Þjóðviljinn - 18.04.1984, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN. Miðvikudagur 18. aprfl 1984
Ræ&a Willy Brandts formanns Alþjóðasambands jafnaðarmanna vakti mikla Ólafur Ragnar kynnti Llssabon-yfirlýsinguna sem þykir marka stórt spor fram á vift í samskiptum ríkra og
fátækarí þjóða.
athygli.
Lissabon-yfirlýsingin um Norður-Suður hlutverk Evrópu
Samvinna um lausn vandamála t
Sérhver einstaklingur verði frjáls
undan oki hungurs og kúgunar
Við erum þeirrar skoðunar,
- að sérhver maður hafi rétt
til að njóta lífs sem jörðin
veitir til auðlinda lands og
sjávar
- að allir eigi að öðlast frelsi
sem hvorki hungur, kúgun
eða misrétti skerðir
- að sérhvert barn eigi að
geta tekið þátt í að móta
eigin örlög.
• Við erum þeirrar skoðunar að
bæði ríkisstjórnir iðnríkja og þró-
unarríkja beri sameiginlega ábyrgð
á því að þessum markmiðum verði
náð. Með skapandi samvinnu á
grundvelli laga og gagnkvæmrar
virðingar fyrir siðum og aðstæðum
allra þjóða verður að þróa hagkerfi
veraldarinnar. Á grundvelli sam-
eiginlegra hagsmuna okkar allra en
ekki þröngrar sérhyggju verður að
gera ríkjum þriðja heimsins kleift
að styrkja þróun sína stig af stigi.
• Evrópa hefur ásamt öðrum
auðugum ríkjum sérstöku hlut-
verki að gegna í því að leysa efna-
hagsleg og félagsleg vandamál sem
nú herja á mannkyn. Ábyrgð Evr-
ópu á rætur í sögunni og hlutverki
evrópskra þjóða í að skapa ríkj andi
skipan alþjóðlegra stofnana ásamt
forystu Evrópumanna í mótun
hugmynda um lýðræði, lög og
mannréttindi.
• Á undanförnum árum hefur
orðið sífellt ljósara að örlög Evr-
ópu eru bundin nánum böndum við
þróunina í þriðja heiminum. Meiri
samvinna Norðurs og Suðurs og
efling alþjóða viðskipta mun styr-
kja hagvöxtinn og draga úr
atvinnuleysi í Evrópu. Framtíð
hins alþjóðlega fjármálakerfis þar
sem Evrópuríkin gegna mikilvægu
hlutverki er háð lausnum á skulda-
vanda þróunarríkja. í alþjóðlegum
viðskiptum verndun umhverfis og
auðlinda, við öflun orku og í starf-
rækslu fjarskipta og samgönguk-
erfisins í heiminum og einnig í
starfsemi fjölþjóðlegra fyrirtækja
kemur sífellt skýrar í ljós að at-
burðir í Suðri hafa mikil áhrif á
sérhverja þjóð í Evrópu.
• Við lýsum yfir að brýna nauðsyn
beri nú til að hefja nýjar viðræður
milli ríkja Norðurs og Suðurs. Við
teljum að án afdráttarlausrar til-
raunar Evrópuríkja verði víta-
hringur aðgerðaleysisins í sam-
skiptum Norðurs og Suðurs ekki
rofinn. Það er skylda okkar að gera
allt sem hægt er til að ríki Norðurs
og Suðurs hefji á frjóan hátt að
vinna saman að lausnum á hinum
knýjandi vandamálum mannkyns.
Tillögur
• Til að draga úr hungri í heimin-
um sem nú hrjáir áttunda hluta
mannkyns verður að efla fram-
leiðslu matvæla í þróunarríkjum.
Nógur landbúnaður í þessum
heimshluta er því nauðsynlegur.
Umbætur í sveitum og í strjálbýli
eigi að miðast við nauðsyn þess að
koma á úrbótum í öflun vatns og
hreinlætismálum og við að styrkja
hið mikilvæga hlutverk fæðufram-
leiðandans, bæði karla og kvenna.
