Þjóðviljinn - 29.03.1984, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 29. mars 1984

50 þús. tonn
af sinnepsgasi
í Eystrasalti
Fœreysku sjómennirnir illa haldnir
Færeysku sjómennirnir hinirfjóriríandlitiogaugum.
sjö, sem urðu fyrir sinn- Einn sjómannanna hefur
epsgaseitrun á Eystrasaiti í hlotið brunasár á 30-50
síðustu viku eru enn illa hundraðshlutum af yfirborði
haldnir á ríkissjúkrahúsinu í líkamans.
Kaupmannahöfn. Þrír þeirra Sinnepsgasið kom frá gashylki
hafa brunasár á líkamanum, sem kom upp með troiii á fær-
50 þúsund tonnum af eiturgasi var varpað í hafið á svæðinu norðaustur af
Bornholm eftir síðustu heimsstyrjöldina. Svæðið er merkt á kortinu sem
„dumpningsomráde". Togarinn er sýndur á svæðinu þar sem umrætt gasílát
kom í vörpu færeyska togarans.
eyskum togara á Eystrasalti, suð-
vestur af eyjunni Gotlandi. Staður-
inn þar sem gashylkið kom upp er
norð-norðaustur af stað þeim þar
sem Þjóðverjar vörpuðu 50.000
tonnum af eiturgasi og eiturefna-
vopnum undir eftirliti Englendinga
eftir að síðari heimsstyrjöldinni
lauk. Eiturgasið sem þarna var los-
að var mestmegnis sinnepsgas, en
einnig mun hafa verið um taugagas
að ræða af gerðunum tabun og sar-
in. Staðurinn þar sem eiturefnun-
um var varpað í hafið Var valinn
með tilliti til þess að þarna var
djúpur pyttur sem talinn var heppi-
legur til þess að geyma eiturefnin.
Gasið var ýmist í sprengjum,
handsprengjum eða tunnum þegar
því var varpað, og eitthvað mun
einnig hafa verið í trékössum.
Sinnepsgas er að sögn þykkfljót-
andi vökvi sem líkist olíu en lyktar
eins og sinnep og piparrót. Efnið
þrengir sér í gegnum önnur efni
eins og gúmmí eða leður, og menn
brennast auðveldlega á augum ef
þeir núa þau eftir að hafa fengið
lyktina af efni þessu á hendurnar.
Á undanförnum árum hafa að
jafnaði 0,5-1,0 tonn af efni þessu
komið upp með veiðarfærum fiski-
skipa. Á árinu 1980 komu gas-
Einn færeysku sjómannanna fluttur frá flugvellinum um borð í sjúkrahús.
bombur í net 33 sinnum. Af þess-
um tilfellum hefur í einungis 1%
tilfella verið um heilar bombur að
ræða. 20% voru sprengjur sem
höfðu laskast og voru lekar og í
55% tilfella var um að ræða fleiri
gasílát sem komu upp samtímis
ásamt öðru dóti. Að meðaltali hafa
10 danskir togarar fengið gashylki í
vörpuna á hverju ári undanfarin ár.
Togarinn sem nú varð fyrir tjón-
inu var að veiðum utan þess svæðis
þar sem gasið var losað á sínum
tíma. Telja menn að eitthvað af
gasinu hafi dregist með veiðarfær-
um eftir botninum og annað hafi
hugsanlega flust úr stað með haf-
straumum. Togarinn sem hér um
ræðir var skilinn eftir mannlaus
eftir að áhöfnin, 11 manns, hafði
verið flutt á brott síðastliðinn
föstudag með þyrlu. Síðan var
skipið sótt í togi. Miklum varúðarr-
áðstöfunum er beitt með skip, sem
orðið hafa fyrir eitrun. Eru skipin
meðal annars úðuð með hreinsi-
vökva, sem kallaður er DS2, en
hann má ekki nota nema í 500
metra fjarlægð frá byggð og þar
sem vindur stendur frá landi.
