Þjóðviljinn - 30.03.1984, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 30. mars 1984
Svavar Gestsson, alþingismaður, skrifar eftir
afgreiðslu lánsfjárlaganna
Staðreyndir um
lánsfjárlögin
„Ríkisf jártnál, peningamál, erlendar skuldir og innlendi lánamarkaðurinn - allt er þetta í ólestri'
eins og Svavar Gestsson segir í grein sinní.
Það er athyglisvert hvernig
umræðu er háttað í f jölmiðl-
um um fjármál ríkisins. Menn
vita gjarnan glöggt hvernig
fjárlögin eru ákveðin og fjöl-
miðlar hafa greint f rá því
hvernig hallinn er á ríkissjóði.
Fjölmiðlar hafa hins vegar
þagað rækilega um það að út-
gjöld ríkisins í ár eru hærra
hlutfall af þjóðartekjum en
nokkru sinni fyrr. Og f jölmiðl-
ar hafa gefist upp á að gera
grein fyrir lánsf járlögunum.
Þau eru þó ekki síður vitni um
fjármálastjórnina en
rammgötótt fjárlög; í rauninni
segja lánsfjárlögin og f jár-
lögin samanlagt það sem
segja þarf um ríkisfjármálin -
án lánsfjáráætlunar verður
umræða um fjárlögin mark-
leysa og villandi
Þegar lánsfjárlögin voru til umræöu á al-
þingi komu þó fram eftirtaldar staðreyndir
sem verður að teljast allrar athygli verðar:
Húsnæðismálin -
veðdeildinni lokað tvisvar á ári
Gert er ráð fyrir útlánum Byggingasjóðs
ríkisins 1984 um 1100 milj. kr. Félagsmála-
ráðherra viðurkennir að sú áætlun sé völt og
hann hefur getað hrakið eftirfarandi ábend-
ingar:
1) Skyldusparðnaðurinn tryggir ekki það
sem gert er ráð fyrir, þe. 45 milj. kr.
Húsnæðisstofnun telur að hann verði
neikvæður um 30 milj. kr. Hér vantar því
75 milj. kr.
2) Félagsmálaráðherra viðurkennir að
atvinnuleysistryggingasjóður muni ekki
leggja húsnæðiskefinu fé. Þar vantar 115
miy. kr. sem ríkið verður að greiða
nema skorið verði niður.
3) Gert er ráð fyrir 97% hækkun á fram-
lögum lífeyrissjóðanna milli ára meðan
ráðstöfunarfé þeirra hækkar um 7%.
Hér er óvarlegt að reikna með hærri upp-
hæð en 400 milj. kr. Hér vantar því 120
milj. kr.
4) „Sérstök fjáröflun" upp á 200 milj. kr. er
enn óljós.
Niðurstaða: Hér vantar mörg hundruð
miljónir króna. Allt húsnæðislánakerfið er í
uppnámi. Þó lofuðu báðir stjórnarflokk-
arnir fyrir kosningar 80% húsnæðislánum.
Það gerðu ekki aðrir flokkar. Stjórnar-
flokkarnir hafa svikið loforð sín. Eftir
stendur húsnæðislánakerfið í uppnámi og
upplausn - tvisvar sinnum í ár hefur veð-
deildinni verið lokað vegna peningaleysis.
Félagslegar íbúðir -
niðurskurður um fjórðung
Gert er ráð fyrir því að fresta fjórðungi
framkvæmda við verkamannabústaði sem
þegar hafa verið gerðir samningar um. í
Reykjavík er útkoman þannig að gert var
ráð fyrir 140-145 milj. kr. framkvæmdafé.
Niðurskurðurinn er í liðlega 100 milj. kr.
Þegar eru alveg bundnar 50 milj. kr. Þá eru
eftir um 50 milj. kr. í framkvæmdir verka-
mannabústaða í Ártúnsholti og í Neðsta-
leiti. Þar með er verið að svíkja það fólk
sem þessa dagana fær úthlutað verka-
mannabústöðum í Reykjavík og verið að
draga afhendingu íbúðanna í eitt ár fram á
árið 1986.
1974, fyrir réttum 10 árum, var ákveðið
að þriðjungur íbúða ætti að vera á félags-
legum grundvelli. Þetta loforð verður nú
svikið og þar með neyðast lífeyrissjóðirnir
til að endurskoða afstöðu sína til húsnæðis-
lánakerfisins.