Evrópuríkin eiga að auka fram-
lög sín til F. A.Ó, Þróunarsjóðs Al-
þjóðabankans, Þróunarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna og annarra
alþjóðlegra þróunarstofnana.
Nauðsynlegt er að stefna að því að
eigi síðar en árið 1990 verði náð því
markmiði að sérhvert ríki Evrópu
verji 0,7% af verðmæti þjóðar-
framleiðslunnar til þróunaraðstoð-
ar. Á næstu árum ber einnig að
keppa sérstaklega að því að 0,15%
af þjóðarframleiðslu Evrópuríkja
verði eigi síðar en 1985 varið til að
styrkja sérstaklega þau þróunarríki
sem verst eru á vegi stödd.
• Fólksfjölgunarvandamáliðeral-
varlegasta hindrunin á götu efna-
hagslegra framfara og skapar sífellt
ógnvænlegri hættu hvað snertir
varðveislu auðlinda jarðarinnar.
Þess vegna er nauðsynlegt að ríki
Evrópu leggi sérstaka áherslu á fra-
mlög til þeirra stofnana sem vinna
að lausnum á fólksfjölgunarvand-
amálinu. í því sambandi er mikil-
vægt að gera fjölskyldum kleift að
ákveða á ábyrgan hátt fjölda
barna, styrkja heilbrigðiskerfið og
Myrkur yfir djúpínu
Árni Bergmann
skrifar um
leikhús
Leikfélag Reykjavíkur
Bros úr djúpinu
eftir Lars Norén
Þýðandi: Stefán Baldursson
Leikmynd og búningar: Pekka Ojamaa
Leikstjóri: Kjartan Ragnarsson
Lýsing: Daníel Williamsson
Dans: Nanna Ólafsdóttir.
Bros úr djúpinu heitir þetta
leikrit sænska höfundarins Lars
Norén en mörgum mun brosið
reynast seinfundið: persónurnar
kalla til okkar úr djúpum síns prív-
athelvítis, en myrkur grúfir yfir því
djúpi, ekkert bros mildar það.
Fyrir skemmstu voru sigurverk
þjóðfélagsins í tísku sem skoðunar-
efni á sviði, félagsleg rök fyrir
mannlegri breytni höfðu orðið
öðru fremur. lleikrit Lars Norén
minnir rækilega á það, að nú eru
menn á öðru róli. Þjóðfélagið er
horfið út í buskann. Einstaklingur-
inn stendur uppi einn, ratar öðru
hvoru í grimmt návígi við þá sem
næstir standa, það er eitthvað í
gangi sem kallast leitin að sjálfinu,
sú leit verður mjög í skötulíki
vegna þess að sjálfinu er heldur
ekki að treysta. Úr djúpinu kalla
persónur Noréns á ást og um-
hyggju, meira að segja mikla og
sanna ást, en það ákall hverfur út í
tómið, festist ekki við neitt. Ástin
er hér fyrst og fremst bölvun, for-
dæming ofan í aðra fordæmingu.
Helena, sem er ballerína, hefur
átt erfiða bernsku svo sem skráð er
í sálgreiningunni, sambandið við
föðurinn var til dæmis kynferðis-
legra en hollt er, ólétta og barneign
hefur orðið henni ofviða, demón-
amir í sjálfri henni fara á kreik,
hún lendir á geðveikrahæli og er að
koma þaðan þegar leikur hefst.
Eðvarð, maður hennar, rithöfund-
ur sem ekki getur skrifað lengur,
tekur á móti henni með því að efna
til sadómasókísks leiks sem er nátt-
úrlega ekki sérlega uppbyggilegur
fyrir geðheilsuna. Herbergisfélagi
Helenu á sjúkrahúsinu, Jane, kem-
ur í heimsókn og verður vitni að
nýrri formyrkvun vinkonu sinnar:
sjálf hefur hún farið yfir um þegar
maður hennar tók að halda við son
hennar. Júlía, móðir Helenu, og
Elín, systir hennar og andhverfa,
horfa á þennan grimma dans og
taka, nauðugar viljugar, þátt í hon-
um. - Elín reyndar orðin ástkona
Eðvarðs.