Svæði það, sem sinnepsgasinu
var sökkt á sínum tíma, er merkt út
á sjókortum og fiskimönnum er
ráðlagt að veiða ekki á svæðinu.
Hins vegar segir sænska blaðið
Dagens Nyheter að þorskurinn
kunni vel við sig á þessum slóðum,
og því hafi það oft freistað sjó-
manna að kasta trollinu þar.
ólg.
Bretland:

jtíh juiu ujuaii Vdl
Leynimakkið með kjarn-
orkuvopnin löghelgað
„Það er skoðun mín að einmitt nú sé brýn nauðsyn á því að
gefa skýrt fordæmi fyrir því að sérhver sá sem lætur frá sér
fara upplýsingar sem eru trúnaðarmál megi vænta strangrar
refsingar. Dómurinn hljóðar því upp á hálfs árs skilyrðislausa
fangavist“. Þannig hljómuðu dómsorð dómarans í Old Bailey
yfir skrifstofustúlkunni Sarah Tisdall, sem sakfelld var í síð-
ustu viku fyrir að hafa látið breska dagblaðinu The Guardian í
té upplýsingar um hvenær ákveðið var að bandarísku stýrifi-
augarnar kæmu til Bretlands. Dómur þessi þykir óvenju harð-
ur og hefur hann vakið gagnrýni og umtal, ekki síst þar sem
ritstjórn blaðsins var þvinguð til þess með dómsúrskurði að
gefa upp heimildir sinar með tilliti til „öryggis þjóðarinnar“.
Sarah Tisdall er 23 ára skrif-
stofustúlka í breska utanríkisráöu-
neytinu. Hinn 21. október s.l. var
hún beðin um að ljósrita kópíu af
bréfi Michael Heseltine varnar-
málaráðherra til Margaretar
Thatcher. Þegar hún sá að bréfið
hafði að geyma dagsetninguna fyrir
komu hinna umdeildu stýriflauga
til Bretlands og vangaveltur ráð-
herrans um, hvernig best mætti
þagga niður í friðarhreyfingunni og
stjórnarandstöðunni varðandi
þetta mál ákvað hún að láta upplýs-
ingarnar af hendi. „Ég er enginn
njósnari“, sagði hún fyrir réttinum,
„en ég gat ekki setið aðgerðarlaus
og horft upp á hluti gerast sem mér
fannst siðferðilega óréttlætanlegir.
Ég er ekki andvíg kjarnorkuvopn-
um. Ég viðurkenni að við núver-
andi aðstæður erum við nauðbeygð
að hafa þau undir höndum. En mér
fannst leynimakkið í kringum þetta
óheiðarlegt. Mér fannst óverjandi
að stýriflaugunum væri með þessu
móti laumað inn bakdyramegin og
mér fannst almenningur eiga fullan
rétt á að vita hvað væri á seyði.“
Sarah Tisdall tók því aukaafrit af
bréfinu sem hún lét síðan í nafn-
laust umslag og afhenti dyraverði
stjóranum var þá ekki kunnugt um
hver hafði sent blaðinu Ijósritið.
Engin ákæra hefur verið borin
fram gegn The Guardian fyrir birt-
ingu á innihaldi bréfsins, enda er
litið á réttarhöldin gegn Söru Tis-
dall sem viðvörun fyrst og fremst:
viðvörun til allra þeirra sem hafa
opinber trúnaðarmál á milli hand-
anna og finna hjá sér freistingu til
að gera þau uppvís fyrir almenn-
ingi.
rökstuddur með því að trúnaðar-
brot hennar hafi verið „ógnun við
öryggi ríkisins“.
Neil Kinnock, formaður breska
verkamannaflokksins lýsti því yfir
eftir dómsúrskurðinn að hann væri
valdníðsla. „Sú ákvörðun að sækja
einungis Söru Tisdall til saka en
ekki ritstjóra blaðsins er vitnis-
burður um þá grimmd og þann
veikleika sem einkennir alla þorp-
ara,“ var haft eftir honum.