Athyglisvert var að þingmenn stjórnar-
flokkanna gerðu enga tilraun til þess að
verja verkamannabústaðakerfið.
Erlendar lántökur
yfir 60%
Fjármálaráðherra segir að erlendar lán-
tökur megi ekki fara fram yfir 60% af vergri
þjóðarframleiðslu. Samkvæmt lánsfjárá-
ætlun er hlutfallið þegar um 60%. Vitað er
að auk þess er stefnt á eftirfarandi lántökur:
1. Talið er að vegna útgerðarinnar þurfi
700 - 900 milj. kr.
2. Iðnaðarráðherra hefur lofað 150
milj.kr. í skipaviðgerðir.
3. Hallinn á ríkissjóði verður líklega um
2000 milj. kr. sem þýðir ávísun á er-
lendar lántökur.
Árangurinn sem
alþýðuheimilin hafa
náð íbaráttunni við
verðbólguna er í
hœttu á nýjan leik
vegna þess að ekkert
hefur verið gert á
öðrum sviðum
efnahagslífsins
4. Gert er ráð fyrir sérstöku erlendu láni
vegna Arnarflugs.
5. Gert er ráð fyrir lántöku vegna lausa-
skulda bænda og bankastjóri Búnaðar-
bankans hefur upplýst að það gerist tæp-
lega nema með erlendu láni.
6. Innlend lánsfjáröflun verður 300 - 400
milj. kr. minni en ríkisstjórnin hafði gert
ráð fyrir í lánsfjáráætlun.
Þessar tölur segja sína sögu um að stefnt
er langt yfir 60% með erlendar lántökur.
Fari erlendar lántökur í 1.2. miljarða
króna umfram iánsfjáráætlun þýðir það um
62% af þjóðarframleiðslu.
Gjaldeyrisstaða -
útlánaaukning
Frá áramótum hefur gjaldeyrisstaðan
versnað um nærri 1300 milj. kr. en lánsfjár-
áætlun er gert ráð fyrir að gjaldeyrisstaðan
batni á árinu um 500 milj. kr.!
í lánsfjáráætlun er gert ráð fyrir útlána-
aukningu bankanna um 1605 milj. kr. áöllu
árinu 1974. í janúarmánuði einum nam út-
lánaaukningin 728 milj. kr. eða um 45% af
ársáætlun í aðeins einum mánuði. Lánsfjár-
áætlunin er þegar hrunin að því er þennan
þátt varðar.
Hringlandaháttur
Ekki er það traustvekjandi hvernig ríkis-
stjórnin áætlar innlenda lánsfjáröflun:
1. Fyrst var lagt fyrir alþingi frumvarp til
lánsfjárlaga sem gerði ráð fyrir 478 milj.
kr.
2. Síðan var ákveðið - án þess að nokkur
rök væru ky nnt - að hækka þessa tölu um
122 milj. kr. Tilgangurinn var bersýni-
lega sá að reyna að bjarga tölum á blað
húsnæðislánakerfisins. Fullyrt var í um-
ræðunum um lánsfjárlög að engin rök
væru fyrir þessari breytingu, aðeins ósk-
hyggja, fálm út í loftið.
3. En hér er þó ekki látið staðar numið:
Fjármálaráðherra kynnti alþingi að inn-
lend lánsfjáröflun yrði alls 300 - 400 milj.
kr. lægri en fjárlög og lánsfjárlagafrum-
varp höfðu gert ráð fyrir. Samt var því
neitað að taka tillit til þessa í lánsfjárl-
ögunum. Þar með svipti fjármálaráð-
herra einni stoðinni undan lánsfjárlögun-
um.
Þessi hringlandaháttur er ekki
traustvekjandi: Hann er til marks um það
að ríkisstjórnin hefur ekki hugmynd um
hvað hún er að gera í þessum efnum.
Harðnandi samkeppni
um sparifé
Fullyrt var forðum að raunvextir myndu
leysa vanda lánamarkaðarins. Þetta hefur
reynst endileysa; nú er keppst um að borga
sem hæsta vexti umfram lánskjaravísitölu.
