Þjóðviljinn - 18.04.1984, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 18. apríl 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Reagan hundsar
Alþjóðadómstólinn
„Hættulegt
fordæmiu, segja
bandarískir
sérfræðingar
í alþjóðarétti
Bandarísk stjórnvöld munu
ekki viröa lögsögn Alþjóöa-
dómstólsins í Haag yfir málefn-
um Mið-Ameríku næstu 2 árin.
Þetta var innihald orösendingar
sem stjórn Bandaríkjanna
sendi Javier Perez de Cuellar,
framkvæmdastjóra Samein-
uöu þjóöanna síðastliðinn
föstudag, og varorösendingin
send til þess að koma í veg fyrir
að stjórnvöld í Nicaragua
höfðuðu mál á hendur Banda-
ríkjastjórn fyrir að hafa lagt
tundurdufl í hafnir Nicaragua.
í tilkynningu utanríkisráðuneyt-
isins segir að Bandaríkin muni
hafna úrskurði Alþjóðadómstóls-
ins í deilumálum er vörðuðu öll ríki
Mið-Ameríku og í „sérhverju því
deilumáli er rísa kunni vegna at-
burða í Mið-Ameríku“ næstu 2
árin.
„Hœttulegt fordœmi“
Það er „vissulega óvenjulegt ef
ekki einsdæmi“ að Bandaríkin
grípi til slíkra ráða, og getur falið í
sér „hættulegt fordæmi“ sagði
Edith Brown Weiss, lagaprófessor
við Georgetown lagaháskólann í
Washington og varaforseti Amer-
íska félagsins um alþjóðalög við
bandaríska dagblaðið Washington
Post fyrir helgina.
í tilkynningu utanríkisráðuneyt-
isins var vitnað til dæma þess að
ríki hefðu hafnað lögsögu Alþjóða-
dómstólsins.
Bandaríkin gengust undir skil-
mála um að hlýta lögsögu Alþjóða-
dómstólsins í Haag í flestum mál-
efnum árið 1946. Bandaríkin hafa
sjálf notfært sér dómstólinn í
nokkrum tilfellum, og er það fræg-
asta þegar Carter-stjórnin kærði
ríkisstjórn Kohmeini í íran fyrir
töku bandarísku gíslanna í sendi-
ráðsbyggingunni í Teheran. Al-
þjóðadómstóllinn úrskurðaði í des-
ember 1979 að ríkisstjórn írans
hefði gerst brotleg við alþjóðalög.
Kohmeini hundsaði hins vegar
dómstólinn og hélt gíslunum.
í fótspor
Kohmeinis
Bandaríska stjórnin hefur nú
gengið í fótspor Kohmeini-
Nýverið kaus Æðsta ráð
Sovétríkjanna Konstantín
Tsjernenko í embætti forseta
Sovétríkjanna. Kosning
þessi kom ekki á óvart enda
er forsetaembættið meira
heiðurstign en valdastaða í
Sovétríkjunum og því ekki
talið óeðlilegt að aðalritari
flokksins og forsætisráð-
herra beri forsetatignina
einnig.
Hitt þóttu öllu meiri tíðindi
að Michail Gorbatjov, yngsti
félaginn í Politbyro, fram-
kvæmdanefnd flokksins, var
hækkaður í tign með þeim
hætti að það þykir nú stað-
fest að hann muni eiga að
taka við völdum af Tsjern-
enko.
Gorbatjov hefur gegnt ritara-
embætti í framkvæmdanefndinni
frá 1978 og varð fullgildur meðlim-
ur hennar 1980. Hann hefur nú ó-
formlega verið útnefndur sem hug-
Telkning eftir kúbanska teiknarann Nuez.
stjórnarinnar með því að hundsa
alþjóðalög. Slík afstaða mun vænt-
aniega verða til þess að veikja
stöðu dómstólsins í framtíðinni,
auk þess sem hún mun auka enn
meir á spennuna í Mið-Ameríku.
Öldungadeild Bandaríkjaþings
myndafræðingur flokksins númer
eitt samfara því að hann var kosinn
formaður utanríkismálanefndar
beggja deilda sovéska sambands-
þingsins. Formennsku þessarar
nefndar hefur jafnan fylgt höfuðá-
byrgðin á hugmyndafræðilegum
málefnum innan framkvæmda-
nefndarinnar. Á dögum Bresjnevs
gegndi Suslov þessi embætti, en
eftir dauða hans tóku þeir Júrí
Andropov og síðan Konstantín
Tsjemenko við, og nú er Michail
Gorbatjov kominn í þeirra sæti.
