Þjóðviljinn - 29.03.1984, Blaðsíða 5

ÞJÓÐVILJINN - SÍÐÁ 5
Andóf innan samvinnuhreyfingarinnar gegn ísfilm hf.
SÍS endurskoði að-
ildina að ísfilm
Tillaga frá Andrési Kristjánssyni samþykkt í Kópavogi
Á aðalfundi Kópavogsdeildar
KRON í fyrrakvöld var samþykkt
samhljóða ályktun til aðalfundar
frá Andrési Kristjánssyni, þar-
sem lýst er vonbrigðum með sam-
starf SÍS við höfuðandstæðinga
samvinnustefnunnar um fjöl-
miðlun, ísfílm hf.
Ályktunin er svohljóðandi:
„Aðalfundur KRON 1984 tel-
ur miður farið, að stjórn Sam-
bands ísl. samvinnufélaga skuli -
án almennrar umræðu í samvínn-
uhreyfingunni - hafa tekið upp
svo náið samstarf um fjölmiðlun
og almannatengsl við aðalmál-
gögn höfuðandstæðinga sam-
vinnustefnunnar í landinu, sem
raun er á orðin með þátttöku í
ísfilm hf. í stað þess að efna til
fjölmiðlunar af þessu tagi á eigin
vegum, eða leita um það sam-
starfs við samtök og stofnanir
launafólks og bænda.
Fundurinn álítur nauðsynlegt,
að næsti aðalfundur SÍS fjalli ýt-
arlega um þetta mál og felur því
fulltrúum KRON á sambands-
fundinum að flytja það þar, ef
það verður ekki tekið á dagskrá
með öðrum hætti.
Það er álit aðalfundar KRON,
að SÍS eigi að endurskoða aðild
sína að ísfilm hf. og kanna mögu-
leika á samstarfi um þennan þátt
fjölmiðlunar við samtök þeirra
stétta og starfshópa sem öðrum
fremur mynda íslenska sam-
vinnuhreyfingu, en taka hann í
eigin hendur að öðrum kosti“.
Sinfóníutónleikar í kvöld:
Tveir góðir gestir
í kvöld eru 13. áskriftartón-
leikar Sinfóníuhljómsveitar Is-
lands í Háskólabíói og hefjast
þeir að vanda kl. 20.30. Stjórn-
andi hljómsveitarinnar er
bandaríski hljómsveitarstjór-
inn Robert Henderson og ein-
leikari á píanó er Roger Woo-
dward.
Efnisskráin er sem hér segir:
Þjóðvísa, eftir Jón Ásgeirsson,
fyrst flutt á tónleikum Sinfóní-
unnar 1967 og nú endurskoðað,
Ándante spianato e Grande Pol-
onaise Brillante op. 22 eftir
Chopin, Píanókonsert nr. 1 í
Des-dúr, op. 10 eftir Prokofieff
og Konsert fyrir hljómsveit
Þorsteinn Gauti Slgurdsson píanóleikari, Viðar Eggertsson leikari og Katrín
Sigurðardóttir söngkona.
Músíkkvöld í
Þingeyj ar sýslum
Tónleikar með leikrænu ívafi
verða haldnir á Húsavík
næstkomandi sunnudag og að
Ýdölum, Hafralækjarskóla,
næstkomandi þriðjudag. Það
eru þau Katrín Sigurðardóttir
söngkona og Þorsteinn Gauti
Sigurðsson píanóleikari sem
standa fyrir tónlistinni, en þeim
til aðstoðar verður einnig Viðar
Eggertsson, leikari, sem koma
mun fram í atriði úr óperunni
Miðillinn, en þau Katrín og
Viðar fóru með sömu hlutverk í
óperunni á sýningum hennar í
íslensku óperunni í vetur.
Yfirskrift tónleikanna er
Músíkkvöld, og er efnisskráin
mjög fjölbreytt: ljóðasöngur,
arfur, einleikur á píanó, og atr-
iði úr óperunni Miðillinn.
Tónlistin verður eftir íslensk,
ítölsk og frönsk tónskáld frá
ýmsum tímum. Músíkkvöldin
verða í Húsavíkurbíó
næstkomandi sunnudagskvöld
og Ýdölum á þriðjudagskvöld-
ið og hefjast kl. 20.30.