Ríkið sjálft gengur á undan og borgar nán-
ast okurvexti fyrir ríkisvíxlana. Dæmið
horfir nú þannig við:
- Bankarnir bjóða bestu ávöxtunarkjör-
in um þessar mundir - að frátöldum ríkis-
víxlunum. Lífeyrissjóðirnir telja hagkvæm-
ara að geyma fé sitt inni á bankareikningum
en að kaupa skuldabréf af fjárfestingarlán-
asjóðunum.
- Ríkissjóður kemur næstur á eftir og
býður liðlega 5% vexti á spariskírteinum
sem hann hefur til sölu um þessar mundir.
Þá býður ríkissjóður skírteini sem tryggð
eru í erlendum gjaldmiðli (SDR).
- Lífeyrissjóðunum er svo gert að kaupa
skuldabréf af fjárfestingarlánasjóðunum
sem borga lægri vexti en gefast í bönkunum
eða spariskírteinum ríkissjóðs. Niðurstað-
an:
Þegar ríkissjóður ætlar að bæta stöðu sína
á lánamarkaðnum gerist ekkert annað en
það að lífeyrissjóðirnir flytja sparnað sinn
til að breyta um form hans. Nýr sparnaður
verður ekki til í þjóðfélaginu og lánsfjár-
hungrið skapar stöðu sem neyðir ríkissjóð
til þess að lúta okurkjörum á því lánsfé sem
tekið er til framkvæmda hér á landi. Ríkið
eykur ekki sparnaðinn heldur borgar hærra
verð en fyrr fyrir féð sem sparast.
— 0 —
í þessari samantekt hefur komið fram:
- Húsnæðislánakerfið býr við
óvissu og uppnám vegna fjár-
skorts sem nemur hundruð-
um miljóna.
- Gert er ráð fyrir fjórðungs
niðurskurði verkamanna-
bústaðanna.
- Erlendar lántökur stefna
talsvert yfir 60% af þjóðar-
framleiðslu.
- Gjaldeyrisstaðan hefur
versnað um 1300 milj. kr. frá
áramótum, en hún átti að
batna um 500 milj. kr. á öllu
árinu.
- Utlánaaukningin í janúar var
728 milj. kr. en gert var ráð
fyrir 1605 milj. kr. á öllu ár-
inu.
- Innlenda lánsfjáröflunin hef-
ur ekki staðist nema fáeinar
vikur í senn að mati ríkis-
stjórnarinnar sjálfrar. Þar
stendur ekki steinn yfir
steini; hringlandaháttur ein-
kennir öll vinnubrögð.
- Harðnandi samkeppni um
sparifé hefur það í för með
sér að lánsféð verður stöðugt
dýrara og ríkið hefur for-
göngu um að hækka vexti á
almennum markaði lánsfjár.
Ríkisstjómin kom til valda að sögn til
þess að leysa alvarlegustu vandamál efna-
hagslífsins. Ríkisstjórnin hefur engan
vanda leyst, en alþýðuheimilin hafa tekið
að sér að borga niður verðbólguna. Ríkis-
stjórnin hefur ekki snert á öðrum þáttum:
Ríkisfjármál, peningamál, erlendar skuldir
og innlendi lánamarkaðurinn - allt er þetta í
ólestri. Og það sem verra er: Ræfildómur
ríkisstjórnarinnar á þessum sviðum hefur
það í för með sér að árangurinn sem alþýðu-
heimilin hafa náð í baráttunni við verðbólg-
una er í hættu á nýjan leik.
Lánsfjárlögin sem hér hafa verið gerð að
umtalsefni afhjúpa getuleysi ríkisstjórnar-
innar í efnahagsmálum - þau sýna að það
vakti ekki fyrir henni að leysa efnahags-
vandann. Hún hafði aðeins áhuga á því að
skera niður verðbólguna til þess að lækka
kaupið og skerða lífskjörin. Þess vegna hef-
ur tekjuskiptingin í þjóðfélaginu breyst
launafólki í óhag um 25 til 30%, - og öðrum
í hag á sama tíma. Fórnarlund launafólksins
verður til lítils ef ríkisstjórnin heldur áfram
á sömu braut, eins og hér hefur verið sýnt
fram á. Sjö meginatriði þessarar greinar
sýna hvað efnahagsstefna ríkisstjórnarinn-
ar stendur völtum fótum.