Þykir því Kremlarfræðingum
augljóst hvert stefnir.
Gorbatjov er fæddur 1931 í Kák-
asus og var því aðeins 10 ára þegar
Þjóðverjar réðust inn í Rússland í
síðari heimsstyrjöldinni. Hann
vann í verksmiðju sem framleiddi
dráttarvélar, en hóf um tvítugt að
starfa innan ungliðahreyfingar
kommúnistaflokksins, þar sem
hann hlaut skjótan frama.
Skjótur frami
Hann lagði stund á lögfræði og
lauk prófi 1955. Hélt síðan aftur til
fordæmdi með miklum meirihluta
atkvæða þær aðgerðir CIA að
leggja tundurdufl í hafnir Nicarag-
ua. Ályktun þess efnis kom til at-
kvæða 10. þessa mánaðar og lýstu
84 sig fylgjandi henni en 12 voru á
móti.
Kákasus þar sem hann tók að sinna
málefnum landbúnaðarins og land-
búnaðarhagfræði, jafnframt því
sem hann starfaði innan flokksins.
Gorbatjov er sagður eiga
skjótan frama sinn að þakka Mic-
hail Suslov, öðrum fremur, en
Suslov kom frá sama héraði. Gor-
batjov var gerður ritari fram-
kvæmdanefndar flokksins, sem er
æðsta stofnun hans, þegar hann var
einungis 47 ára að aldri. Innan
framkvæmdanefndarinnar hefur
Gorbatjov starfað sem sérfræðing-
ur í landbúnaðarmálum, og á
valdatíma Andropovs er hann
sagður hafa komist í innsta valda-
hring flokksins. Hann tók þá við
embætti Andrej Krilenkos sem
„æðsti hagfræðingur" flokksins, og
almennt er talið að hann hafi verið
hugmyndasmiðurinn og drifkraft-
urinn á bak við þær skipulagsb-
reytingar og umbætur á efnahag-
slífinu, sem Andropov stóð fyrir.
Segja fréttaskýrendur að eftir að
heilsa Andropovs tók að gefa sig
hafi það verið Gorbatjov sem stóð
á bak við herferðina fyrir betri aga
Úrslit málsins eru söguleg að því
leyti að þetta var í fyrsta skipti sem
Öldungadeildin tók afstöðu gegn
stefnu Reagans í Mið-Ameríku.
Það var Edward Kennedy sem bar
tillöguna fram, og greiddu ellefu
repúblikanar henni atkvæði og allir
demókratar nema Russell Long frá
Lousiana.
Reagan lýsti því yfir er hann
frétti af atkvæðagreiðslunni að hún
ylli honum ekki áhyggjum, þar sem
hún hefði farið fram í taugaæsingi.
Leynimakk
um hryðjuverk
Bandaríska stórblaðið Washing-
ton Post skýrði frá því í síðustu viku
að Reagan forseti hefði lagt bless-
un sína yfir hugmyndina um að
leggja tundurdufl í hafnir Nicarag-
ua þegar í febrúar, en ákvörðunin
hefði verið tekin samkvæmt
ráðleggingum Pentagon en í and-
stöðu við Shultz utanríkisráðherra.
Hins vegar fékk Öldungadeildin
enga vitneskju um þessa ákvörðun.
Tundurduflin í Nicaragua hafa
laskað að minnsta kosti 8 erlend
á vinnustöðum, bættri stjórnun fyr-
irtækja og tæknilegri endurnýjun í
iðnaði.
Það segir sína sögu um stöðu
Gorbatjovs að á meðan Andropov
lá banaleguna var hann eini fé-
laginn í framkvæmdanefndinni
sem fékk að heimsækja hann reglu-
lega til þess að fræða hann um á-
stand heimsmálanna.
Malamiðlun
Fréttaskýrendur telja að kosning
Tsjernenkós í aðalritarastarfið
eftir dauða Andropovs hafi verið
málamiðlun sem fengist hafi gegn
því að Gorbatjov yrði hugmynda-
íræðilegur leiðtogi og þar með
númer 2 í flokknum. Síðan hefur
hin sterka staða hans komið í ljós
við fleiri tilfelli, síðast þegar hon-
um var falið að bera fram tillögu
um kosningu Tsjernenkos til fors-
etaembættisin's.