Hernaðarbandalag í 35 ár:
Fjórar mínútur
frá tortímingunni
Hinn 30. mars eru 35 ár liðin
frá því að Alþingi íslendinga
samþykkti, að þessi litla eyþjóð
skyldi gerast samsek í þeirri
mestu vitfirringu, sem ráðamenn
hins vestræna heims hafa sett af
stað fyrr eða síðar. Þennan dag
fyrir 35 árum gerðumst við aðilar
að hernaðarbandalagi. Frá og
með þeim degi höfum við borið
ábyrgð á hernaðarbrjálæðinu í
heiminum - frá og með þeim degi
höfum við skipað þá sveit manna,
sem ber ábyrgð á því m.a. að 90
prósent barna á eyjunum í Kyrra-
hafi fær krabbamein á unga aldri
vegna kjarnorkutilrauna vest-
rænna ríkja.
Saga hernámsins
Saga hernámsins á íslandi hef-
ur oft verið rifjuð upp á þessum
vettvangi og öðrum. En hver
kynslóð verður víst að læra sög-
una upp á nýtt og ekki er víst að
hinar yngri kynslóðir í landinu
geri sér fulla grein fyrir gangi
mála. Þessi grein er skrifuð kann-
ski fyrst og fremst með þessar
kynslóir í huga, lítil frásögn af
þeirri stóru sögu.
Upphafsins er að leita allt aftur
til ársins 1941 er íslendingar
gerðu samning við Bandaríkja-
menn um að þeir tækju við her-
námi Breta frá 1940. í þeim
samningi var ákvæði um að
Bandaríkjamenn hyrfu af
landinu þegar ófriðnum í Evrópu
lyki. 1945 lauk ófriðnum. Banda-
ríkjamenn fóru hvergi.
1. október 1945 fóru Banda-
ríkjamenn þess á leit við íslensku
ríkisstjórnina, að þeir fengju land
undir þrjár herstöðvar: T Hval-
firði, í Skerjafirði og í Keflavík.
Þegar í stað reis upp mikil
mótmælaalda meðal þjóðarinnar
og þar sem kosningar voru í nánd
gáfu allir flokkar út yfirlýsingu
um, að þeir myndu aldrei ljá máls
á slíkri beiðni og að þeir myndu
gera allt sem í þeirra valdi stæði
til þess að koma hernum úr landi.
Líka Sjálfstæðisflokkurinn. Svo
var kosið.
í júlí 1946 gaf ríkisstjórn Ólafs
Thors þá yfirlýsingu á Álþingi, að
hún myndi þegar í stað hefja við-
ræður við Bandaríkjamenn um
brottför hersins. Um haustið
lagði ríkisstjórnin síðan fyrir Al-
þingi frumvarp til laga um
„niðurfellingu herstöðvasamn-
ingsins". Samkvæmt samningi
skyldu Bandaríkjamenn flytja
allt herlið sitt á brott innan sex
mánaða, fslendingar fá Keflavík-
urflugvöll til fullra afnota og
Bandaríkjamenn fá aðstöðu fyrir
herflugvélar og nauðsynlegt eftir-
lit, eins og það var kallað, og leyfi
til að hafa hér þann fjölda óvopn-
aðra manna sem þeir teldu
nauðsynlegan.
Á það var bent á Alþingi, að
frumvarp þetta væri út í hött. í
samingnum frá 1941 var skýrt
kveðið á um, að herinn skyldi á
brott við lok stríðsins og þar sem
stríðinu hefði lokið 1945 hefðu
Bandaríkjamenn átt að hverfa af
landi brott það ár. Samningurinn
væri þvf fallinn úr gildi og óraun-
hæft með öllu að gera samning
um niðurfellingu herverndar-
samningsins.
Hvað sögðu
ráðamenn?
Það er mjög fróðlegt að athuga
hvað ráðmenn íslensku þjóðar-
innar sögðu um þetta mál á Al-
þingi. Það kemur skýrt fram, að
herstöðvasinnar töldu sig vera að
bjarga málinu fyrir horn með
þessum samningi; Bandaríkja-
menn ætluðu sér alls ekki að fara
frá Islandi. Og eins og Búi Ár-
land segir í Atómstöðinni snerist
kannski málið í augum hernáms-
sinna fyrst og fremst um það að
styggja ekki „vinaþjóð" og koma
í veg fyrir að sú þjóð yrði ofbeld-
isþjóð í augum heimsins, sem hún
hefði orðið ef íslendingar hefðu
neitað að gera þennan samning.
Ólafur Thors sagði í Alþingi í
umræðum um samni .iginn:
„Ég tel, að með þessu samn-
ingsuppkasti, ef af samningi
verður, hafi farsœllega tekist að
leysa mikið og vandmeðfarið
mál, sem vel gat valdið örlaga-
ríkri deilu milli okkar og okkar
voldugu vinaþjóðar, Banda-
ríkjanna...“
(Alþingistíðindi, B. 139).
Þar höfum við það.