Ekki er rétt að hafa þetta ágrip
lengra: en það á semsagt að hrekja
persónur og áhorfendur út á ystu
nöf með þeirri grimmd og misk-
unnarleysi sem ýmsir leikhúsmenn
telja að sé ávísun á þarfa hreinsun,
skírslu. Þetta hér er haft eftir Lars
Norén sjálfum: „Fari einhver áhor-
fanda minna heim af leikritum
Pípulagningar
Tek aö mér alla almenna pípulagningavinnu.
Einnig gripahúsainnréttingar úr járni. Magn-
ús Hjaltested, pípulagningameistari, sími
81793.
koma á fót upplýsingastofnunum
um takmörkun barneigna.
• Evrópuríki eiga að leggja aukna
áherslu á að aðstoða þróunarríkin
á sviði tækni, vísinda og rannsókna
með sérstöku tilliti til þeirra þátta
sem henta best aðstæðum í þróun-
arríkjum. í þessu sambandi verði:
- Með samningum um almenna
skilmála sem gilda þegar tækni-
kunnátta er flutt frá iðnríkjum til
þróunarríkja og alþjóðlegur samn-
ingur um þetta verði samþykktur
hið fyrsta. - Háþróuð tækni á sviði
orku og gervihnatta verði nýtt til að
vernda auðlindir jarðar og komið
verði upp alþjóðlegri gervihnatt-
astofnun sem geri þróunarríkjum
og iðnríkjum kleift að koma upp
sameiginlegu eftirlitskerfi.
Menntun og starfsþjálfun eru
mikilvæg atriði í árangursríkri þró-
unarstarfsemi. Þróunarstofnun
Sameinuðu þjóðanna gegnir mikil-
vægu hlutverki í að samhæfa og
framkvæma áætlanir um tækniað-
stoð og tæknisamvinnu. Nauðsyn-
legt er að tryggja Þróunarstofnun-
inni 6,5 milljónir dollara á tímabil-
inu 1982-1986 til að hún geti stuðl-
að að samhæfingu á alþjóða tækni-
mínum, segjandi við sjálfan sig
„Svona get ég ekki haldið áfram að
lifa lífinu", þá er ég ánægður.“ En
það er nú ekki víst að höfundurinn
hafi erindi sem erfiði. Geðveiki, líf
á mörkum hennar, er vissulega efn-
iviður sem er til þess fallinn að hafa
sterk áhrif. En þegar áhorfandinn
fær jafn stóran skammt og hér er
eins líklegt að áhugi og eftirtekt
hörfi, hann er kominn svo langt frá
því hvunndagsráðleysi sem hann
áttar sig á, svo langt inn í heim sem
er óviðráðanlegur í fleiri en einum
skilningi. Þetta festist ekki við
hann. Varnarkerfin fara í gang:
gefið lífsanda loft!
En það er rétt að Norén er kunn-
áttumaður, texti hans, sem Stefán
Baldursson hefur íslenskað með
ágætum, býður leikhúsfólki upp á
sjaldgæf próf og freistingar. Höf-
undur býr til aðstæður sem réttlæta
það að persónur eru óútreiknan-
legri en leikhúsgestir eiga að venj-
ast, og þegar öllu er á botninn
hvolft er það biðin eftir galdri hins
óvænt sem dregur lengst til að gera
þessa sýningu athyglisverða. Um
starf Kjartans Ragnarssonar leik-
stjóra, samvinnu hans við leikara,
verður það fyrst sagt, að bersýni-
lega er þolinmóð leit og hörð vinna
að baki lausnunum, sem verða
hvorki billegar né „sjálfsagðar“