Þjóðviljinn - 28.04.1984, Síða 13

Mexíkó (Efnahagsnefndin fyrir
Latnesku Ameríku), en önnur ríki
í Mið-Ameríku máttu búa við
minnkandi þjóðarframleiðslu þrátt
fyrir allan dollarastrauminn frá
Bandaríkjunum. Meira land hefur
verið brotið undir landbúnaðar-
framieiðslu og uppskera hefur orð-
ið meiri á flestum sviðum.
Versnandi viðskiptakjör og stöðug
greiðsluvandræði koma í veg fyrir
frekari efnahagsárangur í Nicarag-
ua. Verð á útflutningsafurðum eins
og kaffi og bómull hefur verið fal-
landi meðan að verð á innflutnings-
vörum eins og olíu, varahlutum og
læknislyfjum o.fl. hefur farið frek-
ar hækkandi. Afleiðingin varð 180
milljón dollara viðskiptahalli á sl.
ári, og við verðum að gá að því að
Nicaragua er enn að berjast við arf-
inn frá Somoza og afleiðingar
þeirra hörmunga sem yfir gengu í
byltingunni. Nicaragua skuldar
næst mest allra Mið-Ameríkuríkja
bæði í heild og á mann, en samt
hefur stjórnvöldum tekist að
standa við skuldbindingar sínar við
alþjóðlegar peningastofnanir,
meðan ríki eins og Costa Rica, sem
er efst á skuldalistanum, er í raun
gjaldþrota.
í Costa Rica er þó engin dollara-
þurrð, enda hefur ekki verið skrúf-
að fyrir þar af hinu alþjóðlega pen-
ingamálakerfi. Bandaríkjastjórn
hefur beitt sér fyrir því að lánafyrir-
greiðsla Alþjóðabankans og Inter-
Ameríska þróunarbankans til Nic-
aragua hefur verið stöðvuð. Sjá má
í opinberum skýrslum hvernig pen-
ingastreymið til Nicaragua hefur
verið minnkað ár frá ári allt frá ár-
inu 1979. Þetta veldur krónískri
þurrð á gjaldeyri vegna þess að
Nicaragua hefur neyðst til þess að
fara út í tvíhliða viðskipti sem
byggjast mest á vöruskiptum, eða
leita beinnar aðstoðar, sem kemur
þá í vörum frá því landi sem að-
stoðina veitir. Athyglisvert er að sú
aðstoð sem Nicaragua fær kemur
að 72% til sem tvíhliða samningar
og þar af er um 50% aðstoð frá
Vestur-Evrópu.
Bandaríkin
steypa undan
kapítalinu
Þessar staðreyndir skapa mikla
erfiðleika, m.a. flöskuhála í efna-
hagskerfinu sem skapa mikil vand-
ræði. Og það er erfitt að sjá hvers-
vegna Bandaríkjamönnum er í
mun að steypa undan kapítalískum
búskaparháttum í Nicaragua með
því að skrúfa fyrir fjárstreymi til
landsins. f stað þess að styrkja hina
sundruðu borgarastétt í landinu
með því að gera henni kleyft að
leysa verkefni í atvinnulífinu á
þann hátt sem kapítalískur mark-
aður getur tryggt, hefur Banda-
ríkjastjórn komið því til leiðar að
atvinnurekendur í Nicaragua verða
að sækja allt undir útflutnings- og
innflutningsleyfi ríkisvaldsins og
hlíta þeirri forgangsröð sem stjórn-
in setur upp í notkun gjaldeyrisins.
Þannig hafa stjórnvöld fengið öll
tök á peningakerfinu með því að
Bandaríkjastjórn hefur kyrkt í
greip sinni alla umsvifamöguleika
innlends fjármagns í Nicaragua.
Falsmynd
Hvíta hússins
Sú mynd sem hefur verið gefin af
Hvíta húsinu í Washington af
ástandi mála í Nicaragua er fals-
mynd, sem bandarísk stjórnvöld
hafa viljandi kosið að draga upp.
Hvað segja menn um land þar sem
60 til 70% af allri atvinnustarfsemi
er í einkaeign, þar sem eru 13 út-
varpsstöðvar, 7 fréttastöðvar, 12
dagblöð og 11 tímarit í einkaeigu,
þar sem starfa tvö óháð „stórblöð"
á landsvísu, og þar sem menn segja
skoðanir sínar á stjórnvöldum
hreint út hverjum sem heyra vill.
Er þetta Sovét eða Kúbumódel?