En það er meira kjöt á skepn-
unni, Ólafur Thors sagði líka
þetta:
„En auk þess og jafnvel aðal-
lega var það haft á oddinum, að
Bandaríkin teldu sér ekki fœrt
að afsala sér þeim rétti, er þeir
skv. samningnum frá 1941
teldu sig hafa til herdvalar hér á
landi, nema því aðeins að þau
tryggðu sér jafnframt þau
minnstu afnot Keflavíkurflug-
vallarins, sem þeir teldu sér
nauðsynleg til þess að standa
við skuldbindingar til her-
stjórnar á Þýskalandi. “
(Alþingistíðindi, B.221).
Kaþólskari
en páfinn
í öllum umræðum á Alþingi
um frumvarpið kemur skýrt
fram, að aðeins var um tvennt að
ræða, að mati hernámssinna:
annað hvort að láta hernema
landið, eða vera „góð“ og gera
samning, eða eins og Bjarni
Benediktsson orðaði það: „Sjálf-
stæði íslands fær því aðeins stað-
ist, að vér viðurkennum stað-
reyndirnar og miðum stefnu vora
við þær.“ (Alþ.tíð. B228).
En það er jafnvíst og að sólin
kemur upp í austri að hafi her-
veldi einu sinni holað sér ein-
hvers staðar niður verður það
ekki upp úr holunni hrakið, og
það sem meira er: alltaf vill það
vera að stækka holuna. Og 1949
vorum við látin „samþykkja"
inngöngu í hernaðarbandalagið
NATÓ. Sú innganga hefur
skapað mögnuðustu innanlands-
deilur sem um getur í sögu þjóð-
arinnar og þeim deilum er engan
veginn lokið. Hernámssinnar eru
löngu hættir að nenna að bera því
við, að okkur sé nauðugur einn
kostur að vera í hernaðarbanda-
lagi og hafa hér Bandaríkjaher.
Því hafi maður selt sál sína verður
hann kaþólskari en páfinn. Her-
námsandstæðingar hafa staðið
vel á verðinum og fullyrða má, að
án tilveru þeirra væri hér umhorfs
eins og til að mynda í Skotlandi
þar sem á friðsælum fjörðum með
litlum þorpum, sem kúra við
Auður
Styrkársdóttir
skrifar
fjarðarbotninn, sigla kjarnorku-
bátar hlaðnir sprengjum eins og
ekkert sé.
Gegn öllum
herstöðvum
En deilunni lýkur ekki fyrr en
herinn fer héðan af landi brott
með öll sín drápstól, þ.e.a.s.
innanlandsdeilunni. Síðan er að
snúa sér að heimsmálinu mikla
sem er að útrýma hernaðarhugs-
unarhætti og búa þannig um
hnútana, að ekkert ríki geti grip-
ið til kjarnorkuvopna. f Evrópu
og Ameríku eru komnar upp
sterkar hreyfingar, sem vinna að
sömu málum og hernámsand-
stæðingar hafa unnið að alla tíð
hér á landi. Konurnar í
Greenham Common eru þar
kannski þekktastar og nú eru full-
trúar þeirra komnar hingað til
lands að segja okkur af baráttu
sinni. Þær leggja áherslu á, að
berjast verði gegn öllum her-
stöðvum og að sjálfsögðu er Kefl-
avíkurherstöðin ekki undan-
skilin. Á fundi á þriðjudagsk-
völdið, sem konur í Reykjavík
héldu með konunum frá
Greenham Common, voru þær
m.a. spurðar hvort einhliða af-
vopnun væri ekki hættuleg. Svar
Tomu Moon ætti að vera okkur
öllum ofarlega í huga: „Það fer
eftir því í hvaða flokk maður
skipar sér. Ég fylli flokk friða-
rsinna. Einhliða afvopnun er
ekki hættulegri en núverandi
ástand, þar sem aðeins 4 mínútur
skilja á milli lífs og algjörrar tor-
tímingar.“
Á laugardaginn halda Samtök
herstöðvaandstæðinga samkomu
í Háskólabíói í tilefni af atburð-
unum 30. mars fyrir 35 árum. Á
þá samkomu mæta að sjálfsögðu
allir friðarsinnar og mótmæla
þannig hernáminu á íslandi og
herstöðvum hvar sem er í heimin-
um.
Auður Styrkársdóttir er stjórn-
málafræðingur og blaðakona á
Þjóðviljanum.
»
Svar Tomu Moon œtti að vera
okkur öllum ofarlega í huga:...
Einhliða afvopnun erekki
hœttulegri en núverandi ástand,
þarsem aðeinsfjórar mínútur
skilja á milli lífs og algjörrar tor
tímingar.“