagsbrún í Alþýðu-
fylkingu“
Tíminn og Morgunblaðið hafa
alltíeinu uppgötvað þann kraft
sem býr í þeim skipulagsbreyting-
um er gerðar voru á Alþýðu-
bandalaginu á landsfundi þess í
haust. Morgunblaðið ver tveimur
síðum í sunnudagsblaði til þess að
fjalla um „Rauða dagsbrún í Al-
þýðubandalaginu" og Tíminn
skrifar á laugardaginn leiðara um
„Alþýðufylkinguna“.
Stjórnmálaflokkar hafa verið
harðlega gagnrýndir á síðustu
árum, og eiga það skilið á margan
hátt. Sú gagnrýni hefur stundum
gengið nokkuð langt og nauðsyn-
legt er að átta sig á því að meðan
hér er lýðræðisskipulag grund-
vallað á þingræði verður að gera
ráð fyrir stjórnmálaflokkum eða
fylkingum. Alþýðubandalagið
sem prédikað hefur nauðsyn
samstöðu vinstri manna, verka-
lýðssinna og sósíalista tók mið af
þessari gagnrýni og setti á stað
víðtæka umræðu um sín skipu-
lagsmál. Það var aðeins fyrsti á-
fanginn á langri braut, því í beinu
framhaldi af skipulagsumræð-
unni er nú hafinn undirbúningur
að víðtækri stefnuumræðu á veg-
um bandalagsins sem á að leggja
drög að nýjum landsmálagrund-
velli fyrir næstu áratugi.
Opið bandalag
Breytingarnar á skipulagi Al-
þýðubandalagsins miðuðu að því
að fjölga inngönguleiðum í
bandalagið, auðvelda skoðana-
hópum að hasla sér völl innan
bandalagsins, og gera þeim kleift
sem það vilja að ganga til liðs við
baráttu Alþýðubandalagsins á
eigin forsendum. Flokksforyst-
unni var ljós nauðsyn þess að hún
einangraðist ekki í tiltölulega
lokuðu og fámennu flokksfélags-
kerfi. Þessvegna var nauðsynlegt
að opna flokkinn fyrir hinu pólit-
íska umhverfi og bjóða uppá það
að hópar sem endurspegluðu
hinn fjölbreytta veruleika þjóð-
lífsins skipulegðu skoðanir sínar
inn í ráðandi stofnanir Alþýðu-
bandalagsins.
Það er misskilningur að er-
lendar fyrirmyndir hafi verið
teknar upp óbreyttar í nýjum
flokkslögum Alþýðubandalags-
ins. Niðurstaðan á landsfundi var
árangur mikillar vinnu og um-
ræðu, þar sem mið var tekið af
margvíslegri reynslu erlendis, svo
sem starfi friðarhreyfinga og ým-
issa erlendra stjórnmálaflokka,
en ekki síður af aðstæðum innan
Alþýðubandalagsins og barátt-
ustöðunni innanlands'.
Félögum fjölgar
Tíminn og Morgunblaðið gera
mikið úr ákvörðun Fylkingarfé-
laga að ganga til liðs við Alþýðu-
bandalagið. Sú ákvörðun snýst
þó um það að ganga inn í banda-
lagið sem einstaklingar og ekkert
liggur fyrir um það enn að þeir
hyggi þar á sjálfstæða tilveru með
stofnun sérstaks Alþýðubanda-
lagsfélags eins og heimilt er í
flokkslögum. Fyrsti árangurinn
af því tagi er hinsvegar starf
Æskulýðsfylkingar Alþýðu-
bandalagsins sem hefur fundið
sér hentugt starfsform innan
ramma hins nýja skipulags. Ung-
liðastarfið var í fjötrum gömlu
flokkslaganna, en stendur nú
með miklum blóma, og innan
ÆFAB vinna saman jafnt flokks-
bundin sem óflokksbundin ung-
menni.
Landssamtök áhugamanna um
landbúnaðarmál hafa einnig ver-
ið formlega stofnuð á grundvelli
hinna nýju flokkslaga, og hyggj-
ast þau tengja áhugamenn um
þessi efni um allt land og skipu-
leggja skoðanir, viðhorf og mál-
efnaundirbúning inn í ráðandi
stofnanir Alþýðubandalagsins.
Meðal opinberra starfsmanna,
sem fylgt hafa Alþýðubandalag-
inu að málum eða staðið nærri
því, hefur verið rætt um stofnun
sérstaks aðildarfélags að Alþýðu-
bandalaginu, og fleiri félög munu
áreiðanlega líta dagsins ljós áður
en dregur að næsta landsfundi
Alþýðubandalagsins.