Við ræddum við fulltrúa Mora-
víu kirkjunnar, sem voru gagnrýnir
í garð stjórnvalda. Við sáum og
heyrðum gagnrýni stjómarand-
stöðuflokka í garð Sandínista fyrir
sammna ríkisvalds og flokksvaíds.
v -*-* f>r _ u » ri’^v4rír<f £ ^yy _•
Helgin 28. - 29, aprfl l984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13
Við hittum á útivistarstað þjón,
múrara og heildsala sem allir vom
á móti Sandinistum, og lágu ekkert
á því. Hvergi er að finna merki um
ógnarstjóm eða hræðslu við
stjörnvöld. Og þrátt fyrir að rit-
skoðun á hernaðarmálefnum sé í
gangi þá birtir hið fræga blað La
Prensa, sem raunar er ellt önnur
Prensa heldur en á Somoza tíman-
um, greinar í besta Morgunblaðs-
stíl og minnir þar margt á kunnar
CIA uppskriftir í áróðri. Ellefu
stjórnmálaflokkar eru farnir að
undirbúa kosningarnar í nóvember
og áróðursspjöld frá þeim má sjá
allt í kringum höfuðborgina. Enda
þótt Þjóðfrelsishreyfing Sandinista
hafi greinilega undirtökin á öllum
sviðum þá er flest með meiri fjöl-
flokkablæ en jafnvel sósíalisti ofan
af íslandi hefði ætlað. Hinar sér-
stöku aðstæður, sem gera það að
verkum að borgarastéttin í Nicar-
agua hlýtur að una við ástandið og
öll •amgöngutaBki eru yfirfull af fóiki.
láta sér nægja að mögla, verða
gerðar að umræðuefni í næstu grein
um hernaðarstöðuna.
Fólkið
og landið
Víkjum aftur að fólkinu og
landinu. Við fómm víða. Leiðin lá
frá Managua til Matagalpa og Es-
telli, sögufrægra borga úr bylting-
unni þar sem hús bera enn merki
blóðugra átaka, við fómm um fjall-
ahéröðin upp af Matagalpa þar
sem skæruliðar „Lýðræðisfylking-
ar Nicaragua“ - uppistaðan eru
hinar hötuðu þjóðvarðliðar
Somoza - halda sig, og upp til Oc-
otal í héraðinu Nueva Segovia, sem
liggur að landmærum Honduras
eins og tota norðvestarlega í
landinu. Þaðan var svo haldið í
opnum skutbfl eftir þröngum mal-
arvegum til þorpsins Jalapa, aðeins
7 km frá landamærunum. Á þessu
ferðalagi sáum við marga hermenn
úr varaliðinu en hinar eiginlegu
hersveitir var hvergi að sjá, skot-
dmnur voru einu merkin um átök.
Síðan hófst ævintýralegt ferða-
lag þvert yfir landið eftir holóttum
malbiksvegum og stórfljótum
fmmskóganna til Bluefields á
austurströndinni. Á þessu ferða-
lagi rann það upp fyrir manni
hversu einkennileg þessi lönd eru.
Stór svæði eru frumskógar og fjöll,
sem enginn kemst um nema fuglinn
fljúgandi og skæruliðar sem vilja
leggja á sig hörmungargöngur.
Landamærin renna saman á land-
svæðum sem ómögulegt er að gæta
eða verja mannaferðir um. Byggð-
irnar í stórum hluta landsins eru
svo dreifðar og einangraðar að þar
er nánast engmn samgangur á
milli.
Nicaragua er svona rúmlega
Vestfjörðum stærra en ísland.
Meira en helmingur 3 milljóna íbúa
býr í sveitum. Á Kyrrahafsströnd-
inni og á hálendinu sem teygir sig
norður að Honduras býr 91% íbú-
anna, en á svæðinu sem telst til Atl-
antshafsstrandarinnar og nær yfir
56.2% af landinu í heild býr 9%
íbúanna. Kyrrahafsmegin er lofts-
lagið betra og jörðin svo frjósöm
að þar vex allt sem gróið getur, þar
eru vötn stór og mikið ferskvatns-
forðabúr, jarðhiti og náttúruauð-
lindir af ýmsum toga. Á Atlants-
hafsströndinni rignir upp í 8 mán-
uði á ári, þar verður ekki farið um
nema eftir fljótum, þar er afar
strjálbýlt, og fólkið aðskilið Nicar-
agua í flestu tilliti. Þorri þjóðarinn-
ar er sárafátækur og lifir á einhæfu
fæði, baunum, hrísgrjónum og rúg-
kökum.
Kyrrahafsmegin í landinu búa
Mestizar, afkomendur Indíána og
Spánverja, en Atlantshafsmegin er
einhver sú furðulegasta blanda af
mannfólki saman komin sem um
getur. Þar eru 120 þúsund Miskító-
indjánar, 80 þúsund enskumælandi
negrar, lítill hópur af garifanos,
svertingjum sem gerðust flótta-
menn frá nýlendum Frakka í Kara-
bíahafi, og eru sumir mælandi á
frönsku, 50 þúsund manns af ýms-
um evrópskum uppruna, 10 þús-
und Sumo indjánar, nokkur þorp
eru byggð Rama indíánum og loks
má finna allmarga Kínverja meðál
íbúanna. Hvar annarsstaðar er
hægt að rekast á rauðhærðan svert-
ingja með græn augu en í þeim
merka stað Bluefields? Eða þá
svertingja sem ber með stolti nafn-
ið McUregor Peterson og rekur
ættir sínar til Skotlands og Þýska-
lands?