Konur úr friðarhreyfingunni frá
Greenham Common hafa staðið
fyrir utan Holloway-fangelsið í
norðurhluta London síðan fangels-
isdómurinn var kveðinn upp í mót-
mælaskyni. „Við styðjum Söru
systur okkar“, stóð á spjöldum
þeirra og borðum. En Sara Tisdall
mun fá að sitja innilokuð í
Holloway-fangelsinu næstu 6 mán-
uðina í nafni breskrar réttvísi á
Sarah Tisdall: Samræmdist ekki sið-
gæðfsvitund minni að þegja.
meðan kjarnorkuvopnunum er
laumað bakdyramegin inn fyrir
túngarðinn hjá breskum almenn-
ingi. ólg
ritstjórnar dagblaðsins The Guar-
dian.
Daginn eftir, 22. október s.l.,
þegar um hálf miljón manna gekk
um götur Lundúna til þess að mót-
mæla komu stýriflauganna, mátti
lesa á síðum The Guardian að
fyrstu stýriflaugarnar kæmu til
Greenham Common herstöðvar-
innar hinn 1. nóvember.
Ríkisstjórnin fól Scotland
Yard-lögreglunni þegar í stað
rannsókn á því hvernig The Guar-
dian hefði komist yfir upplýsingar
þessar, en sú rannsókn bar engan
árangur fyrr en ríkisstjórnin ákvað
að krefjast þess með tilvísun til
dómsúrskurðar að ritstjóri The
Guardian gæfi upp heimild sína.
Eftir að dómur hafði fallið í máli
Söru síðastliðinn föstudag upplýsti
ritstjóri The Guardian að það hefði
verið honum afar erfið ákvörðun
að láta bréfið af hendi, þar sem
hann hafi verið í klemmu á milli
dómsúrskurðar annars vegar og
þeirrar reglu blaðamanna hins veg-
ar að halda leynd yfir heimildar-
mönnum sínum. Sagðist hann hafa
vonað að lögreglunni tækist ekki
að finna sökudólginn þótt hann af-
henti henni umrætt ljósrit. Rit-
Eitrun í
dönskum
æðarfugli
Æðarfugl við strendur
Danmerkur er eitraður af
þungamáiminum kadmíum,
sem fundist hefur í hættu-
lega miklu magni í nýrum
og lifur fuglsins. Hafa
heilbrigðisyfirvöld varað
fólk við að leggja sér fugl-
inn til munns af þessum
sökum.
Það voru sýni úr 50 æðarfugl-
um, sem tekin voru í Kattegat og
við Bornholm sem sýndu að fugl-
inn hafði mun meira í sér af ka-
dmíum en talið er æskilegt í
mannamat. Dýralæknar sem
unnu við rannsókn þessa sögðu
að niðurstöðurnar væru fyrstu
vísbendingarnar sem komið
hefðu um að mengun í danskri
villibráð væri slík, að draga mætti
í efa hvort hún væri æskilegur

Er vlllibráðin líka orðin menguð af eiturefnum?
mannamatur. í fréttinni kemur
fram að Danir skjóta sér árlega
um 190.000 æðarfugla til matar.
Niðurstöður rannsóknarinnar
sýndu að kadmíuminnihald nýrn-
anna í æðarfuglinum var 20 sinn-
um meira og í lifrinni 7 sinnum
meira en hættumörk þau sem Al-
þjóða heilbrigðismálastofnunin
og Matvæla- og landbúnaðar-
stofnun Sameinuðu þjóðanna
hafa sett sem hættumörk í fæðu,
en það er 0,5 milligröm í kílói. f
V-Þýskalandi gilda þær reglur
varðandi kadmíum, að ekki mega
meira en 2 mg vera í hverju kíló-
grammi af mat. Engar fastar regl-
ur hafa hins vegar verið settar um
þetta í Danmörku, en Matvæla-
stofnun ríkisins í Danmörku hef-
ur þó nýverið sent frá sér aðvörun
um mikla neyslu sólblómafræs,
þar sem komið hefur í ljós að þau
hafa að geyma 0,5 mg af kadmí-
um í kflógrammi að jafnaði.
ólg.