Betra baráttutœki
Það var aldrei gert ráð fyrir því
að félagsflóran í bandalaginu
tæki stakkaskiptum í einu vet-
fangi. Alþýðubandalagið hefur
hinsvegar breytt skipulagi sínu í
samræmi við þær hugmyndir sem
menn gera sér í dag um fjölbreytt
og skapandi flokksstarf. Það hef-
ur undirbúið sig undir þann tíma
þegar menn almennt gera sér
grein fyrir nauðsyn sterks
stjórnmálaafls gegn íhaldsáþján á
öllum sviðum. Það hefur rutt úr
vegi hindrunum sem menn áður
settu fyrir sig. Æ fleiri ættu því að
geta litið á Alþýðubandalagið
sem baráttutæki sitt. Það er
ánægjuefni að borgarapressan
skuli vera farin að átta sig á þeim
þróunarmöguleikum og því afli
sem skipulagsbreytingarnar á Al-
þýðubandalaginu kunna að leysa
úr læðingi á næstu misserum.
-ekh
og skorið
Askorun á menntamálaráðherra og borgarstjórn:
Standið vörð
um Köttinn!
Eins og skýrt var frá i Þjóð viijan-
um í gær, var borgarstjóra afhent
áskorun um friðun Fjalakattarins
s.l. þriðjudag. Undir hana rita tæp-
lega 60 manns nafn sitt.
í fréttatilkynningu frá hópnum
segir að tilefni áskorunarinnar sé
fyrirhuguð ákvörðun borgaryfir-
valda um framtíð hússins, en málið
er á dagskrá borgarstjórnarfundar í
dag, fimmtudag. Síðan segir:
„Fjalakötturinn er að stofni til eldri
en Rcykjavíkurborg og stendur við
elstu götu bæjarins. Húsið er ekki
aðcins minnisvarði um stórhug at-
hafnamanns, heldur einig um
mikið framfaratfmabil í sögu
Reykjavíkur. { bakhúsinu var út-
búið fyrsta leikhús landsins, sem
sérstaklega var gert til þeirra nota.
Þar hófust reglubundnar kvik-
myndasýningar á íslandi 1906 og
það er því einnig elsti kvikmyndas-
alur landsins og einn af elstu kvik-
myndasölum scm varðveist hafa í

4
Bíósalurinn í Fjalakcttinum. Umbúnaður tjaldsins, fálkamyndirnar og
súlurnar ofanverðar eru enn til staðar, svo og dyraumbúnaður. Bckkirnir
eru hins vegar horfnir.
Gömul
hús og ný
Það er mikið fjör í Fjalakattar-
umræðu þessa dagana. Verða í
henni sveiflur stórar - allt frá því
að telja Köttinn ómerkilegasta
hús til þess að jafna honum til
sjálfs þess hreina andrúmslofts
sem menn mega síst án vera í
sinni persónulegu vistfræði. Og
svo eru þeir sem yppa öxlum og
segja: Því miður: Fjalakötturinn
er sjálfsagt alls góðs maklegur, en
það er of seint að bjarga Miðbæn-
um. Hann var eyðilagður með
þessum forljóta drelli, Morgun-
blaðshúsinu, sem kúgar hann all-
an miskunnarlaust.
Það er ekki nema von að menn
hafi áhuga á gömlum húsum hér á
landi. Eins og aðrar nýríkar þjóð-
ir vorum við helst til lengi önnum
kafin við að losa okkur við fortíð
okkar úr timbri, því eins og segir í
góðri bók: nútíminn er smartur,
allt á að vera stæll. Allir vita að í
þeirri óráðsíu hurfu mörg hús
ágæt og heilar götur og húsaþyrp-
ingar og veit enginn hvað átt hef-
ur fyrr en misst hefur. Og þegar
menn ranka við sér eru þeir allt
að því reiðubúnir til aö gera hvert
fimmtugt hús ginnheilagt, sem er
kannski óþarfi.
En semsagt: áhugi á viðhaldi
gamalla hús er af hinu góða, vita-
skuld. Hitt er svo annað mál, að
sú umræða öll hefur því miður
skyggt nokkuð á húsagerðarlist í
dag. Það er engu líkara en flestir
séu hættir að spyrja sjálfa sig að
því, hvort og hvernig reisa megi
ný hús sem beri þann þokka að
kynslóðin geti haft sóma af. -áb.