Með kosningunni til formanns
utanríkisnefndar þingsins og hug-
myndafræðings mun Gorbatjov
verða mun áhrifameiri á sviði utan-
ríkismála en áður. Talið er að hann
muni verða áhrifamestur þeirra
sem móta eiga sovéska utanríkis-
stefnu á næstunni, á meðan hlut-
verk Tsjernenkos verði meira að
koma fram fyrir Sovétríkin útávið.
Og væntanlega munu aðrir hlaupa í
skarðið við mótun landbúnaðar-
stefnunnar.
Þeir Michail Gorbatjov og Kon-
stantín Tsjemenko em sagðir vera
kaupskip frá Japan, Sovétríkjun-
um, Hollandi, Panama og fleiri
ríkjum auk þess sem nokkur fiski-
skip frá Nicaragua hafa farist af
völdum tundurdufla. Allmörg
bandalagsríki Bandaríkjanna
innan NATO hafa borið fram ó-
formleg mótmæli vegna þessa
framferðis, og franska ríkisstjórnin
hefur boðið fram aðstoð sína við að
fjarlægja tundurduflin, vilji
eitthvert annað NATO-ríki taka
þátt í hreinsuninni.
Fréttastofan AP hafði það eftir
háttsettum starfsmanni Hvíta húss-
ins í síðustu viku að leyniþjónustan
CIA hefði hætt lagningu tundur-
duflanna áður en fordæming öld-
ungadeildarinnar kom til af-
greiðslu.
Neitunarvald
Bandaríkin beittu neitunarvaldi
í síðustu viku þegar borin var upp
tillaga í Öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna þar sem hernaðaríhlutun
Bandaríkjanna í Nicaragua var for-
dæmd, þar á meðal tundurdufla-
lagnir í hafnir Nicaragua. Tillagan
var studd af öllum ríkjum sem sæti
eiga í ráðinu nema Bretlandi, sem
sat hjá. Tillaga þessi var borin upp
af Nicaragua, sem á sæti í ráðinu,
en utanríkisráðuneyti Bandaríkj-
anna lýsti því yfir eftir afgreiðslu
ráðsins, að tillagan væri „vitni um
áhugaleysi Nicaragua" á alvar-
legum samningum um öryggi í
þessum heimshluta.
Caspar Weinberger varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna neitaði
því í síðustu viku að Bandaríkin
hefðu lagt tundurdufl við Nicarag-
ua, en þó með þeim fyrirvara að
hann talaði ekki fyrir hönd leyni-
þjónustunnar!
Það var stórblaðið New York
Times sem upplýsti um áform um
bandaríska hernaðaríhlutun með
hersveitum í Mið-Ameríku fyrir
næsta ár. Sagði blaðið að heimild
þess væru háttsettir embættismenn
innan Hvíta hússins, og væru upp-
lýsingarnar látnar leka af ásettu
ráði til þess að beita þingmenn
þrýstingi til að styðja fjárveitingar
til hernaðaraðstoðar og hermdar-
verka í E1 Salvador, Honduras og
Nicaragua.
Nú liggur fyrir bandaríska þing-
inu beiðni frá forsetanum um 21
miljón dollara fjárframlag til
stuðnings hryðjuverkastarfsemi í
Nicaragua. Öldungadeild þingsins
hefur þegar samþykkt þessa fjár-
veitingu, en atkvæðagreiðsla hefur
enn ekki farið fram í fulltrúadeild
þingsins. Verður málið afgreitt þar
eftir páska, og er talið víst að um-
sóknin verði felld þar. Forsetinn og
leyniþjónustan munu þó hafa sínar
leiðir til að koma þessu fé í hendur
skæruliðanna í Nicaragua.
ólg/DN, Washington Post.
að mörgu leyti ólíkir persónu-
leikar. Gorbatjov er ekki bara 20
árum yngri, hann er einnig talinn
skýrari í framsetningu og eiga
auðvelt með að tjá sig á beinan og
einfaldan hátt, á meðan Tsjemenko
er dæmigerður fyrir þá sem aldir
eru upp í flokknum og tala því ó-
íjósa tungumáli sem flokksskólinn
hefur mótað.
Það þykir því ljóst að Michail
Gorbatjov sé nú þegar annar
valdamesti maðurinn í Sovétríkj-
unum, og að hann sé sá sem erfa
muni völd Konstantíns Tsjernenk-
os þegar hann lætur af embætti.
ólg/DN
Míchaíl (iorbatjov
næstæðstur í Sovét