Miklar
andstæður
Um andstæður þessa þjóðfélags
mætti margt rita. Þegar Sandínistar
hófu lestrarherferð sína meðal
Miskítóindjána áttu þeir ekkert rit-
mál. Margir íbúanna á austur-
ströndinni halda að þeir þurfi vega-
bréfsáritun til þess að fara til vest-
urstrandarinnar. Að koma til
Grenada á bökkum Nicaragua-
vatns, sem var háborg
landeigendaaðalsins fram á þessa
öld, og þar sem miðbærinn er í stór-
brotnum spönskum barokkstfl, og
fara svo til Bluefields, sem ætla
mætti að væri enskur nítjándaald-
arbær, þar sem öllu hefði farið aft-
ur nema hvað rafmagnið hefði ein-
hvemveginn fundið leið þangað, er
dæmlaus lífsreynsla. CIA hefur
ásamt „contrunni" reynt að færa
sér í nyt einangrun Atlantshafs-
strandarinnar og það verður erfitt
verkefni fyrir Sandínista að vinna
traust fólks þar og sameina þjóð-
ina.
En hvar sem farið er um Nicar-
agua er músíkin í fólkinu og lífið
gengur sinn gang þó að spenna sé í
lofti og fréttir af bardögum. Tollur-
inn í mannslífum skiptir tugum á
viku, og síðustu vikurnar í mars
féllu 320 skæruliðar „contmnnar“
og 230 úr hersveitum Sandinista
samkvæmt opinberum tölum í
Managua. Þrátt fyrir að staðinn sé
vörður um alla framleiðslustarf-
semi dag og nótt til þess að verja
ekrur og verksmiðjur fyrir skyndi-
árásum bregða menn sér á dansleik
í Bluefield og dansa rúmbu með
tilheyrandi mjaðmahnykk og blik í
augum undir heiðbjörtum himni
með fullu tungli. Og geyma sér það
til morguns sem ekki er bráð-
nauðsynlegt að gera í dag eins og er
háttur þeirra hitabeltismanna. Þó
eru þeir hættir Nicaraguamenn að
taka sér síestu eftir byltingu enda
nóg að gera við uppbygginguna.
Meira frelsi
en nokkru
sinni fyrr
„Það er meira frelsi fyrir alla í
Nicaragua en nokkurn tíma hefur
verið áður svo lengi sem menn ekki
blanda sér með beinum hætti í
gagnbyltinguna", sagði faðir Ant-
onio Castro prestur í Mercedes
krikjunni í Reynaldo barrioinu í
Managua í viðtali við okkur.
Önnur getur niðurstaðan ekki ver-
ið af ferðalagi um landið og upp-
rifjun á sögu þjóðarinnar. „Þetta er
bylting sem gerð var fyrir hina fá-
tæku, með hinum fátæku og af hin-
um fátæku", sagði hann ennfrem-
ur. Og þeir eru reiðubúnir að verja
fenginn hlut. Það verður öllum
ljóst sem um Nicaragua fer.
Skæruliðar Augusto César Sand-
inos, frelsishetjunnar og
píslarvottsins, sem minnst var á 50
ára ártíð hans í ár og víða má sjá
merki um, sérstakiega í sveitum
þar sem myndir af Sandino hafa
verið gerðar með hvítum steina-
röðum á fjallatoppum, sungu fræg-
an söng fyrir hálfri öld við lagið
Adelítu.
í Nicaragua, herrar mínir
étur músin köttinn.
Og svo er nú um þessar mundir í
Nicaragua. En hversu lengi? Það
veltur m.a. á alþjóðiegri samstöðu;
hvort hægt verður að fá Banda-
ríkjastjórn ofan af ofsóknum sín-
um; og hinni pólitísku þróun inn-
anlands. Fidel Castro er sagður
hafa gefið Sandinistum það ráð að
gera ekki sömu upphafsmistökin
og þeir Kúbumenn. Þeir skyldu
ekki hrapa að þjóðnýtingu, reyna
að halda alþjóða peningakerfinu
opnu fyrir sér og ganga ekki um of
hart fram gegn borgarastéttinni.
Fram að þessu hafa þeir haldið
þessari línu dyggilega og kannski er
það sú mesta hætta sem af Nicarag-
ua stafar að þar er að þróast þjóð-
legt þjóðfélagsmódel sem reynir að
sætta borgarastéttina og hinn land-
lausa lýð, og sem gæti reynst fyrir-
mynd, sem yrði heimsvaldastefn-
unni skeinuhætt. Það sem er að
gerast í Nicaragua gæti neytt
Bandaríkjamenn til þess að viður-
kenna Suður-Ameríku eru fyrst og
fremst norður-suður vandamál, en
ekki austur-vestur, og fengið þá til
þess að hætta stuðningi við land-
eigendaaðal og sterka byssubófa,
til þess að þjóðlegt valdajafnvægi
um réttlátari þjóðfélög geti náðst
um Mið- og Suður-Ameríku. Þessa
þróun hafa bandarísk stjómvöld
hingað til óttast eins og pestina eins
og öll saga þeirra í Suður- og Mið-
Ameríku sýnir, þar sem varla
nokkur bófi hefur komist til valda
án stuðnings Bandaríkjamanna og
allar bændauppreisnir hafa verið
barðar niður með tilstuðlan þeirra.